Przejdź do zawartości

Elwira Lisowska: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
następna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Zrobiłem wstępny wpis na temat pani profesor
 
Napisałem artykuł o pani prof. Elwirze Lisowskiej
Linia 1: Linia 1:
'''Elwira Lisowska''' (urodzona 6 maja 1930 w Przemyślu<ref>{{Cytuj pismo|nazwisko=Czerwiński|imię=Hubert|tytuł=Professor Elwira Lisowska Celebrates Her 90th Birthday|url=https://link.springer.com/article/10.1007/s00005-020-00589-z|czasopismo=Archivum Immunolgiae et Therapiae Experimentalis|wolumin=4|wydanie=68|data=12-07-2020|wydawca=Springer Nature|imię2=Marcin|nazwisko2=Czerwiński|doi=10.1007/s00005-020-00589-z|język=en}}</ref>) - polski biochemik, profesor nauk biologicznych.
'''Elwira Lisowska''' (urodzona 6 maja 1930 w Przemyślu<ref name=":0">{{Cytuj pismo|nazwisko=Czerwiński|imię=Hubert|tytuł=Professor Elwira Lisowska Celebrates Her 90th Birthday|url=https://link.springer.com/article/10.1007/s00005-020-00589-z|czasopismo=Archivum Immunolgiae et Therapiae Experimentalis|wolumin=4|wydanie=68|data=12-07-2020|wydawca=Springer Nature|imię2=Marcin|nazwisko2=Czerwiński|doi=10.1007/s00005-020-00589-z|język=en}}</ref>) - polski biochemik, profesor nauk biologicznych.

[[Plik:2012 03 001a.jpg|mały|Prof. Elwira Lisowska]]
Ukończyła Wydział Chemiczny Politechniki Wrocławskiej w 1952 r. <ref name=":0" /> Już jako studentka brała udział w pracach badawczych zespołu prof. Tadeusza [[Tadeusz Baranowski (biochemik)|Baranowskiego]], a w 1955 r. rozpoczęła pracę w Instytucie Immunologii i Terapii Doświadczalnej im. Ludwika Hirszfelda we Wrocławiu. Pracę doktorską obroniła w r. 1962, a habilitowała się w r. 1970. W latach 1969-1970 odbyła staż podoktorski w laboratorium dr Rogera W. Jeanloza w Massachussetts General Hospital w Bostonie, USA.  Została profesorem nadzwyczajnym w 1980 r,  a profesorem zwyczajnym w 1986 r. Była kierownikiem Laboratorium Immunochemii Tkankowej (później Laboratorium Immunochemii Glikokoniugatów) w latach 1973-2000. W latach 1992-2000 była Zastępcą Dyrektora Instytutu Immunologii i Terapii Doświadczalnej do spraw naukowych. Dorobek naukowy obejmuje 130 artykułów naukowych i rozdziałów w książkach, głównie z dziedziny biochemii, glikobiologii i nauki o grupach krwi. Była promotorem 9  prac doktorskich, a 6 jej współpracowników uzyskało habilitację. Była członkiem rad redakcyjnych czasopism: Archivum Immunologiae et Therapiae Experminetalis (1980-2016), European Journal of Biochemistry (1979-1987), Glycoconjugate Journal (1984-1990) Acta Biochimica Polonica (1977-2015) i Advances of Clinical and Experimental Medicine (2000-2003). <ref name=":0" />

Jej zainteresowania badawcze dotyczyły początkowo układu grupowego MN erytrocytów ludzkich ulokowanych w głównej sjaloglikoproteinie krwinek, [[Glikoforyna A|glikoforynie]] A (GPA).  W tym czasie uważano, że podobnie jak w układzie grupowym ABO, podstawą zróżnicowania antygenowego erytrocytów są cukry. Późniejsze badania zespołu prof. Elwiry Lisowskiej wykazały jednak, że różnica między antygenami M i N wynika z różnych reszt aminokwasowych w pozycjach 1 i 5 łańcucha polipeptydowego glikoforyny A. <ref>{{Cytuj |autor = Kazimiera Waśniowska, Zofia Drzeniek, Elwira Lisowska |tytuł = The amino acids of M and N blood group glycopeptides are different |czasopismo = Biochemical and Biophysical Research Communications |data = 1977-05-23 |data dostępu = 2020-08-19 |issn = 0006-291X |wolumin = 76 |numer = 2 |s = 385–390 |doi = 10.1016/0006-291X(77)90736-7 |url = http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/0006291X77907367 |język = en}}</ref>

Inne badania dotyczyły antygenu NOR, który jest przyczyną rzadkiej formy poliaglutynacji NOR: prof. Elwira Lisowska wyjaśniła strukturę tego antygenu, który jest nietypowym glikosfingolipidem należącym do ludzkiego układu grupowego P1PK. <ref>{{Cytuj |autor = Maria Duk, Bruce B. Reinhold, Vernon N. Reinhold, Grazyna Kusnierz-Alejska, Elwira Lisowska |tytuł = Structure of a Neutral Glycosphingolipid Recognized by Human Antibodies in Polyagglutinable Erythrocytes from the Rare NOR Phenotype |czasopismo = Journal of Biological Chemistry |data = 2001-11-02 |data dostępu = 2020-08-19 |issn = 0021-9258 |wolumin = 276 |numer = 44 |s = 40574–40582 |doi = 10.1074/jbc.M102711200 |pmid = 11504714 |url = http://www.jbc.org/content/276/44/40574 |język = en}}</ref> Ponadto wykazała,że antygen [[Antygen rakowo-płodowy|rakowo-płodowy]] (karcynoembrionalny, CEA) tworzy dimery w roztworze <ref>{{Cytuj |autor = Elwira Lisowska, Anna Krop-Watorek, Pawełl Sedlaczek |tytuł = The dimeric structure of carcinoembryonic antigen (CEA) |czasopismo = Biochemical and Biophysical Research Communications |data = 1983-08-30 |data dostępu = 2020-08-19 |issn = 0006-291X |wolumin = 115 |numer = 1 |s = 206–211 |doi = 10.1016/0006-291X(83)90990-7 |url = http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/0006291X83909907 |język = en}}</ref>, a ludzkie białko pasma 3 (Band 3) ulega degradacji proteolitycznej w czasie życia erytocytu <ref>{{Cytuj |autor = Marcin Czerwiński, Kazimiera Waśniowska, Iga Steuden, Maria Duk, Antoni Wiȩdłha |tytuł = Degradation of the human erythrocyte membrane band 3 studied with the monoclonal antibody directed against an epitope on the cytoplasmic fragment of band 3 |czasopismo = European Journal of Biochemistry |data = 1988 |data dostępu = 2020-08-19 |issn = 1432-1033 |wolumin = 174 |numer = 4 |s = 647–654 |doi = 10.1111/j.1432-1033.1988.tb14147.x |url = https://febs.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1432-1033.1988.tb14147.x |język = en}}</ref>. Opisała nowe metody modyfikacji [[Lektyny|lektyn]] i przedstawiła możliwości ich zastosowania w badanich nad glikokoniugatami <ref>{{Cytuj |autor = Albert M. Wu, Elwira Lisowska, Maria Duk, Zhangung Yang |tytuł = Lectins as tools in glycoconjugate research |czasopismo = Glycoconjugate Journal |data = 2008-03-27 |data dostępu = 2020-08-19 |issn = 1573-4986 |wolumin = 26 |numer = 8 |s = 899 |doi = 10.1007/s10719-008-9119-7 |url = https://doi.org/10.1007/s10719-008-9119-7 |język = en}}</ref>. Brała też udział w wyjaśnieniu struktury i funkcji łańcuchów cukrowych antygenów grupowych  Gerbich erytrocytów ludzkich <ref>{{Cytuj |tytuł = Validate User |data dostępu = 2020-08-19 |opublikowany = academic.oup.com |url = https://academic.oup.com/crawlprevention/governor?content=%2fglycob%2farticle%2f25%2f5%2f570%2f1988662}}</ref>. Otrzymała i scharakteryzowała wiele przeciwciał [[Przeciwciała monoklonalne|monoklonalnych]] swoistych wobec antygenów M i N i glikoforyn <ref>{{Cytuj |autor = Kazimiera Waśniowska, Maria Duk, Marcin Czerwiński, Iga Steuden, Danuta Duś |tytuł = Analysis of peptidic epitopes recognized by the three monoclonal antibodies specific for the same region of glycophorin a but showing different properties |czasopismo = Molecular Immunology |data = 1992-06-01 |data dostępu = 2020-08-19 |issn = 0161-5890 |wolumin = 29 |numer = 6 |s = 783–791 |doi = 10.1016/0161-5890(92)90188-4 |url = http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/0161589092901884 |język = en}}</ref>. Badania te miały duże znaczenie w określeniu antygenowych właściwości ludzkiej glikoforyny A <ref>{{Cytuj |autor = Elwira Lisowska |redaktor = Albert M. Wu |tytuł = Antigenic Properties of Human Glycophorins - An Update |data = 2001 |data dostępu = 2020-08-19 |isbn = 978-1-4615-1267-7 |opis = Advances in Experimental Medicine and Biology |miejsce = Boston, MA |wydawca = Springer US |s = 155–169 |doi = 10.1007/978-1-4615-1267-7_12 |url = https://doi.org/10.1007/978-1-4615-1267-7_12 |język = en}}</ref>.


'''Odznaczenia i wyróżnienia'''

1978 Nagroda Wydziału Nauk Medycznych PAN za badania nad strukturą antygenów M i N

1988 Nagroda Wydziału Nauk Medycznych PAN za badania nad białkiem pasma 3 <ref name=":1">{{Cytuj |autor = Marcin Czerwiński |tytuł = https://www.researchgate.net/profile/Marcin_Czerwinski |data = 2020-08-19}}</ref>

Nagroda im. Parnasa Polskiego Towarzystwa Biochemicznego <ref name=":1" />

2014 Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski <ref>{{Cytuj |tytuł = Nadanie orderów i odznaczeń. - Prawo.pl |data dostępu = 2020-08-19 |opublikowany = www.prawo.pl |url = https://www.prawo.pl/akty/m-p-2014-917,18132437.html}}</ref>

2016 Diplome d'Honneur Polskiego Towarzystwa Biochemicznego <ref>{{Cytuj |tytuł = https://twitter.com/iitdpan/status/778664490581757952 |data dostępu = 2020-08-19 |opublikowany = Twitter |url = https://twitter.com/iitdpan/status/778664490581757952 |język = pl}}</ref>





Wersja z 12:22, 19 sie 2020

Elwira Lisowska (urodzona 6 maja 1930 w Przemyślu[1]) - polski biochemik, profesor nauk biologicznych.

Prof. Elwira Lisowska

Ukończyła Wydział Chemiczny Politechniki Wrocławskiej w 1952 r. [1] Już jako studentka brała udział w pracach badawczych zespołu prof. Tadeusza Baranowskiego, a w 1955 r. rozpoczęła pracę w Instytucie Immunologii i Terapii Doświadczalnej im. Ludwika Hirszfelda we Wrocławiu. Pracę doktorską obroniła w r. 1962, a habilitowała się w r. 1970. W latach 1969-1970 odbyła staż podoktorski w laboratorium dr Rogera W. Jeanloza w Massachussetts General Hospital w Bostonie, USA.  Została profesorem nadzwyczajnym w 1980 r,  a profesorem zwyczajnym w 1986 r. Była kierownikiem Laboratorium Immunochemii Tkankowej (później Laboratorium Immunochemii Glikokoniugatów) w latach 1973-2000. W latach 1992-2000 była Zastępcą Dyrektora Instytutu Immunologii i Terapii Doświadczalnej do spraw naukowych. Dorobek naukowy obejmuje 130 artykułów naukowych i rozdziałów w książkach, głównie z dziedziny biochemii, glikobiologii i nauki o grupach krwi. Była promotorem 9  prac doktorskich, a 6 jej współpracowników uzyskało habilitację. Była członkiem rad redakcyjnych czasopism: Archivum Immunologiae et Therapiae Experminetalis (1980-2016), European Journal of Biochemistry (1979-1987), Glycoconjugate Journal (1984-1990) Acta Biochimica Polonica (1977-2015) i Advances of Clinical and Experimental Medicine (2000-2003). [1]

Jej zainteresowania badawcze dotyczyły początkowo układu grupowego MN erytrocytów ludzkich ulokowanych w głównej sjaloglikoproteinie krwinek, glikoforynie A (GPA).  W tym czasie uważano, że podobnie jak w układzie grupowym ABO, podstawą zróżnicowania antygenowego erytrocytów są cukry. Późniejsze badania zespołu prof. Elwiry Lisowskiej wykazały jednak, że różnica między antygenami M i N wynika z różnych reszt aminokwasowych w pozycjach 1 i 5 łańcucha polipeptydowego glikoforyny A. [2]

Inne badania dotyczyły antygenu NOR, który jest przyczyną rzadkiej formy poliaglutynacji NOR: prof. Elwira Lisowska wyjaśniła strukturę tego antygenu, który jest nietypowym glikosfingolipidem należącym do ludzkiego układu grupowego P1PK. [3] Ponadto wykazała,że antygen rakowo-płodowy (karcynoembrionalny, CEA) tworzy dimery w roztworze [4], a ludzkie białko pasma 3 (Band 3) ulega degradacji proteolitycznej w czasie życia erytocytu [5]. Opisała nowe metody modyfikacji lektyn i przedstawiła możliwości ich zastosowania w badanich nad glikokoniugatami [6]. Brała też udział w wyjaśnieniu struktury i funkcji łańcuchów cukrowych antygenów grupowych  Gerbich erytrocytów ludzkich [7]. Otrzymała i scharakteryzowała wiele przeciwciał monoklonalnych swoistych wobec antygenów M i N i glikoforyn [8]. Badania te miały duże znaczenie w określeniu antygenowych właściwości ludzkiej glikoforyny A [9].


Odznaczenia i wyróżnienia

1978 Nagroda Wydziału Nauk Medycznych PAN za badania nad strukturą antygenów M i N

1988 Nagroda Wydziału Nauk Medycznych PAN za badania nad białkiem pasma 3 [10]

Nagroda im. Parnasa Polskiego Towarzystwa Biochemicznego [10]

2014 Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski [11]

2016 Diplome d'Honneur Polskiego Towarzystwa Biochemicznego [12]



  1. ↑ a b c Hubert Czerwiński, Marcin Czerwiński. Professor Elwira Lisowska Celebrates Her 90th Birthday. „Archivum Immunolgiae et Therapiae Experimentalis”. 4 (68), 12-07-2020. Springer Nature. DOI: 10.1007/s00005-020-00589-z. (ang.). 
  2. ↑ Kazimiera Waśniowska, Zofia Drzeniek, Elwira Lisowska, The amino acids of M and N blood group glycopeptides are different, „Biochemical and Biophysical Research Communications”, 76 (2), 1977, s. 385–390, DOI: 10.1016/0006-291X(77)90736-7, ISSN 0006-291X [dostęp 2020-08-19] (ang.).
  3. ↑ Maria Duk i inni, Structure of a Neutral Glycosphingolipid Recognized by Human Antibodies in Polyagglutinable Erythrocytes from the Rare NOR Phenotype, „Journal of Biological Chemistry”, 276 (44), 2001, s. 40574–40582, DOI: 10.1074/jbc.M102711200, ISSN 0021-9258, PMID: 11504714 [dostęp 2020-08-19] (ang.).
  4. ↑ Elwira Lisowska, Anna Krop-Watorek, Pawełl Sedlaczek, The dimeric structure of carcinoembryonic antigen (CEA), „Biochemical and Biophysical Research Communications”, 115 (1), 1983, s. 206–211, DOI: 10.1016/0006-291X(83)90990-7, ISSN 0006-291X [dostęp 2020-08-19] (ang.).
  5. ↑ Marcin Czerwiński i inni, Degradation of the human erythrocyte membrane band 3 studied with the monoclonal antibody directed against an epitope on the cytoplasmic fragment of band 3, „European Journal of Biochemistry”, 174 (4), 1988, s. 647–654, DOI: 10.1111/j.1432-1033.1988.tb14147.x, ISSN 1432-1033 [dostęp 2020-08-19] (ang.).
  6. ↑ Albert M. Wu i inni, Lectins as tools in glycoconjugate research, „Glycoconjugate Journal”, 26 (8), 2008, s. 899, DOI: 10.1007/s10719-008-9119-7, ISSN 1573-4986 [dostęp 2020-08-19] (ang.).
  7. ↑ Validate User [online], academic.oup.com [dostęp 2020-08-19].
  8. ↑ Kazimiera Waśniowska i inni, Analysis of peptidic epitopes recognized by the three monoclonal antibodies specific for the same region of glycophorin a but showing different properties, „Molecular Immunology”, 29 (6), 1992, s. 783–791, DOI: 10.1016/0161-5890(92)90188-4, ISSN 0161-5890 [dostęp 2020-08-19] (ang.).
  9. ↑ Elwira Lisowska, Antigenic Properties of Human Glycophorins - An Update, Albert M. Wu (red.), Advances in Experimental Medicine and Biology, Boston, MA: Springer US, 2001, s. 155–169, DOI: 10.1007/978-1-4615-1267-7_12, ISBN 978-1-4615-1267-7 [dostęp 2020-08-19] (ang.).
  10. ↑ a b Marcin Czerwiński, https://www.researchgate.net/profile/Marcin_Czerwinski, 19 sierpnia 2020.
  11. ↑ Nadanie orderów i odznaczeń. - Prawo.pl [online], www.prawo.pl [dostęp 2020-08-19].
  12. ↑ https://twitter.com/iitdpan/status/778664490581757952 [online], Twitter [dostęp 2020-08-19] (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Elwira_Lisowska&oldid=60649720”