Szczepionka przeciw COVID-19: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
dodano kolejne akapity
źródła/przypisy
Linia 1: Linia 1:
{{W edycji}}'''Szczepionka COVID-19''' to preparat leczniczy, wywołujący odporność przed zakażeniem koronawirusem SARS-CoV-2 (ang.''Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2).'' Na świecie w różnej fazie badań przedklinicznych jest 166 szczepionek przeciw COVID-19 oraz 56 w fazie badań na ludziach.
{{W edycji}}'''Szczepionka COVID-19''' to preparat leczniczy, wywołujący odporność przed zakażeniem koronawirusem SARS-CoV-2 (ang.''Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2).'' Na świecie w różnej fazie badań przedklinicznych jest 166 szczepionek przeciw COVID-19 oraz 56 w fazie badań na ludziach<ref name=":0">Draft landscape of COVID-19 candidate vaccines. <nowiki>https://www.who.int/publikations/m/item/draft-landscape-of-covid-19-candidate-vaccines</nowiki>. (Stan w dniu 16.12.2020 r.)</ref>.


== Typy szczepionek COVID-19 ==
== Typy szczepionek COVID-19 ==


{{Osobny artykuł |Szczepionka}}
{{Osobny artykuł |Szczepionka}}
Do opracowania szczepionki chroniącej przed koronawirusem SARS-CoV-2 wykorzystywane są głównie nowe technologie, które mają gwarantować większe bezpieczeństwo. Testowane są różnego typu preparaty, w tym szczepionki DNA i RNA, rekombinowane białka wywołujące odpowiednią reakcję odpornościową, a także czynniki infekcyjne z usuniętymi genami oraz żywe, niepatogenne drobnoustroje przenoszące i eksponujące na swej powierzchni czynniki zakaźne.
Do opracowania szczepionki chroniącej przed koronawirusem SARS-CoV-2 wykorzystywane są głównie nowe technologie, które mają gwarantować większe bezpieczeństwo. Testowane są różnego typu preparaty, w tym szczepionki DNA i RNA, rekombinowane białka wywołujące odpowiednią reakcję odpornościową, a także czynniki infekcyjne z usuniętymi genami oraz żywe, niepatogenne drobnoustroje przenoszące i eksponujące na swej powierzchni czynniki zakaźne<ref name=":0" />.


Szczepionki przeciwko koronawirusowi opierają się zwykle na konkretnym białku wirusa - glikoproteinie S, zwanym też białkiem spike. Białko to prowokuje układ immunologiczny człowieka do produkcji licznych przeciwciał atakujących wirusa. Niestety, powoduje też powstawanie przeciwciał, które mają niski poziom neutralizacji wirusa i łączą się z nim w taki sposób, że wirus łatwiej wnika do niektórych komórek. Rozwiązaniem tego problemu jest taka modyfikacja białka spike, aby spowodować powstawanie głównie przeciwciał ochronnych, a tylko w minimalnym stopniu prowokować powstawanie przeciwciał wzmacniających zakażenie.
Szczepionki przeciwko koronawirusowi opierają się zwykle na konkretnym białku wirusa - glikoproteinie S, zwanym też białkiem spike. Białko to prowokuje układ immunologiczny człowieka do produkcji licznych przeciwciał atakujących wirusa. Niestety, powoduje też powstawanie przeciwciał, które mają niski poziom neutralizacji wirusa i łączą się z nim w taki sposób, że wirus łatwiej wnika do niektórych komórek. Rozwiązaniem tego problemu jest taka modyfikacja białka spike, aby spowodować powstawanie głównie przeciwciał ochronnych, a tylko w minimalnym stopniu prowokować powstawanie przeciwciał wzmacniających zakażenie.


W fazie badań są szczepionki o różnym schemacie podawania. Przeważają szczepionki wymagające podania ich w dwóch dawkach, ale druga dawka, w zależności od preparatu, powinna być podana po 14, 21 lub 28 dniach od podania pierwszej. W badaniach też jest szczepionka jedno dawkowa i trój dawkowa. Większość szczepionek wymaga podania ich w iniekcji (domięśniowej lub podskórnej), ale w opracowaniu są też trzy szczepionki doustne.
W fazie badań są szczepionki o różnym schemacie podawania. Przeważają szczepionki wymagające podania ich w dwóch dawkach, ale druga dawka, w zależności od preparatu, powinna być podana po 14, 21 lub 28 dniach od podania pierwszej. W badaniach też jest szczepionka jedno dawkowa i trój dawkowa. Większość szczepionek wymaga podania ich w iniekcji (domięśniowej lub podskórnej), ale w opracowaniu są też trzy szczepionki doustne<ref name=":0" />.


== Szczepionki, które mają być dopuszczone na rynek UE/polski ==
== Szczepionki, które mają być dopuszczone na rynek UE/polski ==
Polska zakontraktowała zakup szczepionek w ramach unijnego porozumienia o ustanowieniu wspólnego mechanizmu zakupów szczepionek z wyprzedzeniem [3] . Wielkość zamówień jest proporcjonalna do liczby mieszkańców. Harmonogram dostaw jest taki sam dla wszystkich krajów (adekwatny do wielkości).
Polska zakontraktowała zakup szczepionek w ramach unijnego porozumienia o ustanowieniu wspólnego mechanizmu zakupów szczepionek z wyprzedzeniem<ref>''Decyzja Komisji Europejskiej z 18 czerwca 2020 r. (COMMISSION DECISION of 18.6.2020 approving the agreement with Member States on procuring Covid-19 vaccines on behalf of the Member States and related procedures C(2020) 4192 final) <nowiki>https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/annex_to_the_commission_decision_on_approving_the_agreement_with_member_states_on_procuring_covid-19_vaccines_on_behalf_of_the_member_</nowiki> states_and_ related_procedures_.pdf (europa.eu)'' </ref>. Wielkość zamówień jest proporcjonalna do liczby mieszkańców. Harmonogram dostaw jest taki sam dla wszystkich krajów (adekwatny do wielkości).


Na podstawie wspomnianego porozumienia Komisja Europejska jest upoważniona do negocjacji i zawarcia, w imieniu państw członkowskich, tzw. umowy zakupu z wyprzedzeniem (Advance Purchase Agreement - APA) dotyczącej priorytetowych opcji zakupu oraz dostaw szczepionki na COVID-19 do państw członkowskich Unii Europejskiej. Polska stała się stroną tego porozumienia na podstawie uchwały nr 114/2020 Rady Ministrów z dnia 10 sierpnia 2020 r. w sprawie przystąpienia do porozumienia dotyczącego zakupu szczepionek przeciwko chorobie COVID-19. Według stanu na 12 grudnia 2020 r. Komisja Europejska podpisała sześć umów zakupu z wyprzedzeniem z firmami: Astra Zeneca, Sanofi-GSK, Janssen Pharmaceutica NV/Johnson&ohnson, Pfizer/BioNTech, CureVac oraz Moderna. Polska zdecydowała się na przystąpienie do pięciu z tych umów z następującymi firmami: Astra Zeneca, Janssen Pharmaceutica NV/Johnson&ohnson, Pfizer/BioNTech, CureVac oraz Moderna. Zakup szczepionek będzie finansowany z budżetu państwa, a szacowany koszt wyniesie ok. 2,4 mld zł.
Na podstawie wspomnianego porozumienia Komisja Europejska jest upoważniona do negocjacji i zawarcia, w imieniu państw członkowskich, tzw. umowy zakupu z wyprzedzeniem (Advance Purchase Agreement - APA) dotyczącej priorytetowych opcji zakupu oraz dostaw szczepionki na COVID-19 do państw członkowskich Unii Europejskiej. Polska stała się stroną tego porozumienia na podstawie uchwały nr 114/2020 Rady Ministrów z dnia 10 sierpnia 2020 r. w sprawie przystąpienia do porozumienia dotyczącego zakupu szczepionek przeciwko chorobie COVID-19. Według stanu na 12 grudnia 2020 r. Komisja Europejska podpisała sześć umów zakupu z wyprzedzeniem z firmami: Astra Zeneca, Sanofi-GSK, Janssen Pharmaceutica NV/Johnson&ohnson, Pfizer/BioNTech, CureVac oraz Moderna. Polska zdecydowała się na przystąpienie do pięciu z tych umów z następującymi firmami: Astra Zeneca, Janssen Pharmaceutica NV/Johnson&ohnson, Pfizer/BioNTech, CureVac oraz Moderna. Zakup szczepionek będzie finansowany z budżetu państwa, a szacowany koszt wyniesie ok. 2,4 mld zł<ref name=":1">Narodowy Program Szczepień przeciw COVID-19''. www.gov.pl''</ref>.


== Omówienie zakontraktowanych szczepionek ==
== Omówienie zakontraktowanych szczepionek ==
Zestawienie zbiorcze zakontraktowanych przez Polskę szczepionek<ref name=":1" />.
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|Producent szczepionki
|Producent szczepionki
Linia 55: Linia 56:


=== Pfizer/BioNTech   ===
=== Pfizer/BioNTech   ===
Badania nad szczepionką (Tozinameran) prowadzi konsorcjum złożone z firm Pfizer, BioNTech i Fosun Pharma. W fazie I i II badania, obejmującego 45 osób, oceniono dwie wersje szczepionki SARS-CoV-2-RNA z nanocząsteczkami lipidowymi (RNA-LNP), oparte na platformie informacyjnego RNA, modyfikowanego nukleozydami (modRNA, BNT162b):
Badania nad szczepionką (Tozinameran) prowadzi konsorcjum złożone z firm Pfizer, BioNTech i Fosun Pharma<ref>A phase 1/2/3, placebo-controlled, randomized, observer-blind, dose-finding study to evaluate the safety, tolerability, immunogenicity, and efficacy of Sars-Cov-2 RNA vaccine candidates against COVID-19 in healthy individuals. PF-07302048 (BNT162 RNA-Based COVID-19 Vaccines) Protocol C4591001

</ref>. W fazie I i II badania, obejmującego 45 osób, oceniono dwie wersje szczepionki SARS-CoV-2-RNA z nanocząsteczkami lipidowymi (RNA-LNP), oparte na platformie informacyjnego RNA, modyfikowanego nukleozydami (modRNA, BNT162b)<ref>{{Cytuj |autor = Mulligan MJ, Lyke KE, Kitchin N, Absalon J, Gurtman A, Lockhart S, i inni |tytuł = Phase I/II study of COVID-19 RNA vaccine BNT162b1 in adults. |czasopismo = Nature.2020, 586 (7830): 589–593. |data = 2020 |doi = doi:10.1038/s41586-020-2639-4. |pmid = PMID 32785213}}</ref>:


• BNT162b1 (wariant RBP020.3): informacyjny RNA modyfikowany nukleozydami (modRNA) z ograniczoną wrodzoną zdolnością aktywacji czynnika odpornościowego i zwiększoną ekspresją kodującą RBD;
• BNT162b1 (wariant RBP020.3): informacyjny RNA modyfikowany nukleozydami (modRNA) z ograniczoną wrodzoną zdolnością aktywacji czynnika odpornościowego i zwiększoną ekspresją kodującą RBD;
Linia 61: Linia 64:
• BNT162b2 (wariant RBP020.2): informacyjny RNA zmodyfikowany nukleozydem (modRNA) jak powyżej, ale kodujący P2S.
• BNT162b2 (wariant RBP020.2): informacyjny RNA zmodyfikowany nukleozydem (modRNA) jak powyżej, ale kodujący P2S.


Wysokie stężenie IgG wiążących RBD i odpowiedź przeciwciał neutralizujących, a także silne odpowiedzi komórek T CD4 + i CD8 +, osiągano po 7 dniach od podania dawki przypominającej. Towarzyszące skutki niepożądane to: zagrażająca życiu lub umiarkowana (zależna od dawki) reakcja alergiczna u osób podatnych, ból w miejscu wstrzyknięcia, zmęczenie, ból głowy, dreszcze, bóle mięśni i stawów, gorączka. Do dalszych badań (fazy 2/3) wybrano wariant BNT162b2. W tej fazie wykonano randomizowane, kontrolowane placebo badania w celu oceny skuteczności, immunogenności i bezpieczeństwa na 43 448 osobach. Pozytywne wyniki analizy okresowej opublikowano 10.12. 2020 r., podając ogólną skuteczność na poziomie 95%. Badania były prowadzone w 62 ośrodkach na terenie Niemiec i Stanów Zjedn., a trwały w okresie kwiecień – listopad 2020 r.
Wysokie stężenie IgG wiążących RBD i odpowiedź przeciwciał neutralizujących, a także silne odpowiedzi komórek T CD4 + i CD8 +, osiągano po 7 dniach od podania dawki przypominającej. Towarzyszące skutki niepożądane to: zagrażająca życiu lub umiarkowana (zależna od dawki) reakcja alergiczna u osób podatnych, ból w miejscu wstrzyknięcia, zmęczenie, ból głowy, dreszcze, bóle mięśni i stawów, gorączka. Do dalszych badań (fazy 2/3) wybrano wariant BNT162b2<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = "A Multi-site Phase I/II, 2-Part, Dose-Escalation Trial Investigating the Safety and Immunogenicity of four Prophylactic SARS-CoV-2 RNA Vaccines Against COVID-19 Using Different Dosing Regimens in Healthy Adults". EU Clinical Trials Register. European Union. 14 April 2020. EudraCT 2020-001038-36. |data = }}</ref>. W tej fazie wykonano randomizowane, kontrolowane placebo badania w celu oceny skuteczności, immunogenności i bezpieczeństwa na 43 448 osobach. Pozytywne wyniki analizy okresowej opublikowano 10.12. 2020 r., podając ogólną skuteczność na poziomie 95%. Badania były prowadzone w 62 ośrodkach na terenie Niemiec i Stanów Zjedn., a trwały w okresie kwiecień – listopad 2020 r<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = A phase 1/2/3, placebo-controlled, randomized, observer-blind, dose-finding study to evaluate the safety, tolerability, immunogenicity, and efficacy of Sars-Cov-2 RNA vaccine candidates against COVID-19 in healthy individuals. PF-07302048 (BNT162 RNA-Based COVID-19 Vaccines) Protocol C4591001
https://pfe-pfizercom-d8-prod.s3.amazonaws.com/ 2020-09/4591001_Clinical_Protocol.pdf |data = }}</ref>.


Szczepionka została zatwierdzona procedurą EUA (zezwolenie na użycie w nagłych wypadkach) w Wielkiej Brytanii, Bahrajnie, Kanadzie, USA, Kuwejcie, Singapurze i Jordanii. Oczekuje na zezwolenie w procedurze EUA w UE i Indiach. Pełne zezwolenie na stosowanie szczepionka posiada w Arabii Saudyjskiej, a oczekuje na zezwolenie w Szwajcarii.  
Szczepionka została zatwierdzona procedurą EUA<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = "Pfizer-BioNTech COVID-19 Vaccine EUA Fact Sheet for Healthcare Providers" (PDF). Pfizer. 11 December 2020. |data = }}</ref> (zezwolenie na użycie w nagłych wypadkach) w Wielkiej Brytanii, Bahrajnie, Kanadzie, USA, Kuwejcie, Singapurze i Jordanii<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = FDA Review of Efficacy and Safety of Pfizer-BioNTech COVID-19 Vaccine Emergency Use Authorization Request. U.S. Food and Drug Administration(FDA) (Report). 10 December 2020. |data = }}</ref>. Oczekuje na zezwolenie w procedurze EUA w UE i Indiach. Pełne zezwolenie na stosowanie szczepionka posiada w Arabii Saudyjskiej, a oczekuje na zezwolenie w Szwajcarii.  


=== Moderna ===
=== Moderna ===
Badania nad tą szczepionką (mRNA-1273 SARS-CoV-2 Vaccine) prowadzi konsorcjum złożone z firm Moderna, NIAID i BARDA.
Badania nad tą szczepionką (mRNA-1273 SARS-CoV-2 Vaccine) prowadzi konsorcjum złożone z firm Moderna, NIAID i BARDA<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = A Phase 3, Randomized, Stratified, Observer-Blind, Placebo-Controlled Study to Evaluate the Efficacy, Safety, and Immunogenicity of mRNA-1273 SARS-CoV-2 Vaccine in Adults Aged 18 Years and Older.
https://www.modernatx.com/sites/default/files/mRNA-1273-P301-Protocol.pdf |data = }}</ref>.


mRNA-1273 jest zawiesiną kodującego mRNA i stabilizowanego przed fuzją białka S SARS-CoV-2 w nanocząsteczce lipidowej (LNP), składającej się z czterech lipidów: jonizowalny lipid SM-102 (heptadekan-9-ylo 8-((2-hydroksyetylo)(6-okso-6-(undecyloksy) heksyl)amino) oktanian); cholesterol; 1,2-distearoilo-sn-glicero-3 fosfocholina (DSPC); i 1-monometoksypolietylenoglikol-2,3-dimyrystyloglicerol z glikolem polietylenowym o średniej masie cząsteczkowej 2000 (PEG2000-DMG).
mRNA-1273 jest zawiesiną kodującego mRNA i stabilizowanego przed fuzją białka S SARS-CoV-2 w nanocząsteczce lipidowej (LNP), składającej się z czterech lipidów: jonizowalny lipid SM-102 (heptadekan-9-ylo 8-((2-hydroksyetylo)(6-okso-6-(undecyloksy) heksyl)amino) oktanian); cholesterol; 1,2-distearoilo-sn-glicero-3 fosfocholina (DSPC); i 1-monometoksypolietylenoglikol-2,3-dimyrystyloglicerol z glikolem polietylenowym o średniej masie cząsteczkowej 2000 (PEG2000-DMG)<ref>{{Cytuj |autor = Widge AT, Rouphael NG, Jackson LA, Anderson EJ, Roberts PC, Makhene M, i inni. |tytuł = "Durability of Responses after SARS-CoV-2 mRNA-1273 Vaccination" |czasopismo = New England Journal of Medicine. |data = 03.12.2020 |issn = ISSN 0028-4793. |doi = doi:10.1056/nejmc2032195.}}</ref>.


W fazie I tego badania, obejmującym 34 osoby wykazano, że występuje zależna od dawki odpowiedź neutralizujących przeciwciał w schemacie dwudawkowym o nieokreślonej trwałości. Zauważone działania niepożądane to: gorączka, zmęczenie, ból głowy, ból mięśni i ból w miejscu wstrzyknięcia. W fazie III wykonano randomizowane, kontrolowane placebo badanie w celu oceny skuteczności, immunogenności i bezpieczeństwa na 30 000 osób. Pozytywne wyniki analizy okresowej ogłoszono 15.11.2020 r. Szczepionka wykazuje 94,5 proc. skuteczności. Badania są prowadzone w 89 ośrodkach w Stanach Zjedn., a zaplanowane na okres lipiec 2020 – październik 2022.
W fazie I tego badania, obejmującym 34 osoby wykazano, że występuje zależna od dawki odpowiedź neutralizujących przeciwciał w schemacie dwudawkowym o nieokreślonej trwałości. Zauważone działania niepożądane to: gorączka, zmęczenie, ból głowy, ból mięśni i ból w miejscu wstrzyknięcia<ref>{{Cytuj |autor = Zhu F, Guan X, Li Y, Huang J, Jiang T, Hou L, i inni |tytuł = "Immunogenicity and safety of a recombinant adenovirus type-5-vectored COVID-19 vaccine in healthy adults aged 18 years or older: a randomised, double-blind, placebo-controlled, phase 2 trial" |czasopismo = Lancet 2020, 396 (10249): 479–88. |data = 2020 |issn = ISSN 0140-6736. |doi = doi:10.1016/s0140-6736(20)31605-6. |pmid = PMID 32702299.}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = A Study to Evaluate Efficacy, Safety, and Immunogenicity of mRNA-1273 Vaccine in Adults Aged 18 Years and Older to Prevent COVID-19". ClinicalTrials.gov ). United States National Library of Medicine. 14 July 2020. NCT04470427. |data = }}</ref>. W fazie III wykonano randomizowane, kontrolowane placebo badanie w celu oceny skuteczności, immunogenności i bezpieczeństwa na 30 000 osób. Pozytywne wyniki analizy okresowej ogłoszono 15.11.2020 r<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = "Promising Interim Results from Clinical Trial of NIH-Moderna COVID-19 Vaccine". National Institutes of Health (NIH). 16 November 2020. |data = }}</ref>. Szczepionka wykazuje 94,5 proc. skuteczności. Badania są prowadzone w 89 ośrodkach w Stanach Zjedn., a zaplanowane na okres lipiec 2020 – październik 2022.


Szczepionka oczekuje na zezwolenie w procedurze EUA w USA, UE, Wielkiej Brytanii i Kanadzie oraz na pełne zezwolenie w Szwajcarii.
Szczepionka oczekuje na zezwolenie w procedurze EUA w USA, UE, Wielkiej Brytanii i Kanadzie oraz na pełne zezwolenie w Szwajcarii.
Linia 77: Linia 82:
Badania nad tą szczepionką (CVnCoV) prowadzi konsorcjum złożone z firm CureVac i CEPI.
Badania nad tą szczepionką (CVnCoV) prowadzi konsorcjum złożone z firm CureVac i CEPI.


CVnCoV należy do grupy szczepionek zawierających informację genetyczną w postaci mRNA, pozwalającą na produkcję w komórce wybranych białek patogenu, które następnie są prezentowane na powierzchni komórek naszemu układowi immunologicznemu. Cząsteczka RNA po wytworzeniu białka ulega szybkiej degradacji. W odpowiedzi na szczepionkę, układ immunologiczny wytwarza odpowiedź, która uniemożliwia namnażanie się wirusa i chroni przed chorobą. W fazie I badania brało udział 168 osób. W fazie II wykonano wieloośrodkowe, kontrolowane placebo badanie na 691 osobach i uzyskano, m. in. potwierdzenie dawki. Badania są prowadzone głównie w Belgii, ale także w trzech ośrodkach w Niemczech, a zaplanowane na okres czerwiec 2020 - sierpień 2021 r.
CVnCoV należy do grupy szczepionek zawierających informację genetyczną w postaci mRNA, pozwalającą na produkcję w komórce wybranych białek patogenu, które następnie są prezentowane na powierzchni komórek naszemu układowi immunologicznemu. Cząsteczka RNA po wytworzeniu białka ulega szybkiej degradacji. W odpowiedzi na szczepionkę, układ immunologiczny wytwarza odpowiedź, która uniemożliwia namnażanie się wirusa i chroni przed chorobą<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = "A Study to Evaluate the Safety, Reactogenicity and Immunogenicity of Vaccine CVnCoV in Healthy Adults". ClinicalTrials.gov. 26 June 2020. NCT04449276. |data = }}</ref>. W fazie I badania brało udział 168 osób. W fazie II wykonano wieloośrodkowe, kontrolowane placebo badanie na 691 osobach i uzyskano, m. in. potwierdzenie dawki<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = "A Dose-Confirmation Study to Evaluate the Safety, Reactogenicity and Immunogenicity of Vaccine CVnCoV in Healthy Adults". ClinicalTrials.gov. 17 August 2020. NCT04515147. |data = }}</ref>. Badania są prowadzone głównie w Belgii, ale także w trzech ośrodkach w Niemczech, a zaplanowane na okres czerwiec 2020 - sierpień 2021 r.


=== '''AstraZeneca'''   ===
=== '''AstraZeneca'''   ===
Badania nad tą szczepionką (AZD1222) prowadzi konsorcjum złożone z firm University of Oxford i AstraZeneca.
Badania nad tą szczepionką (AZD1222) prowadzi konsorcjum złożone z firm University of Oxford i AstraZeneca<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = A Phase III Randomized, Double-blind, Placebo-controlled Multicenter Study in Adults to Determine the Safety, Efficacy, and Immunogenicity of AZD1222, a Non-replicating ChAdOx1 Vector Vaccine, for the Prevention of COVID-19. D8110C00001_CSP-v2.pdf |data = }}</ref>.


AZD1222 jest rekombinantem defektywnym pod względem replikacji adenowirusa szympansa, wykazującym ekspresję powierzchniowej glikoproteiny SARS-CoV-2S wzbudzanej przez ludzkiego wirusa cytomegalii, głównego bezpośredniego promotora, zawierającego intron A z ludzką sekwencją liderową tPA na końcu N, który określany jest, określając skrótowo, zmodyfikowanym wektorem adenowirusa szympansa (ChAdOx1).
AZD1222 jest rekombinantem defektywnym pod względem replikacji adenowirusa szympansa, wykazującym ekspresję powierzchniowej glikoproteiny SARS-CoV-2S wzbudzanej przez ludzkiego wirusa cytomegalii, głównego bezpośredniego promotora, zawierającego intron A z ludzką sekwencją liderową tPA na końcu N, który określany jest, określając skrótowo, zmodyfikowanym wektorem adenowirusa szympansa (ChAdOx1)<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = . "Investigating a Vaccine Against COVID-19". ClinicalTrials.gov. United States National Library of Medicine. 26 May 2020. NCT04400838. |data = }}</ref>.


W fazie I i II tego badania, obejmującego 543 osoby wykazano, że przeciwciała swoiste dla białka spike powstawały w 28 dniu, a przeciwciała neutralizujące po podaniu dawki przypominającej w 56 dniu. Zauważone działania niepożądane to: ból w miejscu wstrzyknięcia, ból głowy, gorączka, dreszcze, ból mięśni, złe samopoczucie u ponad 60% uczestników. Podawany jednocześnie paracetamol pozwalał niektórym uczestnikom zwiększyć tolerancję działań niepożądanych. W fazie III wykonano randomizowane, kontrolowane placebo badania w celu oceny skuteczności, immunogenności i bezpieczeństwa na 30 000 osób z Wielkiej Brytanii i Brazylii. Pozytywne wyniki analizy okresowej opublikowano 08.12. 2020 r. Ogólna skuteczność wyniosła 70%, w zakresie od 62% do 90% przy różnych schematach dawkowania. Badania są prowadzone w 20 ośrodkach w Wielkiej Brytanii, Brazylii i Indiach, a zaplanowane na okres maj 2020 – sierpień 2021r.
W fazie I i II tego badania, obejmującego 543 osoby wykazano, że przeciwciała swoiste dla białka spike powstawały w 28 dniu, a przeciwciała neutralizujące po podaniu dawki przypominającej w 56 dniu<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = "A Phase 2/3 study to determine the efficacy, safety and immunogenicity of the candidate Coronavirus Disease (COVID-19) vaccine ChAdOx1 nCoV-19". EU Clinical Trials Register . European Union. 21 April 2020. EudraCT2020-001228-32. |data = }}</ref>. Zauważone działania niepożądane to: ból w miejscu wstrzyknięcia, ból głowy, gorączka, dreszcze, ból mięśni, złe samopoczucie u ponad 60% uczestników<ref>{{Cytuj |autor = Folegatti PM, Ewer KJ, i inni. |tytuł = Safety and immunogenicity of the ChAdOx1 nCoV-19 vaccine against SARS-CoV-2: a preliminary report of a phase 1/2, single-blind, randomised controlled trial". |czasopismo = Lancet. 2020, 396 (10249): 467–478. |data = 2020 |doi = PMC 7445431. |pmid = 32702298.}}</ref>. Podawany jednocześnie paracetamol pozwalał niektórym uczestnikom zwiększyć tolerancję działań niepożądanych. W fazie III wykonano randomizowane, kontrolowane placebo badania w celu oceny skuteczności, immunogenności i bezpieczeństwa na 30 000 osób z Wielkiej Brytanii i Brazylii<ref>{{Cytuj |autor = O'Reilly P |tytuł = "A Phase III study to investigate a vaccine against COVID-19" |czasopismo = ISRCTN |data = 26 May 2020 |doi = 10.1186/ISRCTN89951424}}</ref>. Pozytywne wyniki analizy okresowej opublikowano 08.12. 2020 r. Ogólna skuteczność wyniosła 70%, w zakresie od 62% do 90% przy różnych schematach dawkowania. Badania są prowadzone w 20 ośrodkach w Wielkiej Brytanii, Brazylii i Indiach, a zaplanowane na okres maj 2020 – sierpień 2021r.


Szczepionka oczekuje na zezwolenie w procedurze EUA w Indiach i Kanadzie oraz na pełne zezwolenie w Szwajcarii.
Szczepionka oczekuje na zezwolenie w procedurze EUA w Indiach i Kanadzie oraz na pełne zezwolenie w Szwajcarii.


=== Janssen Pharmaceutica NV / Johnson&Johnson ===
=== Janssen Pharmaceutica NV / Johnson&Johnson ===
Badania nad tą szczepionką (Ad26.COV2.S) prowadzi konsorcjum złożone z firm Janssen Pharmaceutica /Johnson & Johnson) i BIDMC.  
Badania nad tą szczepionką (Ad26.COV2.S) prowadzi konsorcjum złożone z firm Janssen Pharmaceutica /Johnson & Johnson) i BIDMC<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = A Randomized, Double-blind, Placebo-controlled Phase 3 Study to Assess the Efficacy and Safety of Ad26.COV2.S for the Prevention of SARS-CoV-2-mediated COVID-19 in Adults Aged 18 Years and Older. https://www.jnj.com/coronavirus/covid-19-phase-3-study-clinical-protocol |data = }}</ref>.  


Ad26.COV2.S należy do grupy szczepionek, których zasada działania oparta jest o wektory, którymi są aktywne wirusy zmodyfikowane w sposób minimalizujący ryzyko zakażenia. Wektory po dostaniu się do komórki człowieka są w stanie wytworzyć wybrane białka patogenu, przeciwko któremu ma być skierowana reakcja immunologiczna organizmu. W tym przypadku jest to niereplikujący się wektor wirusowy (adenowirus serotyp 26). W fazie I i II tego badania brało udział 1419 osób. Stwierdzono, że serokonwersja dla przeciwciał S wynosi powyżej 95%, a działania niepożądane to ból w miejscu wstrzyknięcia, zmęczenie, ból głowy i bóle mięśni. W fazie III wykonano randomizowane, podwójnie zaślepione, kontrolowane placebo badanie w celu oceny skuteczności, immunogenności i bezpieczeństwa na 40 000 osób.
Ad26.COV2.S należy do grupy szczepionek, których zasada działania oparta jest o wektory, którymi są aktywne wirusy zmodyfikowane w sposób minimalizujący ryzyko zakażenia. Wektory po dostaniu się do komórki człowieka są w stanie wytworzyć wybrane białka patogenu, przeciwko któremu ma być skierowana reakcja immunologiczna organizmu. W tym przypadku jest to niereplikujący się wektor wirusowy (adenowirus serotyp 26)<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Evaluation of the Safety and Immunogenicity of a SARS-CoV-2 rS (COVID-19) Nanoparticle Vaccine With/Without Matrix-M Adjuvant". ClinicalTrials.gov. United States National Library of Medicine. 30 April 2020. NCT04368988. |data = }}</ref>. W fazie I i II tego badania brało udział 1419 osób. Stwierdzono, że serokonwersja dla przeciwciał S wynosi powyżej 95%, a działania niepożądane to ból w miejscu wstrzyknięcia, zmęczenie, ból głowy i bóle mięśni<ref>{{Cytuj |autor = Keech C, Albert G, Cho I, Robertson A, Reed P, Neal S, i inni |tytuł = Phase 1–2 Trial of a SARS-CoV-2 Recombinant Spike Protein Nanoparticle Vaccine. |czasopismo = The New England Journal of Medicine. 2020, 383 (24): 2320–2332. |data = 2020 |doi = 10.1056/NEJMoa2026920 |pmid = 32877576 |pmc = 7494251.}}</ref>. W fazie III wykonano randomizowane, podwójnie zaślepione, kontrolowane placebo badanie w celu oceny skuteczności, immunogenności i bezpieczeństwa na 40 000 osób.


Badania są prowadzone w 291 ośrodkach w Stanach Zjedn., Argentynie, Brazylii, Chile, Kolumbii, Meksyku, Peru, Filipinach i Południowej Afryce a zaplanowane na okres maj 2020 - listopad 2021 r.
Badania są prowadzone w 291 ośrodkach w Stanach Zjedn., Argentynie, Brazylii, Chile, Kolumbii, Meksyku, Peru, Filipinach i Południowej Afryce a zaplanowane na okres maj 2020 - listopad 2021 r.


Szczepionka oczekuje na zezwolenie w procedurze EUA w Kanadzie i Południowej Afryce.
Szczepionka oczekuje na zezwolenie w procedurze EUA w Kanadzie i Południowej Afryce<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Johnson & Johnson the first to apply for Covid-19 vaccine registration as South Africa starts review process" msn.com. 17 December 2020. https://www.msn.com/en-za/news |data = }}</ref>.


== Przypisy ==
== Przypisy ==

Wersja z 22:08, 19 gru 2020

Szczepionka COVID-19 to preparat leczniczy, wywołujący odporność przed zakażeniem koronawirusem SARS-CoV-2 (ang.Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2). Na świecie w różnej fazie badań przedklinicznych jest 166 szczepionek przeciw COVID-19 oraz 56 w fazie badań na ludziach[1].

Typy szczepionek COVID-19

 Osobny artykuł: Szczepionka.

Do opracowania szczepionki chroniącej przed koronawirusem SARS-CoV-2 wykorzystywane są głównie nowe technologie, które mają gwarantować większe bezpieczeństwo. Testowane są różnego typu preparaty, w tym szczepionki DNA i RNA, rekombinowane białka wywołujące odpowiednią reakcję odpornościową, a także czynniki infekcyjne z usuniętymi genami oraz żywe, niepatogenne drobnoustroje przenoszące i eksponujące na swej powierzchni czynniki zakaźne[1].

Szczepionki przeciwko koronawirusowi opierają się zwykle na konkretnym białku wirusa - glikoproteinie S, zwanym też białkiem spike. Białko to prowokuje układ immunologiczny człowieka do produkcji licznych przeciwciał atakujących wirusa. Niestety, powoduje też powstawanie przeciwciał, które mają niski poziom neutralizacji wirusa i łączą się z nim w taki sposób, że wirus łatwiej wnika do niektórych komórek. Rozwiązaniem tego problemu jest taka modyfikacja białka spike, aby spowodować powstawanie głównie przeciwciał ochronnych, a tylko w minimalnym stopniu prowokować powstawanie przeciwciał wzmacniających zakażenie.

W fazie badań są szczepionki o różnym schemacie podawania. Przeważają szczepionki wymagające podania ich w dwóch dawkach, ale druga dawka, w zależności od preparatu, powinna być podana po 14, 21 lub 28 dniach od podania pierwszej. W badaniach też jest szczepionka jedno dawkowa i trój dawkowa. Większość szczepionek wymaga podania ich w iniekcji (domięśniowej lub podskórnej), ale w opracowaniu są też trzy szczepionki doustne[1].

Szczepionki, które mają być dopuszczone na rynek UE/polski

Polska zakontraktowała zakup szczepionek w ramach unijnego porozumienia o ustanowieniu wspólnego mechanizmu zakupów szczepionek z wyprzedzeniem[2]. Wielkość zamówień jest proporcjonalna do liczby mieszkańców. Harmonogram dostaw jest taki sam dla wszystkich krajów (adekwatny do wielkości).

Na podstawie wspomnianego porozumienia Komisja Europejska jest upoważniona do negocjacji i zawarcia, w imieniu państw członkowskich, tzw. umowy zakupu z wyprzedzeniem (Advance Purchase Agreement - APA) dotyczącej priorytetowych opcji zakupu oraz dostaw szczepionki na COVID-19 do państw członkowskich Unii Europejskiej. Polska stała się stroną tego porozumienia na podstawie uchwały nr 114/2020 Rady Ministrów z dnia 10 sierpnia 2020 r. w sprawie przystąpienia do porozumienia dotyczącego zakupu szczepionek przeciwko chorobie COVID-19. Według stanu na 12 grudnia 2020 r. Komisja Europejska podpisała sześć umów zakupu z wyprzedzeniem z firmami: Astra Zeneca, Sanofi-GSK, Janssen Pharmaceutica NV/Johnson&ohnson, Pfizer/BioNTech, CureVac oraz Moderna. Polska zdecydowała się na przystąpienie do pięciu z tych umów z następującymi firmami: Astra Zeneca, Janssen Pharmaceutica NV/Johnson&ohnson, Pfizer/BioNTech, CureVac oraz Moderna. Zakup szczepionek będzie finansowany z budżetu państwa, a szacowany koszt wyniesie ok. 2,4 mld zł[3].

Omówienie zakontraktowanych szczepionek

Zestawienie zbiorcze zakontraktowanych przez Polskę szczepionek[3].

Producent szczepionki Typ szczepionki Liczba dawek Warunki przechowyw. Ilość zakupiona
Pfizer/BioNTech mRNA 2 -70°C ± 10°C 16,74 mln
Moderna mRNA 2 -25° do -15°C 6,69 mln
CureVac mRNA 2 -70°C ± 10°C 5,65 mln
AstraZeneca wektorowa 2 2 - 8°C 16,00 mln
Janssen Pharmaceutica NV/ Johnson&Johnson wektorowa zależne od dopuszczenia 2 - 8°C 16,98 mln

Pfizer/BioNTech  

Badania nad szczepionką (Tozinameran) prowadzi konsorcjum złożone z firm Pfizer, BioNTech i Fosun Pharma[4]. W fazie I i II badania, obejmującego 45 osób, oceniono dwie wersje szczepionki SARS-CoV-2-RNA z nanocząsteczkami lipidowymi (RNA-LNP), oparte na platformie informacyjnego RNA, modyfikowanego nukleozydami (modRNA, BNT162b)[5]:

• BNT162b1 (wariant RBP020.3): informacyjny RNA modyfikowany nukleozydami (modRNA) z ograniczoną wrodzoną zdolnością aktywacji czynnika odpornościowego i zwiększoną ekspresją kodującą RBD;

• BNT162b2 (wariant RBP020.2): informacyjny RNA zmodyfikowany nukleozydem (modRNA) jak powyżej, ale kodujący P2S.

Wysokie stężenie IgG wiążących RBD i odpowiedź przeciwciał neutralizujących, a także silne odpowiedzi komórek T CD4 + i CD8 +, osiągano po 7 dniach od podania dawki przypominającej. Towarzyszące skutki niepożądane to: zagrażająca życiu lub umiarkowana (zależna od dawki) reakcja alergiczna u osób podatnych, ból w miejscu wstrzyknięcia, zmęczenie, ból głowy, dreszcze, bóle mięśni i stawów, gorączka. Do dalszych badań (fazy 2/3) wybrano wariant BNT162b2[6]. W tej fazie wykonano randomizowane, kontrolowane placebo badania w celu oceny skuteczności, immunogenności i bezpieczeństwa na 43 448 osobach. Pozytywne wyniki analizy okresowej opublikowano 10.12. 2020 r., podając ogólną skuteczność na poziomie 95%. Badania były prowadzone w 62 ośrodkach na terenie Niemiec i Stanów Zjedn., a trwały w okresie kwiecień – listopad 2020 r[7].

Szczepionka została zatwierdzona procedurą EUA[8] (zezwolenie na użycie w nagłych wypadkach) w Wielkiej Brytanii, Bahrajnie, Kanadzie, USA, Kuwejcie, Singapurze i Jordanii[9]. Oczekuje na zezwolenie w procedurze EUA w UE i Indiach. Pełne zezwolenie na stosowanie szczepionka posiada w Arabii Saudyjskiej, a oczekuje na zezwolenie w Szwajcarii.  

Moderna

Badania nad tą szczepionką (mRNA-1273 SARS-CoV-2 Vaccine) prowadzi konsorcjum złożone z firm Moderna, NIAID i BARDA[10].

mRNA-1273 jest zawiesiną kodującego mRNA i stabilizowanego przed fuzją białka S SARS-CoV-2 w nanocząsteczce lipidowej (LNP), składającej się z czterech lipidów: jonizowalny lipid SM-102 (heptadekan-9-ylo 8-((2-hydroksyetylo)(6-okso-6-(undecyloksy) heksyl)amino) oktanian); cholesterol; 1,2-distearoilo-sn-glicero-3 fosfocholina (DSPC); i 1-monometoksypolietylenoglikol-2,3-dimyrystyloglicerol z glikolem polietylenowym o średniej masie cząsteczkowej 2000 (PEG2000-DMG)[11].

W fazie I tego badania, obejmującym 34 osoby wykazano, że występuje zależna od dawki odpowiedź neutralizujących przeciwciał w schemacie dwudawkowym o nieokreślonej trwałości. Zauważone działania niepożądane to: gorączka, zmęczenie, ból głowy, ból mięśni i ból w miejscu wstrzyknięcia[12][13]. W fazie III wykonano randomizowane, kontrolowane placebo badanie w celu oceny skuteczności, immunogenności i bezpieczeństwa na 30 000 osób. Pozytywne wyniki analizy okresowej ogłoszono 15.11.2020 r[14]. Szczepionka wykazuje 94,5 proc. skuteczności. Badania są prowadzone w 89 ośrodkach w Stanach Zjedn., a zaplanowane na okres lipiec 2020 – październik 2022.

Szczepionka oczekuje na zezwolenie w procedurze EUA w USA, UE, Wielkiej Brytanii i Kanadzie oraz na pełne zezwolenie w Szwajcarii.

CureVac

Badania nad tą szczepionką (CVnCoV) prowadzi konsorcjum złożone z firm CureVac i CEPI.

CVnCoV należy do grupy szczepionek zawierających informację genetyczną w postaci mRNA, pozwalającą na produkcję w komórce wybranych białek patogenu, które następnie są prezentowane na powierzchni komórek naszemu układowi immunologicznemu. Cząsteczka RNA po wytworzeniu białka ulega szybkiej degradacji. W odpowiedzi na szczepionkę, układ immunologiczny wytwarza odpowiedź, która uniemożliwia namnażanie się wirusa i chroni przed chorobą[15]. W fazie I badania brało udział 168 osób. W fazie II wykonano wieloośrodkowe, kontrolowane placebo badanie na 691 osobach i uzyskano, m. in. potwierdzenie dawki[16]. Badania są prowadzone głównie w Belgii, ale także w trzech ośrodkach w Niemczech, a zaplanowane na okres czerwiec 2020 - sierpień 2021 r.

AstraZeneca  

Badania nad tą szczepionką (AZD1222) prowadzi konsorcjum złożone z firm University of Oxford i AstraZeneca[17].

AZD1222 jest rekombinantem defektywnym pod względem replikacji adenowirusa szympansa, wykazującym ekspresję powierzchniowej glikoproteiny SARS-CoV-2S wzbudzanej przez ludzkiego wirusa cytomegalii, głównego bezpośredniego promotora, zawierającego intron A z ludzką sekwencją liderową tPA na końcu N, który określany jest, określając skrótowo, zmodyfikowanym wektorem adenowirusa szympansa (ChAdOx1)[18].

W fazie I i II tego badania, obejmującego 543 osoby wykazano, że przeciwciała swoiste dla białka spike powstawały w 28 dniu, a przeciwciała neutralizujące po podaniu dawki przypominającej w 56 dniu[19]. Zauważone działania niepożądane to: ból w miejscu wstrzyknięcia, ból głowy, gorączka, dreszcze, ból mięśni, złe samopoczucie u ponad 60% uczestników[20]. Podawany jednocześnie paracetamol pozwalał niektórym uczestnikom zwiększyć tolerancję działań niepożądanych. W fazie III wykonano randomizowane, kontrolowane placebo badania w celu oceny skuteczności, immunogenności i bezpieczeństwa na 30 000 osób z Wielkiej Brytanii i Brazylii[21]. Pozytywne wyniki analizy okresowej opublikowano 08.12. 2020 r. Ogólna skuteczność wyniosła 70%, w zakresie od 62% do 90% przy różnych schematach dawkowania. Badania są prowadzone w 20 ośrodkach w Wielkiej Brytanii, Brazylii i Indiach, a zaplanowane na okres maj 2020 – sierpień 2021r.

Szczepionka oczekuje na zezwolenie w procedurze EUA w Indiach i Kanadzie oraz na pełne zezwolenie w Szwajcarii.

Janssen Pharmaceutica NV / Johnson&Johnson

Badania nad tą szczepionką (Ad26.COV2.S) prowadzi konsorcjum złożone z firm Janssen Pharmaceutica /Johnson & Johnson) i BIDMC[22].  

Ad26.COV2.S należy do grupy szczepionek, których zasada działania oparta jest o wektory, którymi są aktywne wirusy zmodyfikowane w sposób minimalizujący ryzyko zakażenia. Wektory po dostaniu się do komórki człowieka są w stanie wytworzyć wybrane białka patogenu, przeciwko któremu ma być skierowana reakcja immunologiczna organizmu. W tym przypadku jest to niereplikujący się wektor wirusowy (adenowirus serotyp 26)[23]. W fazie I i II tego badania brało udział 1419 osób. Stwierdzono, że serokonwersja dla przeciwciał S wynosi powyżej 95%, a działania niepożądane to ból w miejscu wstrzyknięcia, zmęczenie, ból głowy i bóle mięśni[24]. W fazie III wykonano randomizowane, podwójnie zaślepione, kontrolowane placebo badanie w celu oceny skuteczności, immunogenności i bezpieczeństwa na 40 000 osób.

Badania są prowadzone w 291 ośrodkach w Stanach Zjedn., Argentynie, Brazylii, Chile, Kolumbii, Meksyku, Peru, Filipinach i Południowej Afryce a zaplanowane na okres maj 2020 - listopad 2021 r.

Szczepionka oczekuje na zezwolenie w procedurze EUA w Kanadzie i Południowej Afryce[25].

Przypisy

  1. ↑ a b c Draft landscape of COVID-19 candidate vaccines. https://www.who.int/publikations/m/item/draft-landscape-of-covid-19-candidate-vaccines. (Stan w dniu 16.12.2020 r.)
  2. ↑ Decyzja Komisji Europejskiej z 18 czerwca 2020 r. (COMMISSION DECISION of 18.6.2020 approving the agreement with Member States on procuring Covid-19 vaccines on behalf of the Member States and related procedures C(2020) 4192 final) https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/annex_to_the_commission_decision_on_approving_the_agreement_with_member_states_on_procuring_covid-19_vaccines_on_behalf_of_the_member_ states_and_ related_procedures_.pdf (europa.eu)
  3. ↑ a b Narodowy Program Szczepień przeciw COVID-19. www.gov.pl
  4. ↑ A phase 1/2/3, placebo-controlled, randomized, observer-blind, dose-finding study to evaluate the safety, tolerability, immunogenicity, and efficacy of Sars-Cov-2 RNA vaccine candidates against COVID-19 in healthy individuals. PF-07302048 (BNT162 RNA-Based COVID-19 Vaccines) Protocol C4591001
  5. ↑ Mulligan MJ i inni, Phase I/II study of COVID-19 RNA vaccine BNT162b1 in adults., „Nature.2020, 586 (7830): 589–593.”, 2020, DOI: doi:10.1038/s41586-020-2639-4., PMID: 32785213 PMID 32785213.
  6. ↑ "A Multi-site Phase I/II, 2-Part, Dose-Escalation Trial Investigating the Safety and Immunogenicity of four Prophylactic SARS-CoV-2 RNA Vaccines Against COVID-19 Using Different Dosing Regimens in Healthy Adults". EU Clinical Trials Register. European Union. 14 April 2020. EudraCT 2020-001038-36.
  7. ↑ A phase 1/2/3, placebo-controlled, randomized, observer-blind, dose-finding study to evaluate the safety, tolerability, immunogenicity, and efficacy of Sars-Cov-2 RNA vaccine candidates against COVID-19 in healthy individuals. PF-07302048 (BNT162 RNA-Based COVID-19 Vaccines) Protocol C4591001 https://pfe-pfizercom-d8-prod.s3.amazonaws.com/ 2020-09/4591001_Clinical_Protocol.pdf.
  8. ↑ "Pfizer-BioNTech COVID-19 Vaccine EUA Fact Sheet for Healthcare Providers" (PDF). Pfizer. 11 December 2020.
  9. ↑ FDA Review of Efficacy and Safety of Pfizer-BioNTech COVID-19 Vaccine Emergency Use Authorization Request. U.S. Food and Drug Administration(FDA) (Report). 10 December 2020.
  10. ↑ A Phase 3, Randomized, Stratified, Observer-Blind, Placebo-Controlled Study to Evaluate the Efficacy, Safety, and Immunogenicity of mRNA-1273 SARS-CoV-2 Vaccine in Adults Aged 18 Years and Older. https://www.modernatx.com/sites/default/files/mRNA-1273-P301-Protocol.pdf.
  11. ↑ Widge AT i inni, "Durability of Responses after SARS-CoV-2 mRNA-1273 Vaccination", „The New England Journal of Medicine”, 2020, DOI: doi:10.1056/nejmc2032195., ISSN 0028-4793. ISSN 0028-4793..
  12. ↑ Zhu F i inni, "Immunogenicity and safety of a recombinant adenovirus type-5-vectored COVID-19 vaccine in healthy adults aged 18 years or older: a randomised, double-blind, placebo-controlled, phase 2 trial", „Lancet 2020, 396 (10249): 479–88.”, 2020, DOI: doi:10.1016/s0140-6736(20)31605-6., ISSN 0140-6736. ISSN 0140-6736., PMID: 32702299. PMID 32702299..
  13. ↑ A Study to Evaluate Efficacy, Safety, and Immunogenicity of mRNA-1273 Vaccine in Adults Aged 18 Years and Older to Prevent COVID-19". ClinicalTrials.gov ). United States National Library of Medicine. 14 July 2020. NCT04470427.
  14. ↑ "Promising Interim Results from Clinical Trial of NIH-Moderna COVID-19 Vaccine". National Institutes of Health (NIH). 16 November 2020.
  15. ↑ "A Study to Evaluate the Safety, Reactogenicity and Immunogenicity of Vaccine CVnCoV in Healthy Adults". ClinicalTrials.gov. 26 June 2020. NCT04449276.
  16. ↑ "A Dose-Confirmation Study to Evaluate the Safety, Reactogenicity and Immunogenicity of Vaccine CVnCoV in Healthy Adults". ClinicalTrials.gov. 17 August 2020. NCT04515147.
  17. ↑ A Phase III Randomized, Double-blind, Placebo-controlled Multicenter Study in Adults to Determine the Safety, Efficacy, and Immunogenicity of AZD1222, a Non-replicating ChAdOx1 Vector Vaccine, for the Prevention of COVID-19. D8110C00001_CSP-v2.pdf.
  18. ↑ . "Investigating a Vaccine Against COVID-19". ClinicalTrials.gov. United States National Library of Medicine. 26 May 2020. NCT04400838.
  19. ↑ "A Phase 2/3 study to determine the efficacy, safety and immunogenicity of the candidate Coronavirus Disease (COVID-19) vaccine ChAdOx1 nCoV-19". EU Clinical Trials Register . European Union. 21 April 2020. EudraCT2020-001228-32.
  20. ↑ Folegatti PM, Ewer KJ, ., Safety and immunogenicity of the ChAdOx1 nCoV-19 vaccine against SARS-CoV-2: a preliminary report of a phase 1/2, single-blind, randomised controlled trial"., „Lancet. 2020, 396 (10249): 467–478.”, 2020, DOI: PMC, 7445431., PMID: 32702298..
  21. ↑ O'Reilly P, "A Phase III study to investigate a vaccine against COVID-19", „ISRCTN”, 2020, DOI: 10.1186/ISRCTN89951424.
  22. ↑ A Randomized, Double-blind, Placebo-controlled Phase 3 Study to Assess the Efficacy and Safety of Ad26.COV2.S for the Prevention of SARS-CoV-2-mediated COVID-19 in Adults Aged 18 Years and Older. https://www.jnj.com/coronavirus/covid-19-phase-3-study-clinical-protocol.
  23. ↑ Evaluation of the Safety and Immunogenicity of a SARS-CoV-2 rS (COVID-19) Nanoparticle Vaccine With/Without Matrix-M Adjuvant". ClinicalTrials.gov. United States National Library of Medicine. 30 April 2020. NCT04368988.
  24. ↑ Keech C i inni, Phase 1–2 Trial of a SARS-CoV-2 Recombinant Spike Protein Nanoparticle Vaccine., „The New England Journal of Medicine. 2020, 383 (24): 2320–2332.”, 2020, DOI: 10.1056/NEJMoa2026920, PMID: 32877576, PMCID: PMC7494251..
  25. ↑ Johnson & Johnson the first to apply for Covid-19 vaccine registration as South Africa starts review process" msn.com. 17 December 2020. https://www.msn.com/en-za/news.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szczepionka_przeciw_COVID-19&oldid=61711385”