Przejdź do zawartości

Rzeżucha: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Kenraiz (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
104 773 edycje
drobne merytoryczne
ddd
Znaczniki: Zastąpiono Wycofane blanking (filtr nadużyć) VisualEditor
Linia 1: Linia 1:
{{Inne znaczenia|2=[[pieprzyca siewna]] – potocznie zwana rzeżuchą}}
{{Takson infobox
|nazwa = Rzeżucha
|grafika = Kveten pr andelske schody 10.jpg
|opis grafiki = [[Rzeżucha łąkowa]]
|alt grafiki =
|systematyka ref = <ref name="ruggiero" /><ref name="apweb" />
|domena = [[eukarionty]]
|królestwo = [[rośliny]]
|podkrólestwo = [[rośliny zielone]]
|nadgromada = [[rośliny telomowe]]
|gromada = [[rośliny naczyniowe]]
|podgromada = [[rośliny nasienne]]
|nadklasa = [[okrytonasienne]]
|klasa = ''[[Magnoliopsida]]''
|nadrząd = [[różopodobne]]
|rząd = [[kapustowce]]
|rodzina = [[kapustowate]]
|rodzaj = rzeżucha
|nazwa łacińska = Cardamine
|autor = [[Karol Linneusz|L.]]
|cytat = [[Species Plantarum|Sp. Pl. 654. 1 Mai 1753]]<ref name="ing"/>
|typ nomenklatoryczny = ''[[rzeżucha łąkowa|C. pratensis]]'' Linnaeus<ref name="ing">{{Cytuj stronę | url = http://botany.si.edu/ing/ | tytuł = Cardamine | praca = Index Nominum Genericorum (ING) | opublikowany = Smithsonian Institution | data dostępu = 2016-02-17}}</ref>
|synonimy =
|wikispecies =
|commons = Category:Cardamine
|wikisłownik = rzeżucha
}}
'''Rzeżucha''' (''Cardamine'' L.) – [[Rodzaj (biologia)|rodzaj]] roślin z rodziny [[kapustowate|kapustowatych]]. Należy do niego ok. 260 gatunków<ref name="powo">{{Cytuj stronę | url = https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:60436526-2 | tytuł = Cardamine L. | praca = Plants of the World online | opublikowany = Royal Botanic Gardens, Kew | data dostępu = 2022-05-13}}</ref> szeroko rozprzestrzenionych na kuli ziemskiej, zwłaszcza na półkuli północnej<ref name=philips/>. Do rodzimej flory polskiej należy 9 gatunków w wąskim ujęciu rodzaju i 12 po włączeniu tu rodzaju [[żywiec (roślina)|żywiec]] (''Dentaria'')<ref name="checklist"/>. Rośliny tu zaliczane występują na siedliskach wilgotnych, zarówno łąkowych jak i leśnych. Niektóre gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne<ref name=philips/>.

Zwyczajowa nazwa "rzeżucha" w języku polskim stosowana jest także w odniesieniu do spożywanych jako [[warzywa|warzywo]] siewek [[pieprzyca siewna|pieprzycy siewnej]] (''Lepidium sativum'')<ref name=rutkowski>{{cytuj książkę |nazwisko=Rutkowski |imię=Lucjan |tytuł= Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej |data=2006 |wydawca= Wyd. Naukowe PWN |miejsce= Warszawa |isbn = 83-01-14342-8}}</ref>.

== Rozmieszczenie geograficzne ==
Rodzaj rozprzestrzeniony na wszystkich kontynentach z wyjątkiem [[Antarktyda|Antarktydy]], przy czym zdecydowana większość gatunków występuje na półkuli północnej<ref name=franzke>{{Cytuj pismo | autor = Andreas Franzke, Katrin Pollmann, Walter Bleeker, Ralf Kohrt and Herbert Hurka | tytuł = Molecular Systematics of Cardamine and Allied Genera (Brassicaceae): ITS and Non-Coding Chloroplast DNA | czasopismo = Folia Geobotanica | wolumin = 33, 3 | strony = 225-240 | data = 1998 | url = https://www.jstor.org/stable/4201304}}</ref>. Centrum zróżnicowania jest [[Daleki Wschód]] i [[Himalaje]], gdzie występuje 70 gatunków<ref name="lihova">{{Cytuj pismo | autor = Judita Lihová, Karol Marhold, Hiroshi Kudoh, Marcus A. Koch | tytuł = Worldwide phylogeny and biogeography of Cardamine flexuosa (Brassicaceae) and its relatives | czasopismo = American Journal of Botany | wolumin = 93, 8 | strony = 1206-1221 | data = 2006 | url = http://www.amjbot.org/content/93/8/1206.long | doi = 10.3732/ajb.93.8.1206}}</ref>. W Europie rośnie 36 gatunków<ref name=philips>{{cytuj książkę|autor=Roger Philips, Martyn Rix|tytuł=The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals|wydawca=Macmillan |miejsce=London |data=2002 |strony=166 |isbn=0333748905}}</ref>, w Ameryce Północnej – 39<ref name="america">{{Cytuj stronę | url = http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=1&taxon_id=105607 | tytuł = Cardamine Linnaeus | autor = Ihsan A. Al-Shehbaz, Karol Marhold, Judita Lihová | praca = Flora of North America | opublikowany = eFloras.org | data dostępu = 2016-02-17}}</ref>. Gatunki występujące na półkuli południowej (Ameryka Południowa, Australia, Nowa Zelandia) spotykane są tam na obszarach górskich<ref name=franzke/>.

Na obszarze Polski występuje naturalnie 10 gatunków (9 według ujęcia ''Plants of the World online'') tradycyjnie zaliczanych do rodzaju rzeżucha (''Cardamine'') oraz 4 gatunki z rodzaju [[żywiec (roślina)|żywiec]] (''Dentaria'')<ref name="checklist"/>, współcześnie włączane do rodzaju ''Cardamine''. Dwa gatunki mają status antropofitów<ref name="checklist"/>.

; Gatunki we [[Flora roślin naczyniowych Polski|florze Polski]]<ref name="checklist">{{Cytuj | autor = Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając | tytuł = Vascular plants of Poland. An annotated checklist | miejsce = Kraków | wydawca = W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences | data = 2020 | s=48-49 | isbn = 978-83-62975-45-7}}</ref>:
* [[rzeżucha bagienna]] (''Cardamine dentata'' Schult. ≡ ''Cardamine pratensis'' subsp. ''paludosa'' (Knaf) Celak.)
* [[rzeżucha drobnokwiatowa]] (''Cardamine parviflora'' L.)
* [[rzeżucha gorzka]] (''Cardamine amara'' L.)
* [[rzeżucha łąkowa]] (''Cardamine pratensis'' [[Karol Linneusz|L.]])
* [[rzeżucha leśna]] (''Cardamine flexuosa'' With.)
* [[rzeżucha Matthiolego]] (''Cardamine matthioli'' Moretti in Comolli)
* [[rzeżucha niecierpkowa]], rz. niecierpek (''Cardamine impatiens'' L.)
* [[rzeżucha rezedolistna]] (''Cardamine resedifolia'' L.)
* [[rzeżucha trójlistkowa]] (''Cardamine trifolia'' L.)
* [[rzeżucha włochata]], rz. czteropręcikowa (''Cardamine hirsuta'' L.)
* [[rzeżucha wschodnia]] (''Cardamine occulta'' Hornem.) – zadomowiony [[antropofit]]
* [[rzeżucha glistnikowata]] (''Cardamine chelidonia'' L.) – zadomowiony antropofit
* [[żywiec cebulkowy]], ż. bulwkowaty (''Cardamine bulbifera'' (L.) Crantz, syn. ''Dentaria bulbifera'' L.)
* [[żywiec dziewięciolistny]] (''Cardamine enneaphyllos'' (L.) Crantz, syn. ''Dentaria enneaphyllos'' L.)
* [[żywiec gruczołowaty]] (''Cardamine glanduligera'' O.Schwarz, syn. ''Dentaria glandulosa'' Waldst. & Kit.)
* [[żywiec pięciolistny]] (''Cardamine pentaphyllos'' (L.) Crantz, syn. ''Dentaria pentaphyllos'' L.) – gatunek o wątpliwym występowaniu w Polsce

Podawany jest z Polski gatunek pochodzenia mieszańcowego – ''[[Cardamine × ambigua]]'' O.E.Schulz (mieszaniec rzeżuchy łąkowej i gorzkiej)<ref name=rutkowski/>. Wymieniany w randze gatunku takson jako ''C. dentata'' Schult.<ref name=checklist/> lub ''C. palustris'' (Wimm. et Grab.) Peterm.<ref name=rutkowski/> stanowi według The Plant List oraz Plants of the World Online synonim podgatunku rzeżuchy łąkowej – ''C. pratensis'' subsp. ''paludosa'' (Knaf) Celak.<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.theplantlist.org/tpl1.1/record/kew-2699644 | tytuł = Cardamine dentata Schult. | praca = The Plant List. Version 1.1 | data dostępu = 2016-02-17}}</ref><ref name=powo/>

<gallery widths="180px" heights="180px" >
Plik:Cardamine amara IP0305015.jpg|[[rzeżucha gorzka]] (''C. amara'')
Plik:Duben dekanec 13.jpg|[[rzeżucha łąkowa]] (''C. pratensis'')
Plik:Cardamine flexuosa kz2.JPG|[[rzeżucha leśna]] (''C. flexuosa'')
Plik:Cardamine impatiens2.JPG|[[rzeżucha niecierpkowa]] (''C. impatiens'')
Plik:Cardamine resedifolia 001.jpg|[[rzeżucha rezedolistna]] (''C. resedifolia'')
Plik:Cardamine trifolia PID1516-3.jpg|[[rzeżucha trójlistkowa]] (''C. trifolia'')
Plik:Cardamine hirsuta kz1.JPG|[[rzeżucha włochata]] (''C. hirsuta'')
Plik:Dentaria bulbifera hu.jpg|[[żywiec cebulkowy]] (''C. bulbifera'')
Plik:Berne botanic garden Cardamine pentaphyllos.jpg|[[żywiec pięciolistny]] (''C. pentaphyllos'')
</gallery>

== Morfologia ==
; Pokrój: [[Roślina zielna|Rośliny zielne]] osiągające do 70 cm wysokości<ref name=philips/>. Z [[Łodyga|łodygą]] nierozgałęzioną lub rozgałęzioną, prosto wzniesioną, podnoszącą się lub płożącą<ref name=america/>. Pędy owłosione (włoski pojedyncze, proste) lub nagie<ref name=china/>. Byliny z [[kłącze|kłączami]] (w sekcji ''Dentaria'' podziemnymi, u pozostałych – naziemnymi<ref name=philips/>) lub [[bulwa (botanika)|bulwami]] (u ''C. bulbifera'' także z bulwkami w kątach liści)<ref name=china/>.
; [[Liść|Liście]]: Zwykle odziomkowe i łodygowe, rzadko tylko odziomkowe i łodyga bezlistna. Odziomkowe ogonkowe, łodygowe ogonkowe lub siedzące z nasadą czasem uszkowatą lub strzałkowatą. Na łodydze liście wyrastają skrętolegle, rzadko są naprzeciwległe lub okółkowe<ref name=china/>. Blaszka pojedyncza lub złożona, przy czym może być trójlistkowa i podzielona pierzasto lub dłoniasto<ref name=philips/>. Blaszka całobrzega, ząbkowana lub w różny sposób wcinana<ref name=china/>.
; [[Kwiat]]y: Zebrane w [[grono]] proste lub złożone, czasem [[baldachogrono]]. Kwiatostan wydłuża się podczas owocowania. Kwiaty rzadko wsparte są [[przysadka (botanika)|przysadkami]]<ref name=china/>. Działki [[kielich (botanika)|kielicha]] 4, zwykle prosto wzniesione, rzadziej rozpostarte<ref name=america/>, jajowate lub lancetowate, często błoniasto obrzeżone. U części gatunków boczne działki są woreczkowato rozdęte u nasady. Płatki [[korona kwiatu|korony]] 4, białe, różowe lub fioletowe, rzadko zredukowane i niewykształcone. Kształt płatków zróżnicowany – od lancetowatego do szerokojajowatego<ref name=china/>, u nasady zwężone<ref name=philips/>, u części gatunków wyraźnie obecny jest [[paznokieć (botanika)|paznokieć]]. [[Pręcik (botanika)|Pręcików]] 6, z czego cztery dłuższe, u niektórych gatunków tylko cztery pręciki, u nasady z [[miodnik]]ami. [[Pylnik]]i jajowate do równowąskich, na szczycie zaokrąglone. W górnej [[zalążnia|zalążni]] od 4 do 50 [[zalążek|zalążków]]. Szyjka [[słupek|słupka]] wyraźna, choć krótka<ref name=philips/>, rzadziej zredukowana, [[znamię (botanika)|znamię]] główkowate<ref name=china/>.
; [[Owoc]]e: Wielonasienne<ref name=philips/>, równowąskie lub wąskolancetowate [[łuszczyna|łuszczyny]], nagie, bez żyłek. [[Nasiono|Nasiona]] spłaszczone, zwykle nieoskrzydlone, rzadko ze skrzydełkiem. [[Łupina nasienna]] gładka, drobno siateczkowata lub pomarszczona<ref name=china/>.

== Biologia ==
[[roślina jednoroczna|Rośliny jednoroczne]], [[roślina dwuletnia|dwuletnie]] i [[Bylina (botanika)|byliny]]<ref name=america/>. Kwiaty [[Zapylanie|zapylane]] są przez [[owady]], występuje też [[samopylność]]<ref name=philips/>. Podstawowa haploidalna liczba [[chromosom]]ów x= 7, 8<ref name=america/>.

== Systematyka ==
Przez długi czas popularne było wąskie ujęcie rodzaju zaproponowane przez [[Karol Linneusz|Karola Linneusza]] w 1753/54, a nie rozszerzone poprzez przyłączenie rodzaju ''Dentaria'', zaproponowane przez [[Heinrich Johann Nepomuk von Crantz|Heinricha J.N. von Crantza]] w 1769<ref name="khatri">{{Cytuj pismo | autor = Karbir Singh Khatri | tytuł = Studies in the Caucasian Species of Cardamine L. (Cruciferae) | czasopismo = Phyton | wolumin = 28, 1 | strony = 55-80 | data = 1988 | url = http://www.zobodat.at/pdf/PHY_28_1_0055-0080.pdf}}</ref>. W 1903 wydana została monografia poświęcona rodzajowi napisana przez [[Otto Eugen Schulz|Otto E. Schulza]] (zawierała klasyfikację 116 znanych wówczas rodzajów)<ref>Schulz, O. E. 1903. [https://www.biodiversitylibrary.org/bibliography/15567#/ Monographie der Gattung Cardamine]. Bot. Jahrb. Syst. 32: 280-623</ref>. Schulz wyróżnił w obrębie rodzaju 13 [[sekcja (biologia)|sekcji]] z największą ''Cardamine'' (=''Eucardamine'' O.E. Schulz) liczącą 60 gatunków. 6 spośród pozostałych sekcji było [[takson monotypowy|monotypowych]]. W szerszym ujęciu rodzaju wyróżniane były także sekcje ''Dentaria'' i ''Eutreptophyllum'', przez większość botaników wyodrębniane w rodzaj [[żywiec (roślina)|żywiec]] (''Dentaria''). Klasyfikacja ta została skrytykowana w 1988 jako sztuczna, oparta na niewielkim zestawie cech. W nowym ujęciu, potwierdzanym następnie w badaniach filogenetycznych, włączono do rodzaju ''Cardamine'' grupę gatunków stanowiących podrodzaj ''Dentaria''<ref name="ihsan">{{Cytuj pismo | autor = Al-Shehbaz, Ihsan | tytuł = The genera of Arabideae (Cruciferae; Brassicaceae) in the southeastern United States | czasopismo = Journal of the Arnold Arboretum | wolumin = 69 | strony = 85-166 | data = 1988 | url = https://www.biodiversitylibrary.org/part/2391}}</ref>.

Rodzaj jest bardzo trudny do klasyfikacji ze względu na bardzo złożoną historię ewolucyjną (w tym z powtarzającymi się [[Krzyżowanie|krzyżowaniami]] między gatunkami ancestralnymi, tak że w efekcie [[drzewo filogenetyczne]] rodzaju ma postać sieci), a poza tym wielkie zróżnicowanie morfologiczne i [[kariotyp]]ów (znaczny udział [[Poliploidalność|poliploidów]])<ref name="lihova"/>. Badania molekularne potwierdzają gwałtowną i niedawną [[Powstawanie gatunków|specjację]] w obrębie tego rodzaju, w tym związaną z licznymi, długodystansowymi kolonizacjami odległych części świata<ref>{{Cytuj pismo | autor = Tor Carlsen, Walter Bleeker, Herbert Hurka, Reidar Elven, Christian Brochmann | tytuł = Biogeography and Phylogeny of Cardamine (Brassicaceae) | czasopismo = Annals of the Missouri Botanical Garden | wolumin = 96, 2 | strony = 215-236 | data = 2009 | url = http://www.bioone.org/doi/abs/10.3417/2007047 | doi = 10.3417/2007047}}</ref>.

Rodzaj zaliczany jest wraz z ośmioma innymi do [[plemię (biologia)|plemienia]] ''Cardamineae''<ref>{{Cytuj książkę | autor = Renate Schmidt, Ian Bancroft | tytuł = Genetics and Genomics of the Brassicaceae | wydawca = Springer Science & Business Media | data = 2010 | strony = 9 | isbn = 1441971181}}</ref>.

; [[synonim (taksonomia)|Synonimy]]<ref name="china">{{Cytuj stronę | url = http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=105607 | tytuł = Cardamine Linnaeus | praca = Flora of China | opublikowany = eFloras.org | data dostępu = 2016-02-17}}</ref><ref name=grin>{{Cytuj stronę |url=https://npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxon/taxonomysearch.aspx?language=en |tytuł=Germplasm Resources Information Network (GRIN)|data dostępu = 2010-11-11}}</ref>:
''Dentaria'' L., ''Dracamine'' Nieuwl., ''Heterocarpus'' Phil., Iti Garn.-Jones & P. N. Johnson, ''Loxostemon'' Hook. f. & Thomson, ''Porphyrocodon'' Hook. f., ''Sphaerotorrhiza'' (O. E. Schulz) Khokhrjakov.

; Pozycja systematyczna według [[Angiosperm Phylogeny Website|APweb]] (aktualizowany [[system APG IV]] z 2016):
Rodzaj z plemienia ''Cardamineae''<ref>{{cytuj stronę |url=https://npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomygenus.aspx?id=2066 |rok= |tytuł=Genus: Cardamine L. |opublikowany=USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network – (GRIN) | data dostępu=2010-06-26 |język=en}}</ref>, z rodziny [[kapustowate|kapustowatych]] (''Brassicaceae''), z rzędu [[kapustowce|kapustowców]] (''Brassicales'') należącego do [[klad]]u [[różowe|różowych]]<ref name=apweb/>.

; Pozycja w [[system Reveala|systemie Reveala]] 1993–1999:
Gromada [[okrytonasienne]] (''Magnoliophyta'' Cronquist), podgromada ''Magnoliophytina'' Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa ''[[Rosopsida]]'' Batsch, podklasa [[ukęślowe]] (''Dilleniidae'' Takht. ex Reveal & Takht.), nadrząd ''Capparanae'' Reveal, rząd [[kaparowce]] (''Capparales'' Hutch.), podrząd ''Capparineae'' Engl., rodzina [[kapustowate]] (''Brassicaceae'' Burnett), plemię ''Cardamineae'' Dumort., podplemię ''Cardamininae'' Prantl in Engl. & Prantl, rodzaj rzeżucha (''Cardamine'' L.)<ref>{{cytuj stronę |url= http://www.crescentbloom.com/Plants/Genus/C/A/Cardamine.htm |tytuł=Systematyka rodzaju ''Cardamine'' |autor =Crescent Bloom |opublikowany=The Compleat Botanica | data dostępu=2009-01-22|język=en}}</ref>.

[[Plik:Cardamine amara a1.jpg|thumb|[[Rzeżucha gorzka]]]]
[[Plik:Cardamine asarifolia.jpg|thumb|''Cardamine asarifolia'']]
[[Plik:Cardamine douglassii.jpg|thumb|''Cardamine bulbosa'']]
[[Plik:Cardamine concatenata, 2015-04-29, Bird Park, Mount Lebanon, Pennsylvania, 02.jpg|thumb|''Cardamine concatenata'']]
[[Plik:Crinkleroot (4750636621).jpg|thumb|''Cardamine diphylla'']]
[[Plik:Pivovařiska (05).jpg|thumb|''Cardamine enneaphyllos'']]
[[Plik:Cardamine nuttallii 38671.JPG|thumb|''Cardamine nuttallii'']]
[[Plik:Зубянка пятилистная KR 01.jpg|thumb|''Cardamine quinquefolia'']]
[[Plik:Cardamine raphanifolia0.jpg|thumb|''Cardamine raphanifolia'']]

; Wykaz gatunków<ref name="powo"/><ref name="gawrys">Nazwy polskie według {{Cytuj książkę | autor = Wiesław Gawryś | tytuł = Słownik roślin zielnych | wydawca = Officina botanica | miejsce = Kraków | data = 2008 | strony = 46-47 | isbn = 978-83-925110-5-2}}</ref>:
{{Układ wielokolumnowy | szerokość = 400px | liczba = 2 |
* ''[[Cardamine abchasica]]'' <small>Govaerts</small>
* ''[[Cardamine acris]]'' <small>Griseb.</small>
* ''[[Cardamine adriatica]]'' <small>Jar.Kucera, Lihová & Marhold</small>
* ''[[Cardamine africana]]'' <small>L.</small>
* ''[[Cardamine alalata]]'' <small>Heenan</small>
* ''[[Cardamine alberti]]'' <small>O.E.Schulz</small>
* ''[[Cardamine altaica]]'' <small>Lippmaa</small>
* ''[[Cardamine alticola]]'' <small>Heenan</small>
* ''[[Cardamine altigena]]'' <small>Schltr. ex O.E.Schulz</small>
* ''Cardamine amara'' <small>L.</small> – [[rzeżucha gorzka]]
* ''[[Cardamine × ambigua]]'' <small>O.E.Schulz</small>
* ''[[Cardamine anemonoides]]'' <small>O.E.Schulz</small>
* ''[[Cardamine angulata]]'' <small>Hook.</small>
* ''[[Cardamine angustata]]'' <small>O.E.Schulz</small>
* ''[[Cardamine anhuiensis]]'' <small>D.C.Zhang & C.Z.Shao</small>
* ''[[Cardamine apennina]]'' <small>Lihová & Marhold</small>
* ''[[Cardamine appendiculata]]'' <small>Franch. & Sav.</small>
* ''[[Cardamine arakiana]]'' <small>Koidz.</small>
* ''[[Cardamine armoracioides]]'' <small>Turcz.</small>
* ''[[Cardamine asarifolia]]'' <small>L.</small>
* ''[[Cardamine astoniae]]'' <small>I.Thomps.</small>
* ''[[Cardamine auriculata]]'' <small>S.Watson</small>
* ''[[Cardamine balnearia]]'' <small>Standl. & Steyerm.</small>
* ''[[Cardamine barbaraeoides]]'' <small>Halácsy</small>
* ''[[Cardamine basicola]]'' <small>Heenan</small>
* ''[[Cardamine battagliae]]'' <small>Cesca & Peruzzi</small>
* ''Cardamine bellidifolia'' <small>L.</small> – [[rzeżucha stokrotkolistna]]
* ''[[Cardamine bilobata]]'' <small>Kirk</small>
* ''[[Cardamine bipinnata]]'' <small>(C.A.Mey.) O.E.Schulz</small>
* ''[[Cardamine bisetosa]]'' <small>Heenan</small>
* ''[[Cardamine blaisdellii]]'' <small>Eastw.</small>
* ''[[Cardamine bodinieri]]'' <small>(H.Lév.) Lauener</small>
* ''[[Cardamine bonariensis]]'' <small>Juss. ex Pers.</small>
* ''[[Cardamine breweri]]'' <small>S.Watson</small>
* ''Cardamine bulbifera'' <small>(L.) Crantz</small> – [[żywiec cebulkowy]]
* ''[[Cardamine bulbosa]]'' <small>(Schreb. ex Muhl.) Britton, Sterns & Poggenb.</small>
* ''[[Cardamine caesiella]]'' <small>Heenan</small>
* ''[[Cardamine calcicola]]'' <small>W.W.Sm.</small>
* ''[[Cardamine caldeirarum]]'' <small>Guthnick ex Seub.</small>
* ''Cardamine californica'' <small>(Nutt.) Greene</small> – [[rzeżucha kalifornijska]]
* ''[[Cardamine calliphaea]]'' <small>Kit Tan, Vold & Giannop.</small>
* ''[[Cardamine calthifolia]]'' <small>H.Lév.</small>
* ''[[Cardamine carnosa]]'' <small>Waldst. & Kit.</small>
* ''[[Cardamine caroides]]'' <small>C.Y.Wu</small>
* ''[[Cardamine carrii]]'' <small>B.L.Turner</small>
* ''[[Cardamine castellana]]'' <small>Lihová & Marhold</small>
* ''[[Cardamine cebollana]]'' <small>B.L.Turner</small>
* ''[[Cardamine changbaiana]]'' <small>Al-Shehbaz</small>
* ''Cardamine chelidonia'' <small>L.</small> – [[rzeżucha glistnikowata]]
* ''[[Cardamine chenopodiifolia]]'' <small>Pers.</small>
* ''[[Cardamine cheotaiyienii]]'' <small>Al-Shehbaz & G.Yang</small>
* ''[[Cardamine chilensis]]'' <small>DC.</small>
* ''[[Cardamine chiriensis]]'' <small>Miyabe & Tatew.</small>
* ''[[Cardamine chlorina]]'' <small>Heenan</small>
* ''[[Cardamine circaeoides]]'' <small>Hook.f. & Thomson</small>
* ''[[Cardamine clematitis]]'' <small>Shuttlew. ex S.Watson</small>
* ''[[Cardamine concatenata]]'' <small>(Michx.) O.Schwarz</small>
* ''[[Cardamine conferta]]'' <small>Jurtzev</small>
* ''[[Cardamine constancei]]'' <small>Detling</small>
* ''[[Cardamine cordata]]'' <small>Barnéoud</small>
* ''[[Cardamine cordifolia]]'' <small>A.Gray</small>
* ''[[Cardamine coronata]]'' <small>Heenan</small>
* ''[[Cardamine corymbosa]]'' <small>Hook.f.</small>
* ''[[Cardamine crassifolia]]'' <small>Pourr.</small>
* ''[[Cardamine cubita]]'' <small>Molloy, Heenan & Smissen</small>
* ''[[Cardamine dactyloides]]'' <small>Heenan</small>
* ''[[Cardamine debilis]]'' <small>DC.</small>
* ''[[Cardamine delavayi]]'' <small>Franch.</small>
* ''[[Cardamine densiflora]]'' <small>Gontsch.</small>
* ''[[Cardamine depressa]]'' <small>Hook.f.</small>
* ''[[Cardamine dichondroides]]'' <small>(Speg.) Govaerts</small>
* ''[[Cardamine × digenea]]'' <small>(Gremli) O.E.Schulz</small>
* ''[[Cardamine digitata]]'' <small>Richardson</small>
* ''[[Cardamine dilatata]]'' <small>Heenan</small>
* ''[[Cardamine dimidia]]'' <small>Heenan</small>
* ''[[Cardamine diphylla]]'' <small>(Michx.) Alph.Wood</small>
* ''[[Cardamine dissecta]]'' <small>(Leavenw.) Al-Shehbaz</small>
* ''[[Cardamine douglassii]]'' <small>Britton</small>
* ''[[Cardamine dubia]]'' <small>Nicotra</small>
* ''[[Cardamine ecuadorensis]]'' <small>Hieron.</small>
* ''[[Cardamine elegantula]]'' <small>Hook.f. & Thomson</small>
* ''[[Cardamine eminentia]]'' <small>Heenan</small>
* ''[[Cardamine engleriana]]'' <small>O.E.Schulz</small>
* ''Cardamine enneaphyllos'' <small>(L.) Crantz</small> – [[żywiec dziewięciolistny]]
* ''[[Cardamine × enriquei]]'' <small>Marhold, Lihová & Perný</small>
* ''[[Cardamine exigua]]'' <small>Heenan</small>
* ''[[Cardamine fargesiana]]'' <small>Al-Shehbaz</small>
* ''[[Cardamine fialae]]'' <small>Fritsch</small>
* ''[[Cardamine × fischeriana]]'' <small>O.E.Schulz</small>
* ''[[Cardamine flagellifera]]'' <small>O.E.Schulz</small>
* ''Cardamine flexuosa'' <small>With.</small> – [[rzeżucha leśna]]
* ''[[Cardamine forsteri]]'' <small>Govaerts</small>
* ''[[Cardamine fragariifolia]]'' <small>O.E.Schulz</small>
* ''[[Cardamine franchetiana]]'' <small>Diels</small>
* ''[[Cardamine franklinensis]]'' <small>I.Thomps.</small>
* ''[[Cardamine × fringsii]]'' <small>F.Wirtg.</small>
* ''[[Cardamine fulcrata]]'' <small>Greene</small>
* ''[[Cardamine geraniifolia]]'' <small>(Poir.) DC.</small>
* ''[[Cardamine glacialis]]'' <small>(G.Forst.) DC.</small>
* ''Cardamine glanduligera'' <small>O.Schwarz</small> – [[żywiec gruczołowaty]]
* ''[[Cardamine glara]]'' <small>Heenan</small>
* ''[[Cardamine glauca]]'' <small>Spreng. ex DC.</small>
* ''[[Cardamine glechomifolia]]'' <small>H.Lév.</small>
* ''[[Cardamine gouldii]]'' <small>Al-Shehbaz</small>
* ''[[Cardamine gracilis]]'' <small>(O.E.Schulz) T.Y.Cheo & R.C.Fang</small>
* ''[[Cardamine graeca]]'' <small>L.</small>
* ''[[Cardamine × grafiana]]'' <small>O.E.Schulz</small>
* ''[[Cardamine grandiscapa]]'' <small>Heenan</small>
* ''[[Cardamine granulifera]]'' <small>(Franch.) Diels</small>
* ''[[Cardamine griffithii]]'' <small>Hook.f. & Thomson</small>
* ''[[Cardamine guatemalensis]]'' <small>Al-Shehbaz</small>
* ''[[Cardamine gunnii]]'' <small>Hewson</small>
* ''[[Cardamine heleniae]]'' <small>Heenan</small>
* ''[[Cardamine × helleriana]]'' <small>O.E.Schulz</small>
* ''[[Cardamine heptaphylla]]'' <small>(Vill.) O.E.Schulz</small>
* ''Cardamine hirsuta'' <small>L.</small> – [[rzeżucha włochata]]
* ''[[Cardamine hispidula]]'' <small>Phil.</small>
* ''[[Cardamine holmgrenii]]'' <small>Al-Shehbaz</small>
* ''[[Cardamine hongdeyuana]]'' <small>Al-Shehbaz</small>
* ''[[Cardamine hupingshanensis]]'' <small>K.M.Liu, L.B.Chen, H.F.Bai & L.H.Liu</small>
* ''[[Cardamine hydrocotyloides]]'' <small>W.T.Wang</small>
* ''[[Cardamine hygrophila]]'' <small>T.Y.Cheo & R.C.Fang</small>
* ''Cardamine impatiens'' <small>L.</small> – [[rzeżucha niecierpkowa]]
* ''[[Cardamine incisa]]'' <small>K.Schum.</small>
* ''[[Cardamine × insueta]]'' <small>Urbanska-Worytkiewicz</small>
* ''[[Cardamine integra]]'' <small>Heenan</small>
* ''[[Cardamine intonsa]]'' <small>Heenan</small>
* ''[[Cardamine jamesonii]]'' <small>Hook.</small>
* ''[[Cardamine jejuna]]'' <small>Standl. & Steyerm.</small>
* ''[[Cardamine jonselliana]]'' <small>Al-Shehbaz</small>
* ''[[Cardamine × keckii]]'' <small>A.Kern.</small>
* ''[[Cardamine keysseri]]'' <small>O.E.Schulz</small>
* ''[[Cardamine × killiasii]]'' <small>(Brügger) Brügger</small>
* ''[[Cardamine kitaibelii]]'' <small>Bech.</small>
* ''[[Cardamine kokaiensis]]'' <small>Yahara, Soejima, Kudoh, Šlenker & Marhold</small>
* ''[[Cardamine komarovii]]'' <small>Nakai</small>
* ''[[Cardamine kruesselii]]'' <small>Johow ex Reiche</small>
* ''[[Cardamine kuankuoshuiense]]'' <small>M.T.An, Yun Lin & Y.B.Yang</small>
* ''[[Cardamine lacustris]]'' <small>(Garn.-Jones & P.N.Johnson) Heenan</small>
* ''[[Cardamine lanceolaris]]'' <small>Linden & Planch.</small>
* ''[[Cardamine latior]]'' <small>Heenan</small>
* ''[[Cardamine lazica]]'' <small>Boiss. & Balansa</small>
* ''[[Cardamine leucantha]]'' <small>(Tausch) O.E.Schulz</small>
* ''[[Cardamine lihengiana]]'' <small>Al-Shehbaz</small>
* ''[[Cardamine lilacina]]'' <small>Hook.</small>
* ''[[Cardamine lineariloba]]'' <small>I.Thomps.</small>
* ''[[Cardamine lojanensis]]'' <small>Al-Shehbaz</small>
* ''[[Cardamine longii]]'' <small>Fernald</small>
* ''[[Cardamine longipedicellata]]'' <small>Rollins</small>
* ''[[Cardamine loxostemonoides]]'' <small>O.E.Schulz</small>
* ''Cardamine lyrata'' <small>Bunge</small> – [[rzeżucha lirowata]]
* ''[[Cardamine macrocarpa]]'' <small>Brandegee</small>
* ''[[Cardamine macrophylla]]'' <small>Willd.</small>
* ''[[Cardamine macrostachya]]'' <small>Phil.</small>
* ''[[Cardamine magnifica]]'' <small>Heenan</small>
* ''[[Cardamine manshurica]]'' <small>(Kom.) Nakai</small>
* ''[[Cardamine marginata]]'' <small>Phil.</small>
* ''[[Cardamine marholdii]]'' <small>Tzvelev</small>
* ''[[Cardamine maritima]]'' <small>DC.</small>
* ''Cardamine matthioli'' <small>Moretti</small> – [[rzeżucha Matthiolego]]
* ''[[Cardamine maxima]]'' <small>(Nutt.) Alph.Wood</small>
* ''[[Cardamine megalantha]]'' <small>Heenan</small>
* ''[[Cardamine mexicana]]'' <small>O.E.Schulz</small>
* ''[[Cardamine micranthera]]'' <small>Rollins</small>
* ''[[Cardamine microphylla]]'' <small>Adams</small>
* ''[[Cardamine microthrix]]'' <small>I.Thomps.</small>
* ''[[Cardamine microzyga]]'' <small>O.E.Schulz</small>
* ''[[Cardamine moirensis]]'' <small>I.Thomps.</small>
* ''[[Cardamine monteluccii]]'' <small>Brilli-Catt. & Gubellini</small>
* ''[[Cardamine montenegrina]]'' <small>Jar.Kucera, Lihová & Marhold</small>
* ''[[Cardamine multiflora]]'' <small>T.Y.Cheo & R.C.Fang</small>
* ''[[Cardamine multijuga]]'' <small>Franch.</small>
* ''[[Cardamine mutabilis]]'' <small>Heenan</small>
* ''[[Cardamine nepalensis]]'' <small>N.Kurosaki & H.Ohba</small>
* ''[[Cardamine niigatensis]]'' <small>H.Hara</small>
* ''[[Cardamine nipponica]]'' <small>Franch. & Sav.</small>
* ''[[Cardamine nuttallii]]'' <small>Greene</small>
* ''[[Cardamine obliqua]]'' <small>Hochst. ex A.Rich.</small>
* ''[[Cardamine occidentalis]]'' <small>(S.Watson ex B.L.Rob.) Howell</small>
* ''Cardamine occulta'' <small>Hornem.</small> – [[rzeżucha wschodnia]]
* ''[[Cardamine ocoana]]'' <small>O.E.Schulz</small>
* ''[[Cardamine oligosperma]]'' <small>Nutt.</small>
* ''[[Cardamine ovata]]'' <small>Benth.</small>
* ''[[Cardamine pacensis]]'' <small>Romero</small>
* ''[[Cardamine pachyphylla]]'' <small>Heenan</small>
* ''[[Cardamine pachystigma]]'' <small>(S.Watson) Rollins</small>
* ''[[Cardamine panatohea]]'' <small>Heenan & de Lange</small>
* ''[[Cardamine papillata]]'' <small>I.Thomps.</small>
* ''[[Cardamine papuana]]'' <small>(Lauterb.) O.E.Schulz</small>
* ''Cardamine parviflora'' <small>L.</small> – [[rzeżucha drobnokwiatowa]]
* ''[[Cardamine parvula]]'' <small>Heenan</small>
* ''[[Cardamine pattersonii]]'' <small>L.F.Hend.</small>
* ''[[Cardamine paucifolia]]'' <small>Hand.-Mazz.</small>
* ''[[Cardamine paucijuga]]'' <small>Turcz.</small>
* ''[[Cardamine × paxiana]]'' <small>O.E.Schulz</small>
* ''[[Cardamine pectinata]]'' <small>Pall. ex DC.</small>
* ''[[Cardamine pedata]]'' <small>Regel & Tiling</small>
* ''[[Cardamine penduliflora]]'' <small>O.E.Schulz</small>
* ''[[Cardamine pensylvanica]]'' <small>Muhl. ex Willd.</small>
* ''Cardamine pentaphyllos'' <small>(L.) Crantz</small> – [[żywiec pięciolistny]]
* ''[[Cardamine penzesii]]'' <small>Ancev & Marhold</small>
* ''[[Cardamine picta]]'' <small>Hook.</small>
* ''[[Cardamine plumieri]]'' <small>Vill.</small>
* ''[[Cardamine polemonioides]]'' <small>Rouy</small>
* ''[[Cardamine polyodontes]]'' <small>Heenan</small>
* ''[[Cardamine porphyroneura]]'' <small>Heenan</small>
* ''Cardamine pratensis'' <small>L.</small> – [[rzeżucha łąkowa]]
* ''[[Cardamine prorepens]]'' <small>Fisch. ex DC.</small>
* ''[[Cardamine pseudotrifoliolata]]'' <small>Al-Shehbaz</small>
* ''[[Cardamine pulchella]]'' <small>(Hook.f. & Thomson) Al-Shehbaz & G.Yang</small>
* ''[[Cardamine purpurascens]]'' <small>(O.E.Schulz) Al-Shehbaz & al.</small>
* ''[[Cardamine purpurea]]'' <small>Cham. & Schltdl.</small>
* ''[[Cardamine quinquefolia]]'' <small>(M.Bieb.) Schmalh.</small>
* ''[[Cardamine ramosa]]'' <small>Rollins</small>
* ''[[Cardamine raphanifolia]]'' <small>Pourr.</small>
* ''[[Cardamine repens]]'' <small>(Franch.) Diels</small>
* ''[[Cardamine reptans]]'' <small>Heenan</small>
* ''Cardamine resedifolia'' <small>L.</small> – [[rzeżucha rezedolistna]]
* ''[[Cardamine rhizomata]]'' <small>Rollins</small>
* ''[[Cardamine × rhodopaea]]'' <small>Ancev</small>
* ''[[Cardamine robusta]]'' <small>I.Thomps.</small>
* ''[[Cardamine rockii]]'' <small>O.E.Schulz</small>
* ''[[Cardamine rostrata]]'' <small>Griseb.</small>
* ''[[Cardamine rotundifolia]]'' <small>Michx.</small>
* ''[[Cardamine rupestris]]'' <small>(O.E.Schulz) K.Malý</small>
* ''[[Cardamine rupicola]]'' <small>(O.E.Schulz) C.L.Hitchc.</small>
* ''[[Cardamine scaposa]]'' <small>Franch.</small>
* ''[[Cardamine schinziana]]'' <small>O.E.Schulz</small>
* ''[[Cardamine × schulzii]]'' <small>Urbanska-Worytkiewicz</small>
* ''[[Cardamine sciaphila]]'' <small>Heenan</small>
* ''[[Cardamine scutata]]'' <small>Thunb.</small>
* ''[[Cardamine seidlitziana]]'' <small>Albov</small>
* ''[[Cardamine seravschanica]]'' <small>Botsch.</small>
* ''[[Cardamine serbica]]'' <small>Pancic</small>
* ''[[Cardamine serpentina]]'' <small>Heenan</small>
* ''[[Cardamine silana]]'' <small>Marhold & Perný</small>
* ''[[Cardamine simplex]]'' <small>Hand.-Mazz.</small>
* ''[[Cardamine sinuatifolia]]'' <small>Heenan</small>
* ''[[Cardamine speciosa]]'' <small>Britton</small>
* ''[[Cardamine stenoloba]]'' <small>Hemsl.</small>
* ''[[Cardamine subcarnosa]]'' <small>(Hook.f.) Allan</small>
* ''[[Cardamine subterranea]]'' <small>Larrañaga</small>
* ''[[Cardamine tanakae]]'' <small>Franch. & Sav.</small>
* ''[[Cardamine tangutorum]]'' <small>O.E.Schulz</small>
* ''[[Cardamine tenera]]'' <small>S.G.Gmel. ex C.A.Mey.</small>
* ''[[Cardamine tenuifolia]]'' <small>Hook.</small>
* ''[[Cardamine tenuirostris]]'' <small>Hook. & Arn.</small>
* ''[[Cardamine tepelenensis]]'' <small>F.K.Mey.</small>
* ''[[Cardamine thalassica]]'' <small>Heenan</small>
* ''[[Cardamine thyrsoidea]]'' <small>O.E.Schulz</small>
* ''[[Cardamine tianqingiae]]'' <small>Al-Shehbaz & Boufford</small>
* ''[[Cardamine trichocarpa]]'' <small>Hochst. ex A.Rich.</small>
* ''[[Cardamine trifida]]'' <small>(Lam. ex Poir.) B.M.G.Jones</small>
* ''Cardamine trifolia'' <small>L.</small> – [[rzeżucha trójlistkowa]]
* ''[[Cardamine trifoliolata]]'' <small>Hook.f. & Thomson</small>
* ''[[Cardamine tryssa]]'' <small>I.Thomps.</small>
* ''[[Cardamine tuberosa]]'' <small>DC.</small>
* ''[[Cardamine uliginosa]]'' <small>M.Bieb.</small>
* ''[[Cardamine umbellata]]'' <small>Greene</small>
* ''[[Cardamine × undulata]]'' <small>De Laramb. & Timb.-Lagr.</small>
* ''[[Cardamine unguiculus]]'' <small>Heenan</small>
* ''[[Cardamine unicaulis]]'' <small>Heenan</small>
* ''[[Cardamine valida]]'' <small>(Takeda) Nakai</small>
* ''[[Cardamine variabilis]]'' <small>Phil.</small>
* ''[[Cardamine verna]]'' <small>Heenan</small>
* ''[[Cardamine victoris]]'' <small>N.Busch</small>
* ''[[Cardamine violacea]]'' <small>(D.Don) Wall.</small>
* ''[[Cardamine volckmannii]]'' <small>Phil.</small>
* ''[[Cardamine vulgaris]]'' <small>Phil.</small>
* ''[[Cardamine waldsteinii]]'' <small>Dyer</small>
* ''[[Cardamine × wettsteiniana]]'' <small>O.E.Schulz</small>
* ''[[Cardamine xinfenii]]'' <small>Al-Shehbaz</small>
* ''[[Cardamine yezoensis]]'' <small>Maxim.</small>
* ''[[Cardamine yunnanensis]]'' <small>Franch.</small>
* ''[[Cardamine × zahlbruckneriana]]'' <small>O.E.Schulz</small>
* ''[[Cardamine zollingeri]]'' <small>Turcz.</small>
}}

== Przypisy ==
{{Przypisy|
<ref name="ruggiero">{{Ruggiero |data dostępu = 2020-02-20}}</ref>
<ref name="apweb">{{Angiosperm Phylogeny Website |data dostępu = 2010-05-13}}</ref>
}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Kapustowate]]
[[Kategoria:Kapustowate]]

Wersja z 18:33, 12 paź 2022

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rzeżucha&oldid=68487574”