Mózg: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m dr .tech. |
3 Znaczniki: wulgaryzmy lub nieodpowiednie słownictwo (filtr nadużyć) Zastąpiono Wycofane usuwanie dużej ilości tekstu (filtr nadużyć) |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
'''''HELP ME!!!!!!!!!!!! I HAVE NO BRAIN!!!!!!!!''''' |
|||
{{inne znaczenia|anatomii|[[Mózg (ujednoznacznienie)|inne znaczenia tego słowa]]}} |
|||
{{Anatomia infobox |
|||
|nazwa = Mózg |
|||
|nazwa angielska = Brain |
|||
|nazwa łacińska = cerebrum |
|||
|grafika = THE OUTLINE OF SCIENCE image127.jpg |
|||
|opis grafiki = Mózgowia kręgowców. Kolejno od góry: ryby, gada, ptaka, ssaka, człekokształtnego, człowieka |
|||
|narządy = |
|||
|tętnice = |
|||
|żyły = |
|||
|nerwy = |
|||
|układ limfatyczny = |
|||
|prekursor = |
|||
|commons = |
|||
}} |
|||
{{Siostrzane projekty |
|||
|commons=Category:Brain |
|||
|słownik=mózg |
|||
|źródła= |
|||
|cytaty=mózg |
|||
|news= |
|||
|books= |
|||
|species= |
|||
|wikiwerek= |
|||
}} |
|||
'''Mózg''' ({{łac.|cerebrum}}) – [[Narząd|organ]], który służy jako centrum układu nerwowego u wszystkich kręgowców i większości bezkręgowców, tj. u większości [[Zwierzęta dwubocznie symetryczne|zwierząt dwubocznie symetrycznych]]; znajduje się zwykle w pobliżu narządów zmysłów, takich jak wzrok. |
|||
Jest to najbardziej złożony organ w ciele kręgowca. Wraz z [[Rdzeń kręgowy|rdzeniem kręgowym]] tworzy [[ośrodkowy układ nerwowy]]. Na przykład, u człowieka [[Kora mózgu|kora mózgowa]] zawiera około 14-16 miliardów |
|||
[[Neuron|neuronów]]{{r|"Saladin11"}} (także imponująca jest szacunkowa liczba neuronów w [[Móżdżek|móżdżku]] - wynosi 55-70 miliardów{{r|"JCN"}}), a każdy neuron jest połączony [[Synapsa|synapsami]] z kilkoma tysiącami innych neuronów. Neurony te zazwyczaj komunikują się ze sobą za pomocą długich włókien zwanych [[Akson|aksonami]], które przenoszą ciągi impulsów sygnałowych zwanych [[Potencjał czynnościowy|potencjałami czynnościowymi]] do odległych części mózgu lub ciała, kierując je do określonych komórek odbiorczych. |
|||
[[Fizjologia|Fizjologicznie]], mózgi wywierają scentralizowaną kontrolę nad innymi organami ciała. Oddziałują one na resztę ciała zarówno poprzez generowanie wzorców aktywności mięśni, jak i poprzez pobudzanie wydzielania substancji chemicznych zwanych [[Hormony zwierzęce|hormonami]]. Ta scentralizowana kontrola pozwala na szybkie i skoordynowane reakcje na zmiany w środowisku. Niektóre podstawowe rodzaje reakcji, takie jak [[Odruch|odruchy]], mogą być pośredniczone przez rdzeń kręgowy lub [[Zwój nerwowy|zwoje obwodowe]], ale kontrola zachowania oparta na wielu danych sensorycznych wymaga integracji informacji poprzez organ centralny, czyli mózg. Działanie pojedynczych komórek mózgowych jest obecnie rozumiane w sposób bardzo szczegółowy, ale sposób, w jaki współpracują one w zespołach tak ogromnych, jak np. w mózgu człowieka, nie został jeszcze rozwiązany{{r|"Yuste2014"}}. |
|||
Najnowsze modele we współczesnej [[Neuronauka|neuronauce]] traktują mózg jako [[Komputer DNA|biologiczny komputer]], różniący się mechanizmem od [[Komputer|komputera elektronicznego]], ale podobny w tym sensie, że pozyskuje on informacje z otaczającego świata, przechowuje je i przetwarza na różne sposoby. |
|||
Niniejszy artykuł porównuje właściwości mózgów wśród różnych grup zwierząt. Omawia też mózg ludzki, ale w takim zakresie, w jakim podziela on właściwości innych mózgów. Natomiast wyjątkowość mózgu człowieka na tle innych mózgów omówiono w artykule [[mózgowie człowieka]]. Zaś choroby mózgu człowieka i skutki jego uszkodzenia omówiono w artykule [[choroby neurologiczne]]. |
|||
== Anatomia == |
|||
[[Plik:Section through olfactory bulb 16 days old rat brain.jpg|thumb|right|alt=plamka z niebieską plamą w środku, otoczona białym obszarem, otoczona cienkim paskiem ciemnego materiału|Przekrój poprzeczny [[opuszka węchowa|opuszki węchowej]] szczura, wybarwiony na dwa różne sposoby w tym samym czasie: w jednym wybarwieniu widoczne są ciała komórek neuronów, w drugim receptory dla [[neuroprzekaźnik]]a.|240x240px]] |
|||
[[Plik:Chimp Brain in a jar.jpg|thumb|right|Mózg [[szympans zwyczajny |szympansa zwyczajnego]]|302x302px]] |
|||
Kształt i wielkość mózgu różnią się znacznie u poszczególnych gatunków, a identyfikacja cech wspólnych jest często trudna{{r|"Shepherd"}}. Niemniej jednak istnieje szereg zasad budowy mózgu, które mają zastosowanie w szerokim zakresie gatunków. Niektóre aspekty budowy mózgu są wspólne dla niemal całej gamy gatunków zwierząt{{r|"Başar2010"}}; inne odróżniają mózgi "zaawansowane" od bardziej prymitywnych lub odróżniają kręgowce od bezkręgowców{{r|"Shepherd"}}. |
|||
Najprostszym sposobem uzyskania informacji o anatomii mózgu są oględziny, ale opracowano wiele bardziej wyrafinowanych technik. Tkanka mózgowa w stanie naturalnym jest zbyt miękka do pracy, ale można ją utwardzić przez zanurzenie w alkoholu lub innych utrwalaczach, a następnie rozciąć na plasterki w celu zbadania wnętrza. Wizualnie wnętrze mózgu składa się z obszarów tzw. istoty szarej, o ciemnym zabarwieniu, oddzielonych od siebie obszarami istoty białej, o jaśniejszym zabarwieniu. Dalsze informacje można uzyskać poprzez barwienie skrawków tkanki mózgowej różnymi substancjami chemicznymi, które uwidaczniają obszary, w których określone rodzaje cząsteczek występują w dużym stężeniu. Możliwe jest również zbadanie mikrostruktury tkanki mózgowej za pomocą mikroskopu oraz prześledzenie wzoru połączeń z jednego obszaru mózgu do drugiego{{r|"Singh2006"}}. |
|||
=== Budowa komórkowa === |
|||
[[Plik:Chemical synapse schema cropped.jpg|thumb|299x299px|alt= Rysunek przedstawiający neuron z wychodzącym z niego włóknem oznaczonym jako "akson", kontaktującym się z inną komórką. Wstawka pokazuje powiększenie strefy kontaktu. | Neurony generują sygnały elektryczne, które wędrują wzdłuż aksonów. Kiedy impuls elektryczny dociera do złącza zwanego [[synapsa | synapsą]] (patrz wstawka), to uwalnia neuroprzekaźnik chemiczny; neuroprzekaźnik dociera do receptora drugiej komórki i w ten sposób zmienia jej aktywność elektryczną.]] |
|||
Mózgi wszystkich gatunków składają się głównie z dwóch szerokich klas komórek: [[Neuron|neuronów]] i [[komórki glejowe | komórek glejowych]]. Komórki glejowe występują w kilku rodzajach i pełnią szereg istotnych funkcji, w tym strukturalną, metaboliczną, izolacyjną i ukierunkowującą rozwój. |
|||
Neurony są uważane za najważniejsze komórki w mózgu. Właściwością, która czyni neurony wyjątkowymi, jest ich zdolność do wysyłania sygnałów do określonych komórek docelowych na duże odległości. Sygnały te są wysyłane za pomocą [[Akson|aksonu]], czyli cienkiego protoplazmatycznego włókna, które rozciąga się od ciała komórki i rozchodzi się, zwykle z licznymi odgałęzieniami, do innych obszarów, czasem w pobliżu, a czasem w odległych częściach mózgu lub ciała. |
|||
Długość aksonu może być niezwykła: na przykład, [[Neuron piramidowy|komórka piramidowa]] (neuron pobudzający) kory mózgowej ma aksony o długości nawet tysiąc razy większej niż ciało komórki. Aksony te przekazują sygnały w postaci impulsów elektrochemicznych zwanych potencjałami czynnościowymi, które trwają mniej niż tysięczną część sekundy i przemieszczają się wzdłuż aksonu z prędkością 1-100 metrów na sekundę. Niektóre neurony emitują [[Potencjał czynnościowy|potencjały czynnościowe]] stale, w tempie 10-100 na sekundę, zwykle w nieregularnych wzorach; inne neurony są spokojne przez większość czasu, ale od czasu do czasu emitują serię potencjałów czynnościowych. |
|||
Aksony przekazują sygnały do innych neuronów za pomocą wyspecjalizowanych połączeń zwanych [[Synapsa|synapsami]]. Pojedynczy akson może tworzyć nawet kilka tysięcy połączeń synaptycznych z innymi komórkami. Kiedy potencjał czynnościowy, podróżujący wzdłuż aksonu, dociera do synapsy, powoduje uwolnienie substancji chemicznej zwanej neuroprzekaźnikiem. Neuroprzekaźnik wiąże się z cząsteczkami receptora w błonie komórki docelowej. |
|||
Synapsy są kluczowymi elementami funkcjonalnymi mózgu. Podstawową funkcją mózgu jest komunikacja komórka-komórka, a synapsy są punktami, w których dochodzi do komunikacji. Szacuje się, że ludzki mózg zawiera około 100 bilionów synaps (jedynka i 14 zer) ; nawet mózg muszki owocowej zawiera ich kilka milionów. Funkcje synaps są bardzo zróżnicowane: niektóre z nich są pobudzające (pobudzają komórkę docelową); inne hamujące; jeszcze inne działają poprzez aktywację innych systemów, które w złożony sposób zmieniają chemię wewnętrzną komórek docelowych. Duża liczba synaps jest dynamicznie modyfikowalna; to znaczy, że są one zdolne do zmiany siły sygnału w sposób kontrolowany przez wzorce sygnałów, które przez nie przechodzą. Uważa się, że modyfikacja synaps zależna od ich aktywacji jest podstawowym mechanizmem mózgu odpowiedzialnym za uczenie się i pamięć. |
|||
Większość przestrzeni w mózgach ewolucyjnie zaawansowanych zajmują aksony, które często są powiązane ze sobą w tzw. szlaki włókien nerwowych. [[Akson|Akson mielinowany]] jest owinięty tłustą, izolującą otoczką [[Osłonka mielinowa|mieliny]], która znacznie zwiększa szybkość rozprzestrzeniania się sygnału. (Istnieją również [[Akson|aksony niemielinowane]]). Mielina jest biała, dzięki czemu części mózgu wypełnione wyłącznie włóknami nerwowymi są widoczne jako jasna [[substancja biała]], w przeciwieństwie do tzw. ciemniejszej [[Substancja szara|substancji szarej]], którą tworzą obszary o dużym zagęszczeniu [[Perikarion|ciał komórek]] neuronów. |
|||
=== Ewolucja === |
|||
[[Plik:Bilaterian-plan.svg|thumb|right|240x240px|alt=Ciało w kształcie pręta zawiera układ pokarmowy biegnący od jamy ustnej na jednym końcu do odbytu na drugim. Obok układu pokarmowego znajduje się rdzeń nerwowy z mózgiem w pobliżu jamy ustnej. | Układ nerwowy zwierzęcia dwubocznego, w formie rdzenia nerwowego z segmentowymi rozszerzeniami i "mózgiem" z przodu.]] |
|||
Z wyjątkiem kilku prymitywnych organizmów, takich jak [[gąbki]] (które nie mają układu nerwowego){{r|"Jacobs"}} i [[parzydełkowce]] (które mają układ nerwowy składający się z rozproszonej sieci nerwowej{{r|"Jacobs"}}), wszystkie żyjące [[Organizm wielokomórkowy|zwierzęta wielokomórkowe]] są bilateralne, co oznacza zwierzęta o dwustronnie symetrycznym kształcie ciała (to znaczy, że lewa i prawa strona są w przybliżeniu lustrzanymi odbiciami siebie nawzajem){{r |"Urbilateria"}}. Uważa się, że wszystkie zwierzęta dwuboczne wywodzą się od wspólnego przodka, który pojawił się na początku [[Kambr|okresu kambryjskiego]], 485-540 milionów lat temu, a hipoteza głosi, że ten wspólny przodek miał kształt prostej rurki z segmentowanym ciałem{{r |"Urbilateria"}}. |
|||
U dwubocznie symetrycznych w toku ewolucji nastąpiło wyodrębnienie się części głowowej ([[cefalizacja]]) i związane z tym powiększenie zwojów głowowych (mózgowych), które przejmowały coraz bardziej nadrzędną rolę w układzie nerwowym. W obrębie zwojów mózgowych pojawiły się [[ośrodek koordynujący|ośrodki koordynujące]], odpowiedzialne za kontrolę narządów ciała oraz [[ośrodek asocjacyjny|ośrodki asocjacyjne]] (kojarzeniowe), odpowiedzialne za [[pamięć]]{{r|Jura}}. |
|||
U wyżej uorganizowanych [[wirki|wirków]] i [[przywry|przywr]] występują parzyste zwoje mózgowe połączone szeroką [[komisura|komisurą]]. U większości [[tasiemce|tasiemców]] zwoje mózgowe połączone są [[pierścień nerwowy|pierścieniem nerwowym]] od którego odchodzą nerwy narządów czepnych{{r|Jura}}. |
|||
U [[wstężnice|wstężnic]] występują cztery zwoje mózgowe połączone spoidłami. U [[wrotki (biologia)|wrotków]] zwój mózgowy jest pojedynczy lub parzysty. U [[brzuchorzęski|brzuchorzęsków]] zwój mózgowy jest dwupłatowaty{{r|Jura}}. |
|||
== Pierścienice == |
|||
U [[pierścienice|pierścienic]] obecna jest para zwojów mózgowych, z których w każdym wyróżnia się [[protocerebrum]] i [[deutocerebrum]], a u niektórych [[wieloszczety|wieloszczetów]] wolno żyjących jeszcze [[tritocerebrum]]. Zwoje te położone są zwykle w [[prostomium]] lub [[perystomium]] nad [[jelito przednie|jelitem przednim]], ale u niektórych wolno żyjących wieloszczetów występują w szczytowej części prostomium, przed jelitem. W obrębie mózgu obecne są [[ciało grzybkowate|ciała grzybkowate]] (''coropra pedunculata''), stanowiące ośrodki kojarzeniowe. Szczególnie silnie są rozwinięte u [[dżdżownicowate|dżdżownic]], dzięki czemu można je tresować{{r|Jura}}. |
|||
== Stawonogi == |
|||
[[plik:LocustBrain.png|thumb|Mózg [[szarańczowate|szarańczy]]|257x257px]] |
|||
U [[stawonogi|stawonogów]] mózg zlokalizowany jest po grzbietowej stronie pierwszej [[tagma|tagmy]] ciała{{r|Jura}}. Wraz z [[obrączka okołoprzełykowa|obrączką okołoprzełykową]], [[zwój podprzełykowy|zwojem podprzełykowym]] i zwykle [[brzuszny łańcuch nerwowy|brzusznym łańcuchem nerwowym]] stanowi on centralny układ nerwowy{{r|Jura|b21}}. U wielu pajęczaków wszystkie te narządy zlewają się w jedną masę okołogardzielową{{r|b21}}. Mózg budują parzyste zwoje mózgowe wyposażone w [[ciało grzybkowate|ciała grzybkowate]], będące ośrodkami kojarzenia{{r|Jura}}. |
|||
Wyróżnia się u stawonogów trzy płaty mózgowe: [[protocerebrum]] (powstałe przez zlanie [[archicerebrum]] z [[prozocerebrum]]{{r|b21}}), [[deutocerebrum]] (in. śródmóżdże{{r|b22}}) i [[tritocerebrum]]{{r|Jura|b21}} (in. zamóżdże{{r|b22}}). U [[skorupiaki|skorupiaków]] niższych, a także [[skąponogi|skąponogów]] tritocerebrum nie wchodzi w skład mózgu i jest on tylko dwupłatowy{{r|Jura|b21}}. U [[szczękoczułkowce|szczękoczułkowców]] mózg również jest dwupłatowy, lecz lepszy jakościowo, gdyż złożony z protocerebrum i tritocerebrum (deutocerebrum uległo zanikowi){{r|Jura}}. U wyższych skorupiaków i [[tchawkowce|tchawkowców]] obecne są wszystkie trzy płaty{{r|Jura|b21}}. U [[owady|owadów]] pod mózgiem leży [[zwój hypocerebralny]] stanowiący centrum [[stomatogastryczny układ wegetatywny|stomatogastrycznego układu wegetatywnego]]{{r|b22}}. |
|||
== Mięczaki == |
|||
[[plik:Pseudunela viatoris nervous system 2.png|thumb|Rekonstrukcja 3D ośrodkowego układu nerwowego ślimaka ''[[Pseudunela viatoris]]'' (widok grzbietowy). Zwoje mózgowe oznaczone '''cg'''|240x240px]] |
|||
[[Mięczaki]] cechują się różnym stopniem rozwoju układu nerwowego. U [[jednotarczowce|jednotarczowców]] i [[chitony|chitonów]] przypomina ten u prymitywnych płazińców, u pozostałych gromad występują oddzielne, parzyste zwoje mózgowe{{r|Jura}}. U wszystkich mięczaków mózg otacza [[przełyk]]{{r|b12}}. |
|||
=== Głowonogi === |
|||
Mózg [[głowonogi|głowonogów]] otacza przełyk i może być osłonięty [[Tkanka chrzęstna|chrzęstną]] [[puszka mózgowa|puszką mózgową]]{{r|b12}}. Część nadprzełykowa łączy się z częścią podprzełykową dwiema [[komisura]]mi i [[płat wielkokomórkowy|płatem wielkokomórkowym]]. Części te składają się u [[Nautilus (zwierzęta)|łodzików]] z 12 płatów podstawowych. U większości [[płaszczoobrosłe|dwuskrzelnych]] wyróżnia się 26 płatów podstawowych, które dzieli się na kolejne płaty. W sumie u większości [[ośmiornice|ośmiornic]] wyróżnia 36, a u [[dziesięciornice|dziesięciornic]] 37 płatów mózgowych{{r|b12}}. |
|||
Mózg dwuskrzelnych ma najbardziej złożoną budowę wśród bezkręgowców. Wyróżnia się w nim wyspecjalizowane centra i podcentra kierujące funkcjami różnych narządów. Doświadczalnie wykazano występowanie [[pamięć krótkotrwała|pamięci krótkotrwałej]] i [[pamięć długotrwała|długotrwałej]] oraz zdolności do [[uczenie się|uczenia się]] u ośmiornic{{r|Jura}}. U przedstawicieli rodzaju ''[[Octopus (zwierzęta)|Octopus]]'' mózg zbudowany jest z 169 milionów [[neuron]]ów (więcej, bo 300 mln, buduje [[zwój ramieniowy|zwoje ramieniowe]]){{r|b12}}. |
|||
== [[Strunowce]] == |
|||
=== Bezczaszkowce === |
|||
U [[lancetnik]]a przednią część [[Cewa nerwowa|cewki nerwowej]] stanowi, odpowiadający mózgowi kręgowców, [[pęcherzyk czołowy]]. Składa się on z [[przodomózgowie|przodomózgowia]], w którym znajduje się [[plamka barwnikowa]] i [[narząd lejkowaty]] oraz [[wtóromózgowie|wtóromózgowia]] wyposażonego w [[komórki Josepha]]{{r|Szarski}}. |
|||
=== Kręgowce === |
|||
[[Plik:Human brain.jpg|thumb|Mózg człowieka (przekrój w płaszczyźnie strzałkowej)|288x288px]] |
|||
U [[kręgowce|kręgowców]] mózg wraz z [[pień mózgu|pniem mózgu]] buduje położone w [[czaszka|czaszce]] [[mózgowie]]. W anatomii porównawczej kręgowców nazwę ''mózg'' stosuje się do narządu powstałego z dwóch lub trzech pierwszych pęcherzyków mózgowia czyli [[kresomózgowie|kresomózgowia]], [[międzymózgowie|międzymózgowia]] i, niekiedy, [[śródmózgowie|śródmózgowia]]. Inaczej definiuje mózg anatomia człowieka, zawężając jego znaczenie do kresomózgowia, a jeszcze bardziej wąsko definiują go klinicyści, ograniczając do [[półkula mózgu|półkul mózgu]]{{r|Szarski}}. |
|||
U większości kręgowców mówi się o czterech [[komora mózgowa|komorach mózgowych]], przy czym I i II znajdują się w kresomózgowiu, trzecia w międzymózgowiu, a czwarta już w [[rdzeń przedłużony|rdzeniu przedłużonym]]{{r|Szarski}}. |
|||
Mózg kręgowców osłonięty jest [[mózgoczaszka|mózgoczaszką]] i [[opony mózgowo-rdzeniowe|oponami mózgowo-rdzeniowymi]]. U [[bezżuchwowce|bezżuchwowców]], [[ryby|ryb]] i [[płazy ogoniaste|płazów ogonowych]] jest to tylko [[opona pierwotna]], u [[płazy bezogonowe|płazów bezogonowych]], [[gady|gadów]] i [[ptaki|ptaków]] są to [[opona miękka]] i [[opona twarda]], a u [[ssaki|ssaków]] ponadto jeszcze [[pajęczynówka|opona pajęcza]]{{r|Szarski}}. |
|||
== Zobacz też == |
|||
* [[Interfejs mózg–komputer]] |
|||
*[[Optogenetyka]] |
|||
*[[Sygnalizacja komórkowa]] |
|||
== Przypisy == |
|||
{{Przypisy| |
|||
<ref name="Saladin11">{{Cytuj książkę |autor=Saladin Kenneth |tytuł=Human anatomy |data=2011 |wydawca =McGraw-Hill |isbn=978-0-07-122207-5 |strony=416 |wydanie=3rd}}</ref> |
|||
<ref name="JCN">{{Cytuj pismo |nazwisko=von Bartheld |imię=CS |nazwisko2=Bahney |imię2=J |nazwisko3=Herculano-Houzel |imię3=S |tytuł=The search for true numbers of neurons and glial cells in the human brain: A review of 150 years of cell counting. |czasopismo =The Journal of Comparative Neurology |data=15 December 2016 |wolumin=524 |wydanie=18 |strony=3865–3895 |doi=10.1002/cne.24040 |pmid=27187682|pmc=5063692 }}</ref> |
|||
<ref name="Shepherd">{{Cytuj książkę |tytuł=Neurobiology |nazwisko=Shepherd |imię=GM |wydawca=Oxford University Press |rok=1994 |isbn=978-0-19-508843-4 |url=https://archive.org/details/neurobiology00shep/page/3 }}</ref> |
|||
<ref name="Yuste2014">{{Cytuj pismo |tytuł=The new century of the brain |czasopismo =Scientific American |data=March 2014 |wolumin=310 |wydanie=3 |strony=38–45 |url=http://www.columbia.edu/cu/biology/faculty/yuste/Publications/Yuste_Church_SciAm14.pdf |doi=10.1038/scientificamerican0314-38 |pmid=24660326 |nazwisko=Yuste |imię=Rafael |nazwisko2=Church |imię2=George M. |bibcode=2014SciAm.310c..38Y |archiwum=https://web.archive.org/web/20140714190157/http://www.columbia.edu/cu/biology/faculty/yuste/Publications/Yuste_Church_SciAm14.pdf }}</ref>. |
|||
<ref name="Başar2010">{{Cytuj książkę |nazwisko=Başar |imię=E |tytuł=Brain-Body-Mind in the Nebulous Cartesian System: A Holistic Approach by Oscillations |url=https://books.google.com/books?id=NAbMHo-ux58C&pg=PA225 |rok=2010 |wydawca=Springer |isbn=978-1-4419-6134-1 |strony=225}}</ref> |
|||
<ref name="Singh2006">{{Cytuj książkę|nazwisko=Singh|imię=Inderbir|tytuł=Textbook of Human Neuroanatomy|wydawca=Jaypee Brothers|rok=2006|isbn=978-81-8061-808-6|wydanie=7th|strony=24|rozdział=A Brief Review of the Techniques Used in the Study of Neuroanatomy|url=https://books.google.com/books?id=OzgmngAACAAJ}}</ref> |
|||
<ref name="Jacobs">{{Cytuj pismo |tytuł=Evolution of sensory structures in basal metazoa |czasopismo=Integrative and Comparative Biology |wolumin=47 |wydanie=5 |rok=2007 |strony=712–723 |doi=10.1093/icb/icm094 |url=http://icb.oxfordjournals.org/cgi/content/full/47/5/712 |nazwisko=Jacobs |imię=DK |pmid=21669752 |nazwisko2=Nakanishi |imię2=N |nazwisko3=Yuan |imię3=D |nazwisko4=Camara |imię4=A. |nazwisko5=i inni }}</ref> |
|||
<ref name="Urbilateria">{{Cytuj pismo |nazwisko=Balavoine |imię=G |tytuł=The segmented Urbilateria: A testable scenario |czasopismo=Integrative and Comparative Biology |rok=2003 |wolumin=43 |strony=137–147 |url=http://icb.oxfordjournals.org/cgi/content/full/43/1/137 |doi=10.1093/icb/43.1.137 |pmid=21680418 |wydanie=1}}</ref> |
|||
<nowiki><ref name = "Krystian">{{Cytuj pismo |tytuł=Neuronal control of leech behavior |czasopismo=Prog Neurobiol |rok=2005 |wolumin=76 |strony=279–327 |pmid=16260077 |nazwisko=Kristan Jr |imię=WB |nazwisko2=Calabrese |imię2=RL |nazwisko3=Friesen |imię3=WO |doi=10.1016/j.pneurobio.2005.09.004 |wydanie=5 }}</ref>.</nowiki> |
|||
<ref name="b22">{{Cytuj książkę | tytuł = Zoologia: Stawonogi. T. 2, cz. 2. Tchawkodyszne | inni = Czesław Błaszak (red. nauk.) | data = 2012 | wydawca = [[Wydawnictwo Naukowe PWN]] | miejsce = Warszawa | strony = 13, 65}}</ref> |
|||
<ref name="b21">{{Cytuj książkę | tytuł = Zoologia: Stawonogi. T. 2, cz. 1. Szczękoczułkopodobne, skorupiaki | inni = Czesław Błaszak (red. nauk.) | data = 2011 | wydawca = [[Wydawnictwo Naukowe PWN]] | miejsce = Warszawa | isbn = 978-83-01-16568-0 | strony = 7-9}}</ref> |
|||
<ref name=Szarski>{{cytuj książkę | autor = H. Szarski | tytuł = Anatomia porównawcza kręgowców | wydawca = PWN | miejsce = Warszawa | rok = 1976 | rozdział = Układ nerwowy | autor r = Andrzej Jasiński | strony = 334-343}}</ref> |
|||
<ref name="Jura">{{Cytuj książkę | nazwisko= Jura | imię=Czesław | tytuł= Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy | data=2007 | wydawca=[[Wydawnictwo Naukowe PWN]]| miejsce=Warszawa | isbn=978-83-01-14595-8}}</ref> |
|||
<ref name="b12">{{Cytuj książkę | tytuł = Zoologia. Bezkręgowce. Tom 1, część 2. Wtórnojamowce (bez stawonogów) | inni = Czesław Błaszak (red. nauk.) | data = 2013 | wydawca = [[Wydawnictwo Naukowe PWN]] | miejsce = Warszawa | strony = 556-559}}</ref> |
|||
}} |
|||
== Bibliografia == |
|||
* Butler, Ann B.; Hodos, William. ''Comparative vertebrate neuroanatomy: evolution and adaptation''. [s.l.]: John Wiley and Sons, 2005. |
|||
{{Kontrola autorytatywna}} |
|||
[[Kategoria:Neuroanatomia]] |
|||
Wersja z 10:07, 8 lut 2023
HELP ME!!!!!!!!!!!! I HAVE NO BRAIN!!!!!!!!