Bór bartny
.png)
Bór bartny (łac. mellificium, apisterium) – jednostka organizacyjna dawnego bartnictwa, obejmująca zwykle kilkadziesiąt drzew z barciami.
Podstawą organizacyjną gospodarki bartniczej w przedrozbiorowej Polsce, a także podstawą do określania zobowiązań bartnika, był tzw. bór[1]. Na bór składało zwykle około 60 drzew z barciami zasiedlonymi pszczołami[2]. W praktyce zdarzały się też większe bory, liczące nawet 120 barci, ale również niewielkie, złożone tylko z 6 barci[3].
Bór mógł być dzielony na mniejsze podjednostki składające się np. z 30 barci (półborek) czy 15 barci (ćwierćborek)[3]. Zdarzały się też transakcje, w których przekazywano tylko kilka drzew, a nawet pojedyncze drzewa[4]. Kilka borów mogło tworzyć uroczysko, zaś te z kolei składały się na puszcze, tworząc trójstopniową strukturę bartnictwa w dobrach królewskich[3].
Do boru bartnego nie zaliczał się cały obszar leśny, a jedynie same drzewa bartne[5]. Bartnik nie stawał się więc właścicielem całego lasu – otrzymywał jedynie prawo do użytkowania lasu w określonych granicach, zaś jego własnością były tylko wyrobione barcie[6]. Z borem powiązane mogły być też łąki nadrzeczne (tzw. bartne lub borowe), polany śródleśne oraz budy (domki lub szałasy, w których zamieszkiwali bartnicy podczas prac)[3].
Jeden bartnik mógł posiadać kilka borów, ale też gospodarować jedynie na fragmencie boru[3]. Bartnicy posiadający bór mogli należeć do bractw bartnych[7]. Na drzewach bartnych danego boru umieszczano znaki własnościowe określane jako znamiona bartne[8].
W dokumentach polskojęzycznych bór nazywano też terminem obelstwo[2]. W tekstach łacińskich występował termin mellificium lub rzadziej apisterium[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rafacz 1938 ↓, s. 15–16.
- ↑ a b c Rafacz 1938 ↓, s. 16.
- ↑ a b c d e Kielak 2004 ↓, s. 18.
- ↑ Rafacz 1938 ↓, s. 16–17.
- ↑ Burszta 1954 ↓, s. 533.
- ↑ Namysłowski 1927 ↓, s. 2.
- ↑ Kielak 2004 ↓, s. 19.
- ↑ Rafacz 1938 ↓, s. 17.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Józef Burszta. Znamiona bartne w Puszczy Wyszkowskiej. „Lud”. 41, s. 530–537, 1954.
- Bernard Kielak. Historia bartnictwa na Mazowszu. „Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego”. 18, s. 14–25, 2004.
- Bolesław Namysłowski: Znamiona bartne mazowieckie 17 i 18 wieku i inne znaki ludowe : przyczynek do heraldyki i folkloru. Poznań: 1927.
- Józef Rafacz: Regale bartne na Mazowszu w późniejszem średniowieczu. Lwów: Towarzystwo Naukowe we Lwowie, 1938.