Ciemna triada

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Ciemna triada – zespół cech osobowości obejmujący makiawelizm, narcyzm i psychopatię[1][2][3][4][5]. Nazywa się je „ciemnymi” z powodu ich szkodliwych właściwości[3][6][7][8]. Osoby o wysokim poziomie tych cech częściej popełniają przestępstwa, wywołują niepokój społeczny i są przyczyną poważnych problemów dla organizacji, zwłaszcza jeśli zajmują stanowiska kierownicze[9]. Osoby te łączy też brak empatii, bezduszność i egoizm, przedmiotowy stosunek do ludzi, tendencja do manipulacji interpersonalnej i eksploatacji partnerów[1][9].

Nazwa „ciemna triada” (ang. dark triad) została wprowadzona przez psychologów Delroya Paulusa i Kevina Williamsa, jako określenie dla trzech właściwości dyspozycyjnych, które są społecznie niepożądane, lecz stanowią przejaw „normalnej” zmienności w obrębie osobowości[1].

Koncepcje pokrewne[edytuj | edytuj kod]

Ciemna tetrada[edytuj | edytuj kod]

Wielu badaczy zasugerowało rozszerzenie ciemnej triady, aby zawierała czwartą ciemną cechę. Najczęstszym dodatkiem jest codzienny sadyzm[10] (ang. everyday sadism), definiowany jako przyjemność płynąca z okrucieństwa[11]. Jakkolwiek sadyzm jest silnie skorelowany z ciemną triadą, naukowcy wykazali, że sadyzm prognozuje antyspołeczne zachowania wykraczające poza ciemną triadę[12][13]. Jako uzupełnienie proponowano również zaburzenie osobowości borderline i podejmowanie ryzyka w celu uzyskania statusu (ang. status-driven risk-taking)[14][15].

Jasna triada[edytuj | edytuj kod]

Zainspirowany ciemną triadą Scott Barry Kaufman zaproponował wprowadzenie tzw. jasnej triady cnót osobowości: humanizm, kantyzm i wiara w ludzkość[16][17]. Osoby, które osiągają wysokie wyniki w zakresie cech jasnej triady, zgłaszają również wyższe poziomy: religijności, uduchowienia, satysfakcji życiowej, akceptacji innych, przekonania, że oni i inni są dobrzy, współczucia, empatii, otwartości na doświadczenie i sumienności[17].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Irena Pilch, Makiawelizm, narcyzm, psychopatia: ciemna triada jako próba opisania osobowości eksploatatora, Uniwersytet Śląski, s. 165–182 (pol.).
  2. ↑ Anna Siwy-Hudowska, Anna Kieszkowska-Grudny. Osobowość makiaweliczna i jej czynniki w porównaniach międzypłciowych: znaczenie inteligencji emocjonalnej i lęku. „Psychologia Społeczna”. tom 5.1/2010 (13), s. 27–40, 2010. ISSN 1896-1800. (pol.). 
  3. ↑ a b Delroy L Paulhus, Kevin M Williams, The Dark Triad of personality: Narcissism, Machiavellianism, and psychopathy, „Journal of Research in Personality”, 36 (6), 2002, s. 556–563, DOI: 10.1016/S0092-6566(02)00505-6 [dostęp 2019-11-14] (ang.).
  4. ↑ Robert Regoli, John Hewitt, Matt DeLisi, Delinquency in Society: The Essentials, Jones & Bartlett Learning, 20 kwietnia 2011, s. 99, ISBN 978-0-7637-7790-6 [dostęp 2019-11-14] (ang.).
  5. ↑ W. Keith Campbell, Joshua D. Miller, The Handbook of Narcissism and Narcissistic Personality Disorder: Theoretical Approaches, Empirical Findings, and Treatments, Wiley, 7 lipca 2011, s. 154, ISBN 978-1-118-02924-4 [dostęp 2019-11-14] (ang.).
  6. ↑ Tomas Chamorro-Premuzic, Sophie von Stumm, Adrian Furnham, The Wiley-Blackwell Handbook of Individual Differences, Wiley, 23 lutego 2011, s. 527, ISBN 978-1-4443-4310-6 [dostęp 2019-11-14] (ang.).
  7. ↑ Leonard M. Horowitz, Stephen Strack, Handbook of Interpersonal Psychology: Theory, Research, Assessment, and Therapeutic Interventions, Wiley, 14 października 2010, s. 252–255, ISBN 978-0-470-88103-3 [dostęp 2019-11-14] (ang.).
  8. ↑ David Lacey, Managing the Human Factor in Information Security: How to win over staff and influence business managers, John Wiley & Sons, 6 kwietnia 2011, s. 248, ISBN 978-1-119-99533-3 [dostęp 2019-11-14] (ang.).
  9. ↑ a b Scott Barry Kaufman i inni, The Light vs. Dark Triad of Personality: Contrasting Two Very Different Profiles of Human Nature, „Frontiers in Psychology”, 10, 2019, DOI: 10.3389/fpsyg.2019.00467, ISSN 1664-1078, PMID: 30914993, PMCID: PMC6423069 [dostęp 2019-11-14].
  10. ↑ Aleksandra Wojaszek: Ciemna triada cech osobowości Psychologia. [dostęp 2017-08-22]. (pol.).
  11. ↑ Everyday Sadists Take Pleasure In Others’ Pain [online], Association for Psychological Science - APS [dostęp 2019-11-15] (ang.).
  12. ↑ Erin E. Buckels, Daniel N. Jones, Delroy L. Paulhus, Behavioral confirmation of everyday sadism, „Psychological Science”, 24 (11), 2013, s. 2201–2209, DOI: 10.1177/0956797613490749, ISSN 1467-9280, PMID: 24022650 [dostęp 2019-11-15].
  13. ↑ Henri Chabrol i inni, Contributions of psychopathic, narcissistic, Machiavellian, and sadistic personality traits to juvenile delinquency, „Personality and Individual Differences”, 47 (7), 2009, s. 734–739, DOI: 10.1016/j.paid.2009.06.020, ISSN 0191-8869 [dostęp 2019-11-15].
  14. ↑ Adrian Furnham, Steven C. Richards, Delroy L. Paulhus, The Dark Triad of Personality: A 10 Year Review: Dark Triad of Personality, „Social and Personality Psychology Compass”, 7 (3), 2013, s. 199–216, DOI: 10.1111/spc3.12018 [dostęp 2019-11-15] [zarchiwizowane z adresu 2019-07-12] (ang.).
  15. ↑ Beth A. Visser, Julie A. Pozzebon, Andrea M. Reina-Tamayo, Status-driven risk taking: Another “dark” personality?, „Canadian Journal of Behavioural Science / Revue canadienne des sciences du comportement”, 46 (4), 2014, s. 485–496, DOI: 10.1037/a0034163, ISSN 1879-2669 [dostęp 2019-11-15] (ang.).
  16. ↑ Kelly Oakes, The ‘light triad’ that can make you a good person [online], www.bbc.com [dostęp 2019-11-15] (ang.).
  17. ↑ a b Scott Barry Kaufman i inni, The Light vs. Dark Triad of Personality: Contrasting Two Very Different Profiles of Human Nature, „Frontiers in Psychology”, 10, 2019, DOI: 10.3389/fpsyg.2019.00467, ISSN 1664-1078, PMID: 30914993, PMCID: PMC6423069 [dostęp 2019-11-15].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ciemna_triada&oldid=66988887”