Frontoklipeus
Frontoklipeus[1] (łac. frontoclypeus, l.mn. frontoclypei) – skleryt puszki głowowej stawonogów z gromady owadów, powstający w wyniku zrośnięcia się czoła z nadustkiem[1][2].
W podstawowym planie budowy owadów czoło i nadustek stanowią osobne części twarzy, oddzielone od siebie szwem epistomalnym (czołowo-nadustkowym)[3][4]. Tworzony przez nie region określa się powierzchnią frontoklipealną (łac. area frontoclypealis)[5]. Szew czołowo-nadustkowy jest szwem rzekomym, a zlanie się czoła i nadustka polega na jego zaniku[3][4]. Frontoklipeus może być w częściach górno-bocznych oddzielony od przedniej części ciemienia szwem czołowym (ramionami szwu epikranialnego), czasem z poziomym odcinkiem zwanym szwem transfrontalnym (łac. sutura transfrontalis) lub z odcinkami przednimi zwanymi szwami nadustkowo-ciemieniowymi (łac. sutura clypeoverticalis). Typowo frontoklipeus ma krawędź nasadową (łac. clavus frontoclypealis basalis, clavus frontoclypealis posterior), krawędzie boczne (łac. clavus frontoclypealis lateralis) i wierzchołkową (łac. clavus frontoclypealis apicalis, clavus frontoclypealis anterior)[2]. Boczne części frontoklipeusa wykształcone mogą być w blaszkowate płytki (łac. lamina frontoclypealis, staroang. frontoclypeal plate)[2][1].
Na powierzchni frontoklipeusa znajdować się może podłużny kil zwany listewką frontoklipealną (łac. carina frontoclypealis)[2][1]. W dolnej części frontoklipeusa leży niekiedy kilowata, zwykle półokrągła wyniosłość zwana koroną frontoklipealną (łac. corona frontoclypealis). Na powierzchni frontoklipeusa może znajdować się szeroka i płytka bruzda frontoklipealna (łac. fossa frontoclypealis) o przebiegu podłużnym (łac. fossa frontoclypealis longitudinalis) lub poprzecznym (łac. fossa frontoclypealis transversalis) lub dwie bruzdy – nasadowa (łac. fossa frontoclypealis basalis) i wierzchołkowa (łac. fossa frontoclypealis apicalis). Powierzchnia frontoklipeusa dawać może również wypustki w formie wyrostków frontoklipealnych (łac. processus frontoclypealis) lub płatów frontoklipealnych (łac. lobus frontoclypealis)[2].
Za unerwienie rejonu frontoklipealnego odpowiada nerw frontoklipealny (łac. nervus frontoclypealis) wychodzący z górnowargowego pnia nerwowego[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Józef Razowski: Słownik morfologii owadów. Warszawa, Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, s. 11, 67-68, 113. ISBN 83-01-12119-X.
- ↑ a b c d e f Lajos Zombori, Henrik Steinmann: Dictionary of Insect Morphology. Berlin, Nowy Jork: de Gruyter, 1999, s. 48, 44, 73, 76, 148, 225-227, 305, seria: Handbook of Zoology.
- ↑ a b Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 54-55, 492.
- ↑ a b VI: The Head. W: R. E. Snodgrass: Principles of Insect Morphology. Cornell University Press, 1935.
- ↑ Armand R. Maggenti, Scott Lyell Gardner: Online Dictionary of Invertebrate Zoology. 2017, s. 388.