Gyubal Wahazar

Gyubal Wahazar – dramat autorstwa Stanisława Ignacego Witkiewicza napisany w 1921 r.

Dramat o pełnym tytule: Gyubal Wahazar – czyli Na przełęczach bezsensu (nieeuklidesowy dramat w czterech aktach) został opatrzony mottem-cytatem z Friedricha Nietzschego: Es ist doch teuer zu Macht zu kommen – Die macht verdummt (pol. Zdobywanie władzy jest kosztowne – Władza ogłupia) i dedykacją poświęconą Tadeuszowi Langierowi.

Utwór z centralną postacią tyrana – tytanicznego bohatera charakterystycznego dla dramaturgicznej twórczości Witkacego – tytułowego Gyubala Wahazara; jest studium władzy odbitym w krzywym zwierciadle. Zawiera elementy karykatury społecznej, satyry na władzę, religię i ustrój społeczno-polityczny. Szczegółowe didaskalia są bogate we wskazówki reżyserskie i odsyłają do kompozycji scenograficznej, co pozwala na umieszczenie Gyubala Wahazara wśród dramatów mających realizować teorię Witkiewicza o czystej formie w teatrze za sprawą napięcia dynamicznego. Przestrzeganie tej doktryny nie jest jednak już tak rygorystyczne jak w pierwszych utworach tego autora.

Fabuła

Gyubal Wahazar jest absolutnym władcą kraju, którego granice wyznaczają również granice całego świata przedstawionego. Jego demoniczne, gwałtowne zachowanie oraz dyktatorskie zapędy pozwalają zaklasyfikować go jako tyrana – jednak o legitymizacji metafizycznej. Całość fabuły jest historią przewrotów na szczytach władzy oraz dramatów osobistych pojedynczych bohaterów-podwładnych. Wątki poboczne ilustrują związki władzy z religią (postać ojca Uguentego), ówczesne teorie fizyczne i medyczne (lekarz Józef Rypmann) – robią to jednak w sposób karykaturalny. Pojawia się również motyw quasi-mistyczny, ucieleśniony w osobie dziesięcioletniej dziewczynki Świntusi Macabrescu.

Niektóre osoby dramatu

• Gyubal Wahazar – lat 40, czarne wąsy, czarne włosy, czarne oczy; piana tocząca się z pyska.
• Świntusia Macabrescu – lat 10, blondynka, piękna jak aniołek.
• Donna Scabrosa Macabrescu – matka Świntusi, lat 26.
• Donna Lubrica Terramon – przyjaciółka Donny Scabrosy, lat 23.
• Józef Rypmann – medyk.
• Ojciec Unguenty – lat 92; główny kapłan sekty Perpendykularystów.
• Morbidetto – jeden z katów o kobiecej urodzie; powiernik Gyubala Wahazara.

Utwór ukazał się m.in. w wyborze dramatów pt.: Stanisław Ignacy Witkiewicz – Dramaty pod edycją Konstantego Puzyny (PIW, 1962).