Jednane
Jednane, łac. poena concordiae, poena compositionis – w średniowiecznym prawie polskim opłata należna sądowi w przypadku zawarcia ugody po rozpoczęciu procesu sądowego.
Postępowanie polubowne (jednanie) było popularne ze względu na wysokie koszty procesu sądowego oraz jego przewlekłość. Było dopuszczalne w sprawach cywilnych i o przestępstwa prywatne, do których zaliczano: mężobójstwo, uszkodzenie ciała (zranienie, okaleczenie), obrazę czci, gwałty (na osobie i majątku), szkody (naruszenie cudzych praw majątkowych). Możliwość jednania po rozpoczęciu procesu była ograniczona, gdyż godziła w dochody sądownictwa. Opłaty sądowe, które stanowiły źródło utrzymania sądu i urzędników sądowych, pobierane były na każdym etapie procesu. Jeżeli strony pojednały się po wniesieniu pozwu, płaciły sądowi opłatę karną nazwaną jednane.
Jednane zostało zniesione w Koronie przywilejem brzeskim[1] (1425), co zostało potwierdzone w 1430 roku przywilejem jedlneńskim:
(13). Nadto, jeżeli który z obywateli krajowych albo innych królestwa polskiego mieszkańców w czasie trwającego w sądach sporu zechcą godzić się w jakiejkolwiek sprawie, uwalniamy ich od win pieniężnych, nam, sędziom lub podsędkom, wojewodom i kasztelanom przypadających[2].
Na Mazowszu książę Bolesław V zezwolił w statucie dla ziemi zakroczymskiej z 1478 roku na jednanie bez kary przed rozprawą[3], a przywilejem z 1482 roku zniósł jednane w ogóle[3]. W następnych latach rozciągnięto przywilej na pozostałe ziemie Mazowsza.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Anatol Lewicki, Codex Epistolaris Saeculi Decimi Quinti, tom 2, Kraków 1891
- ↑ Stanisław Rogowski, Wybór tekstów źródłowych z historii państwa i prawa polskiego epoki feudalizmu: szlachta, Wrocław 1975
- ↑ a b Jan Wincenty Bandtkie, Ius Polonicum, Warszawa 1831
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Juliusz Bardach, Historia państwa i prawa Polski. Tom I do połowy XV wieku, PWN, Warszawa 1964