Komisja Nadzwyczajna do walki z nadużyciami

Komisja Nadzwyczajna do walki z nadużyciami – jednostka organizacyjna Prezesa Rady Ministrów, powołana w celu zwalczania czynów niezgodnych z przyjętymi normami postępowania, naruszającymi interes Państwa.

Powołanie Komisji

Na podstawie rozporządzenia Prezydenta RP z 1927 r. o utworzeniu Komisji Nadzwyczajnej do walki z nadużyciami, naruszającymi interesy Państwa ustanowiono Komisję.

Wykonanie rozporządzenia poruczono Prezesowi Rady Ministrów, Ministrowi Sprawiedliwości oraz pozostałym ministrom we właściwym każdemu zakresie działania.

Zakres czynności Komisji

Do zakres czynności Komisji Nadzwyczajnej należało:

• wykrywanie i dochodzenie wszelkich czynów karygodnych,
• zwalczanie czynów naruszających interesów Państwa w urzędach, instytucjach i przedsiębiorstwach państwowych,
• zwalczanie czynów występujących w monopolach, zakładach, fundacjach, stowarzyszeniach i spółkach, działających z udziałem finansowym Skarbu Państwa,
• prowadzenia śledztw w jednostkach korzystających z gwarancji lub pomocy finansowej Państwa.

Zakres czynności Komisji nie obejmował zakładów, fundacji i stowarzyszeń, służących wyłącznie celom religijnym lub naukowym.

Skład Komisji

Komisja składała się z przewodniczącego i czterech członków mianowanych przez Prezydenta RP na wniosek Rady Ministrów spośród sędziów i prokuratorów cywilnych i wojskowych. Ponadto w skład Komisji wchodzili członkowie  Kolegium Najwyższej Izby Kontroli.

Wniosek o mianowanie sędziego lub prokuratora przedstawiał Radzie Ministrów właściwy minister. Wniosek o mianowanie członka Kolegium Najwyższej Izby Kontroli był przedstawiony w porozumieniu z prezesem NIK.

Uprawnienia przewodniczącego Komisji

Przewodniczącemu Komisji Nadzwyczajnej służyło prawo powoływania za pośrednictwem władzy przełożonej do prac Komisji Nadzwyczajnej urzędników i funkcjonariuszy państwowych, w tym:

• oficerów służby czynnej,
• pracowników instytucji państwowych i przedsiębiorstw,
• urzędników Banku Polskiego,
• kontrolerów Najwyższej Izby Kontroli,
• sędziów i prokuratorów;

Zlecenia członkom Komisji i osobom, powołanym do prac w Komisji, czynności związanych z wykrywaniem i dochodzeniem następowało zgodnie rozporządzeniem.

Postanowienia Komisji Nadzwyczajnej zapadały większością głosów przy obecności co najmniej trzech osób wchodzących w jej skład.

Badane sprawy przez Komisję

Komisja Nadzwyczajna przystępowała do badania spraw:

• przekazanych jej przez Prezesa Rady Ministrów lub Kolegium Najwyższej Izby Kontroli;
• z inicjatywy własnej, gdy posiadane przez Komisję materiały pozwalały przypuszczać karygodne naruszenie interesów Państwa.

Komisja nadzwyczajna decydowała o wszczęciu śledztwa w poszczególnych sprawach, według ustaw obowiązujących na poszczególnych obszarach prawnych sędziego śledczego  i właściwego prokuratora.  Przewodniczący i członkowie Komisji Nadzwyczajnej oraz sędziowie i prokuratorzy, powołani do prac Komisji, władni byli prowadzić śledztwo na całym obszarze Państwa.

Świadków i biegłych przesłuchiwano pod przysięgą.

Osoby powołane do prac Komisji a nie mające uprawnień sędziów śledczych, na zasadzie upoważnienia pisemnego przewodniczącego Komisji lub prowadzącego śledztwo - żądali od instytucji okazywania wszelkich ksiąg, aktów, dokumentów, rachunków i innych pism oraz  udzielania wyjaśnień ustnych i pisemnych.

Przewodniczący Komisji Nadzwyczajnej obowiązany był do składania bezpośrednio Prezesowi Rady Ministrów sprawozdań z czynności Komisji.