Metoda odsłuchu zespołowego

Metoda odsłuchu zespołowego do odczytywania tekstów gwarowych w zapisie audialnym (inaczej metoda intersubiektywna) polega na transpozycji słuchowej.

Historia i opis metody

Po raz pierwszy zastosowana została przez prof. E. Zwirnera; w Polsce jej inicjatorem i głównym propagatorem był prof. Witold Doroszewski.

Według metody odsłuchu zespołowego transkrypcję tego samego nagrania wykonuje kilku badaczy. Pierwszy odsłuch i transkrypcję wykonuje każdy z badaczy oddzielnie, dwa kolejne odsłuchy kontrolne przeprowadza się wspólnie. Wyrazy, które zostały zapisane przez badaczy w sposób niejednakowy zostają wpisane na osobnych arkuszach porównawczych. Następnie na te same arkusze porównawcze zostają wpisane wyniki pierwszego i drugiego odsłuchu kontrolnego i badacze ustalają wzajemny stosunek liczbowy różnic w odsłuchu. Jeśli po pierwszym odsłuchu kontrolnym któryś z wariantów danego fonemu wystąpił więcej razy w zapisach niż pozostałe, to wpisuje się go do ostatecznej wersji transkrypcji. Dodatkowo małą cyfrą sygnalizuje się niejednolitość osłuchu oraz sporządza się przypis, w którym podane są warianty oraz ich stosunek liczbowy.

Każdy odsłuch kontrolny odbywa się nie wcześniej niż dwa tygodnie po odsłuchu poprzednim, aby w ten sposób zredukować do minimum wpływ autosugestii.

Zalety metody

•  Umożliwia usunięcie z tekstu błędów wynikających z przesłyszenia się któregokolwiek z badaczy;
• Zespołowy subiektywizm każdego z transkrybentów jest ograniczony i kontrolowany przez pozostałych badaczy;
• Daje możliwość ustalenia niektórych indywidualnych tendencji do słyszenia pewnych zjawisk fonetycznych w jakiś mniej lub więcej stały, określony sposób;
•  Pozwala ustalić zależność zakresu i stopnia rozchwiania percepcji słuchowej dialektologa od zakresu stopnia stabilizacji systemu językowego danego dialektu.

Bibliografia

• Z. Sobierajski, H. Nowak, M. Gruchmanowa, Zastosowanie odsłuchu zespołowego do odczytywania tekstów gwarowych z płyt gramofonowych, „Biuletyn Fonograficzny” 1962, 5, s. 1-44.