Ośmiostopowiec jambiczny

Ośmiostopowiec jambiczny – format wiersza sylabotonicznego, zasadniczo szesnastozgłoskowy, lub w przypadku hiperkataleksy siedemnastozgłoskowy, w którym akcenty padają na sylaby parzyste.

Schemat ośmiostopowca jambicznego przedstawia się sSsSsSsS||sSsSsSsS(s).

Ośmiostopowiec jambiczny występuje w literaturze polskiej stosunkowo rzadko. Został on użyty między innymi przez Leopolda Staffa w wierszu Dzwony i przez Bolesława Leśmiana w balladzie Dziewczyna, o czym pisał jako pierwszy Kazimierz Wyka.

Chowałem dzwony w piersi mej; ponure, groźne, głuche dzwony,

Drzemiące niby w mrocznej mgle dzwonnicy cichej, opuszczonej.

Czuwałem trwożnie nad ich snem, bo byłem w sercu pełen lęku,

By się nie zbudził śpiący spiż z huraganowym echem jęku;

Czuwałem trwożnie nad ich snem tłoczącym, ciężkim jakby ołów,

Kochałem bowiem senny czar opustoszałych już kościołów. (Leopold Staff, Dzwony)

I runął mur, tysiącem ech wstrząsając wzgórza i doliny!

Lecz poza murem – nic i nic! Ni żywej duszy, ni Dziewczyny!

Niczyich oczu ani ust! I niczyjego w kwiatach losu!

Bo to był głos i tylko – głos, i nic nie było, oprócz głosu!

(Bolesław Leśmian, Dziewczyna)

Antoni Lange użył tego formatu w przekładzie epizodu z Mahabharaty Nal i Damajanti:

Był so­bie król, imie­niem Nal, syn Wi­ra­se­ny, wal­ny w dło­ni,

Wszech po­żą­da­nych peł­ny cnót, fo­rem­ny cia­łem, świa­dom koni,

Kró­lew­skich mę­żów rze­szy stał na cze­le, niby mło­dy bóg –

Po­nad wszyst­kie­mi wzwyż a wzwyż, jako pro­mien­ny słoń­ca łuk.

Ośmiostopowiec jambiczny może też występować w postaci wyraźnie dwudzielnej, z hiperkataleksą zarówno w średniówce, jak i klauzuli. Osiąga wtedy rozmiar symetrycznego osiemnastozgłoskowca.

Schemat ośmiostopowca jambicznego dwudzielnego przedstawia się sSsSsSsSs||sSsSsSsSs.

Format ten pojawia się na przykład w tłumaczeniach z angielskiego, gdzie służy za odpowiednik jambicznego siedmiostopowca. Witold Dąbrowski wykorzystał ten format w przekładzie z poezji ormiańskiej:

Losie zdradziecki! Ty na ziemie strącasz na powrót z wysokości

I w jednej chwili wstrzymać umiesz szybki kołowrót doczesności.

Frik, Koło fortuny

W literaturze anglojęzycznej ośmiostopowiec jambiczny w przeplocie z siedmiostopowcem zastosował amerykański poeta Abel Beach w wierszu Autumn

We note the changing winds and skies as Autumn sere draws near, When garnered sheaves and scattered leaves each tell the tale of summer past;

Pomona's smiling fruits beguile the closing year with cheer. And Ceres pours her harvest stores o'er broad and happy lands at last.