Osuwisko w Pielgrzymowicach
Osuwisko w Pielgrzymowicach – charakterystyczna i jedna z największych w okolicy forma ruchów masowych[1][2].
Lokalizacja[edytuj | edytuj kod]
Osuwisko zlokalizowane jest w województwie śląskim we wsi Pielgrzymowice[3]. Obszar ten wchodzi w skład mezoregionu Płaskowyż Rybnicki znajdującego się w obrębie Wyżyny Śląskiej[4].
Charakterystyka, budowa i geneza[edytuj | edytuj kod]
Długość [m] | 440 |
Szerokość [m] | 700 |
Powierzchnia [ha] | 24,7 |
Wysokość minimalna n.p.m. | 232 |
Wysokość maksymalna n.p.m. | 258 |
Deniwelacje [m] | 26 |
Pod względem geologicznym osuwisko zlokalizowane jest w obrębie zapadliska górnośląskiego[2]. Ze względu na układ warstw podłoża określa się go subsekwentnym, złożonym. Okres jego rozwoju szacuje się na koniec plejstocenu i początek holocenu. Podłoże stanowią nieprzepuszczalne, zwięzłe iły miocenu środkowego, gliny zwałowe, a także osady zastoiskowe zlodowacenia Sanu[1]. Jako przyczyny uruchomienia aktywności osuwiskowej wymienia się działania powodujące znaczne nawodnienie osadów[2], takie jak degradacja zmarzliny, erozja boczną rzek, opady i roztopy[1]. Istotnym czynnikiem hydrodynamicznym, który wpłynął na zachwianie równowagi stoków była sufozja. Osunięciu podlegały piaski wodnolodowcowe i rzeczne, będące miejscami przewarstwione laminami iłów, które przemieściły się bardzo nisko w kierunku dna doliny, powodując odsłonięcie stromej i wysokiej skarpy głównej. Taki ruch wskazuje na szybki proces zejścia mas ziemnych ze zboczy, dziejący się prawdopodobnie w warunkach podtopienia dna doliny. Główną cechą osuwiska w Pielgrzymowicach jest silnie rozbudowana amfiteatralna nisza, w obrębie której znajdują się nisko osadzone progi ziemne, gdyż miały tu miejsce wtórne osuwiska spływowe oraz spływy gruzowo błotne[1]. W koluwium uwidaczniają się podmokłości i wysięki[2]. Osuwisko jest stabilne, o czym świadczy liczna zabudowa w jego obrębie[5].
Na dwóch sztucznych nasypach wzniesionych w obrębie osuwiska istniało grodzisko. Powierzchnia założenia obronnego wynosiła ok. 0,65 ha, z czego ok. 0,40 ha stanowił gród. Obiekt ten w późniejszym czasie przekształcono w ośrodek kultu, a obecnie znajduje się tam kościół pw. św. Katarzyny[2].
Dostępność formy i udostępnienie turystyczne[edytuj | edytuj kod]
W pobliżu osuwiska prowadzi czerwona trasa rowerowa – Trakt Reitzensteinów[3]. Najbliższy szlak pieszy jest oddalony o ok. 3,5 km[6]. Brak punktów widokowych umożliwiających obserwację osuwiska, ani zagospodarowania umożliwiającego wizyty turystów. Ponadto skarpa osuwiska jest silnie zarośnięta i słabo widoczna[2].
Przykłady podobnych form[edytuj | edytuj kod]
Najbardziej reprezentatywne osuwiska w okolicy opisanej formy znajdują się w miejscowościach takich jak:
- Racibórz (Obora i Brzezie),
- Pogrzebień,
- Pszów,
- Bluszczów,
- Rogów,
- Czyżowice,
- Jastrzębie Zdrój (Pochwacie)[1].
Przykłady podobnych form za granicą znajdują się:
- nad Little Salmon Lake na Półwyspie Jukon,
- w dolinie Mackenzie w okolicach Old Ford Point,
- w Lemieux koło Ottawy[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g Jan Maciej Waga, Maria Fajer. Formy osuwiskowe w południowo-zachodniej części Kotliny Oświęcimskiej – rozmieszczenie i uwarunkowania rozwoju. „Acta Geographica Silesiana”, s. 31–58. INoZ UŚ.
- ↑ a b c d e f Jan Maciej Waga , Maria Fajer , Grodziska i osuwiska – przykłady wykorzystania osuwisk jako naturalnych elementów dawnych założeń obronnych (Kotlina Raciborsko-Oświęcimska), „Acta Geographica Silesiana”, 14/4 (40), Sosnowiec: INoZ UŚ, 2022, s. 31–62 .
- ↑ a b Rafał Sikora, Andrzej Piotrowski: Państwowy Instytut Geologiczny, Centralny Rejestr Geostanowisk Polski. [dostęp 2022-11-17].
- ↑ Geoserwis GDOŚ [online], geoserwis.gdos.gov.pl [dostęp 2023-01-22] .
- ↑ geoportal.gov.pl [online], mapy.geoportal.gov.pl [dostęp 2023-01-25] .
- ↑ Mapa szlaków turystycznych w górach. Planowanie i kalkulator tras [online], mapa-turystyczna.pl [dostęp 2023-01-22] (pol.).