Zamek w Mielniku: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
drobne redakcyjne |
→Historia: drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
||
| Linia 37: | Linia 37: | ||
== Historia == |
== Historia == |
||
Na terenie zamku dolnego nie stwierdzono zbyt intensywnego osadnictwa z wieku XII i XIII. Pierwsze wzmianki o zamku w Mielniku pojawiają się dopiero w nielicznych źródłach z XIV. Najwcześniejsza wzmianka pochodzi z [[1379]] roku i sporządził ją kronikarz krzyżacki [[Wigand z Marburga]], który wspomniał w XX rozdziale swojej kroniki o próbie oblężenia grodu w czasie powrotu Krzyżaków z łupieżczej [[Rejza|rejzy]] na ziemie litewskie: |
|||
| ⚫ | |||
{{Cytat|''"Jesienią 1379 roku Teodoryk von Elner [[Komturzy bałgijscy|komtur Bałgi]] w środę przed Świętym Dominikiem stanął nad rzeką Nur ([[Narew]]?, [[Nurzec (rzeka)|Nurzec]]?) i stamtąd spustoszył [[Brześć]] i [[Kamieniec (Białoruś)|Kamieniec]]. Posłał także brata Johana Schönefeld i Arnolda Burgeln w stu ludzi do [[Drohiczyn]]a, powracają na Mielnik na rozkaz dowódcy, który wszystkim był się zalecił, aby się dobrze na ostrożności mieli. Potem w czwartek Teodoryk de Elner przeszedł z wielkim orszakiem przez nieostrzeżoną krainę Drohiczyna, na oblężenie zamku w Mielniku, posłał przodem dwóch braci i potem udał się do Ziemi kamienieckiej, którą spustoszył nad rzeką Bug i powrócił pod zamek w Mielniku. Komtur przeprowadził swoje konie przez bród i powrócił do domu"''<ref>"Puścizna po Janie Długoszu dziejopisie polskim, to jest: Kronika Wiganda z Marburga rycerza i kapłana Zakonu Krzyżackiego na wezwanie Długosza z rymowanej kroniki niemieckiej na język łaciński przetłomaczona. Chronicon seu Annales Wigandi Marburgensis, equitis et fratris Ordinis Teutonici" Poznań 1842, s.233 [http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=149287&from=publication]</ref>}} |
|||
| ⚫ | W [[1382]] roku, a także na mocy decyzji [[Władysław Jagiełło|Władysława Jagiełły]] w 1391 roku, gród przejął książę mazowiecki [[Janusz I Starszy]] jako [[wiano]] swojej żony [[Danuta Anna|Danuty Anny]]. Jak wynika ze wspomnianej decyzji w której napisano ''"terram nostram Drohiczensen, Melnyk, Surasz, Byelsko ac omnibus villis in eisdem districtubus"'' zamek był centrum administracyjnym dla najbliższej okolicy. Przed 1420 rokiem prawdopodobnie książę Witold ufundował w dolnej części zamku katolicki kościół p.w. Bożego Ciała, Wniebowzięcia NMP, św. Mikołaja i Wszystkich Świętych. Charakter obronny dolnej części zamku nadano prawdopodobnie dopiero w XV wieku, być może w czasów posiadania go w latach 1430-1444 przez księcia mazowieckiego [[Bolesław IV warszawski|Bolesława IV warszawskiego]], od którego zamek kupił król [[Kazimierz IV Jagiellończyk]]. Powstał wtedy wał drewniano ziemny o grubości około 3 metrów na kamiennej ławie z wieżą od strony północnej. Na pozostałościach tego wału znajduje się obecnie wschodnia część kościoła św. Trójcy. Zamek górny znajdował się od zachodu w wyższej partii góry i jego głównym budynkiem była kamienica wyposażona w dwie baszty. Oba człony oddzielała wieża, w której znajdowały się wrota. W 1486 roku na zamku przebywał [[Kazimierz Jagiellończyk]], a 18 września 1501 roku w oczekiwaniu na koronę polską przybył na zamek [[Aleksander Jagiellończyk]] na czele orszaku 1400 ludzi. 23 października na zamku podpisano [[Unia mielnicka|Unię mielnicką]] między Królestwem Polskim i Wielkim Księstwem Litewskim, a w dniu 6 listopada król udał się do Krakowa na koronację. Aleksander przybywał też na zamku w 1503 i 1504 roku. |
||
W 1506 roku na zamku na koronę polską oczekiwał [[Zygmunt Stary]]. Ponownie na zamku przebywał w 1513 roku i mieszkał w nim miesiąc. W czasach jego panowania w latach 40. XVI wieku zamek przebudowano na rezydencję [[Architektura renesansu w Polsce|w stylu renesansowym]], przedkładając cechy reprezentacyjne nad obronne. Pracami kierował być może starosta mielnicki Nikodem Janowicz Świecko [[Dąbrowa (herb szlachecki)|herbu Dąbrowa]]. Wieża wjazdowa na zamek niski była murowana, a w części południowo-zachodniej zamku dolnego zbudowano dwukomorowy piec. W tym też okresie nadsypano ''plateau'' części wzgórza w kierunku północnym i wschodnim, poszerzając obszar zajmowany przez zamek dolny i niwelując starszy wał. W południowo-wschodniej części poszerzonego wzgórza powstał nowy dom zamkowy. Wieża na zamku górnym, pierwotnie miała trzy kondygnacje i wieżyczkę, ganek wychodzący na dziedziniec. Druga kondygnacja była połączona z dwoma wychodzącymi poza lico basztami. Na dziedzińcu znajdowało się więzienie określane jako "izba czarna". W 1545 na zamku więzieni w niej byli kniaziowie moskiewscy: Fiedor Owczyna, Jendrej Palecki, Michałko Oboleński. Po rozpoczęciu prac modernizacyjnych w izbie wielkiej wieży na zamku górnym umieszczono renesansowy piec kaflowy z dwiema wieżyczkami, wmontowano kasetonowy sufit i weneckie okna z herbami królewskimi, a do 1551 roku rozebrano baszty oraz wieżę drewnianą broniącą przejazdu z zamku niskiego na wysoki, na jej miejscu wzniesiono nowy murowany budynek mieszkalny. |
W 1506 roku na zamku na koronę polską oczekiwał [[Zygmunt Stary]]. Ponownie na zamku przebywał w 1513 roku i mieszkał w nim miesiąc. W czasach jego panowania w latach 40. XVI wieku zamek przebudowano na rezydencję [[Architektura renesansu w Polsce|w stylu renesansowym]], przedkładając cechy reprezentacyjne nad obronne. Pracami kierował być może starosta mielnicki Nikodem Janowicz Świecko [[Dąbrowa (herb szlachecki)|herbu Dąbrowa]]. Wieża wjazdowa na zamek niski była murowana, a w części południowo-zachodniej zamku dolnego zbudowano dwukomorowy piec. W tym też okresie nadsypano ''plateau'' części wzgórza w kierunku północnym i wschodnim, poszerzając obszar zajmowany przez zamek dolny i niwelując starszy wał. W południowo-wschodniej części poszerzonego wzgórza powstał nowy dom zamkowy. Wieża na zamku górnym, pierwotnie miała trzy kondygnacje i wieżyczkę, ganek wychodzący na dziedziniec. Druga kondygnacja była połączona z dwoma wychodzącymi poza lico basztami. Na dziedzińcu znajdowało się więzienie określane jako "izba czarna". W 1545 na zamku więzieni w niej byli kniaziowie moskiewscy: Fiedor Owczyna, Jendrej Palecki, Michałko Oboleński. Po rozpoczęciu prac modernizacyjnych w izbie wielkiej wieży na zamku górnym umieszczono renesansowy piec kaflowy z dwiema wieżyczkami, wmontowano kasetonowy sufit i weneckie okna z herbami królewskimi, a do 1551 roku rozebrano baszty oraz wieżę drewnianą broniącą przejazdu z zamku niskiego na wysoki, na jej miejscu wzniesiono nowy murowany budynek mieszkalny. |
||
Pomiędzy rokiem 1551 a 1560 zamek spłonął i pozostał z niego tylko kościół i wieża wjazdowa. W 1560 roku istniał już jednak na zamku dolnym nowy 3-izbowy dwór starosty Jarosza Koryckiego, jednak zamek nie odzyskał już później wcześniejszej rangi. Kolejne zniszczenia miały miejsce w maju [[1657]] roku podczas [[Potop szwedzki|Potopu szwedzkiego]], gdy [[Siedmiogród|wojska siedmiogrodzkie]] [[Jerzy II Rakoczy|Jerzego II Rakoczego]] spaliły zamek, gotycki kościół na zamku dolnym i miasto. Po odbudowie kościoła zmieniono jego wezwanie na św. Trójcy. Kościół w 1851 roku był opuszczony, a po powstaniu styczniowym, od 1871 r. funkcjonował krótko jako cerkiew, lecz po pożarze z 1915 roku i zniszczeniu w 1940 r. zakrystii (funkcjonującej jako kaplica) nie został odbudowany. Na samym szczycie zamku górnego znajdują się fundamenty rosyjskiej kapliczki z 1865 r. |
Pomiędzy rokiem 1551 a 1560 zamek spłonął i pozostał z niego tylko kościół i wieża wjazdowa. W 1560 roku istniał już jednak na zamku dolnym nowy 3-izbowy dwór starosty Jarosza Koryckiego, jednak zamek nie odzyskał już później wcześniejszej rangi. Kolejne zniszczenia miały miejsce w maju [[1657]] roku podczas [[Potop szwedzki|Potopu szwedzkiego]], gdy [[Siedmiogród|wojska siedmiogrodzkie]] [[Jerzy II Rakoczy|Jerzego II Rakoczego]] spaliły zamek, gotycki kościół na zamku dolnym i miasto. Po odbudowie kościoła zmieniono jego wezwanie na św. Trójcy. Kościół w 1851 roku był opuszczony, a po powstaniu styczniowym, od 1871 r. funkcjonował krótko jako cerkiew, lecz po pożarze z 1915 roku i zniszczeniu w 1940 r. zakrystii (funkcjonującej jako kaplica) nie został odbudowany. Na samym szczycie zamku górnego znajdują się fundamenty rosyjskiej kapliczki z 1865 r. |
||
{{Przypisy}} |
|||
== Badania archeologiczne == |
== Badania archeologiczne == |
||
Wersja z 13:29, 25 maj 2011
_G%C3%B3ra_Zamkowa.jpg) Widok na Górę Zamkową w Mielniku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Rozpoczęcie budowy |
XV wiek |
| Ważniejsze przebudowy |
przed 1551 |
| Zniszczono |
1657 |
Położenie na mapie Polski  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
| Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:building} | |
Zamek w Mielniku – nieistniejący obecnie zamek w Mielniku, powstający od XV wieku i rozbudowany w stylu renesansowym w XVI wieku. Zniszczony został w połowie XVII wieku. W stanie ruiny zachował się kościół zamkowy.
Historia
Na terenie zamku dolnego nie stwierdzono zbyt intensywnego osadnictwa z wieku XII i XIII. Pierwsze wzmianki o zamku w Mielniku pojawiają się dopiero w nielicznych źródłach z XIV. Najwcześniejsza wzmianka pochodzi z 1379 roku i sporządził ją kronikarz krzyżacki Wigand z Marburga, który wspomniał w XX rozdziale swojej kroniki o próbie oblężenia grodu w czasie powrotu Krzyżaków z łupieżczej rejzy na ziemie litewskie:
"Jesienią 1379 roku Teodoryk von Elner komtur Bałgi w środę przed Świętym Dominikiem stanął nad rzeką Nur (Narew?, Nurzec?) i stamtąd spustoszył Brześć i Kamieniec. Posłał także brata Johana Schönefeld i Arnolda Burgeln w stu ludzi do Drohiczyna, powracają na Mielnik na rozkaz dowódcy, który wszystkim był się zalecił, aby się dobrze na ostrożności mieli. Potem w czwartek Teodoryk de Elner przeszedł z wielkim orszakiem przez nieostrzeżoną krainę Drohiczyna, na oblężenie zamku w Mielniku, posłał przodem dwóch braci i potem udał się do Ziemi kamienieckiej, którą spustoszył nad rzeką Bug i powrócił pod zamek w Mielniku. Komtur przeprowadził swoje konie przez bród i powrócił do domu"[1]
W 1382 roku, a także na mocy decyzji Władysława Jagiełły w 1391 roku, gród przejął książę mazowiecki Janusz I Starszy jako wiano swojej żony Danuty Anny. Jak wynika ze wspomnianej decyzji w której napisano "terram nostram Drohiczensen, Melnyk, Surasz, Byelsko ac omnibus villis in eisdem districtubus" zamek był centrum administracyjnym dla najbliższej okolicy. Przed 1420 rokiem prawdopodobnie książę Witold ufundował w dolnej części zamku katolicki kościół p.w. Bożego Ciała, Wniebowzięcia NMP, św. Mikołaja i Wszystkich Świętych. Charakter obronny dolnej części zamku nadano prawdopodobnie dopiero w XV wieku, być może w czasów posiadania go w latach 1430-1444 przez księcia mazowieckiego Bolesława IV warszawskiego, od którego zamek kupił król Kazimierz IV Jagiellończyk. Powstał wtedy wał drewniano ziemny o grubości około 3 metrów na kamiennej ławie z wieżą od strony północnej. Na pozostałościach tego wału znajduje się obecnie wschodnia część kościoła św. Trójcy. Zamek górny znajdował się od zachodu w wyższej partii góry i jego głównym budynkiem była kamienica wyposażona w dwie baszty. Oba człony oddzielała wieża, w której znajdowały się wrota. W 1486 roku na zamku przebywał Kazimierz Jagiellończyk, a 18 września 1501 roku w oczekiwaniu na koronę polską przybył na zamek Aleksander Jagiellończyk na czele orszaku 1400 ludzi. 23 października na zamku podpisano Unię mielnicką między Królestwem Polskim i Wielkim Księstwem Litewskim, a w dniu 6 listopada król udał się do Krakowa na koronację. Aleksander przybywał też na zamku w 1503 i 1504 roku.
W 1506 roku na zamku na koronę polską oczekiwał Zygmunt Stary. Ponownie na zamku przebywał w 1513 roku i mieszkał w nim miesiąc. W czasach jego panowania w latach 40. XVI wieku zamek przebudowano na rezydencję w stylu renesansowym, przedkładając cechy reprezentacyjne nad obronne. Pracami kierował być może starosta mielnicki Nikodem Janowicz Świecko herbu Dąbrowa. Wieża wjazdowa na zamek niski była murowana, a w części południowo-zachodniej zamku dolnego zbudowano dwukomorowy piec. W tym też okresie nadsypano plateau części wzgórza w kierunku północnym i wschodnim, poszerzając obszar zajmowany przez zamek dolny i niwelując starszy wał. W południowo-wschodniej części poszerzonego wzgórza powstał nowy dom zamkowy. Wieża na zamku górnym, pierwotnie miała trzy kondygnacje i wieżyczkę, ganek wychodzący na dziedziniec. Druga kondygnacja była połączona z dwoma wychodzącymi poza lico basztami. Na dziedzińcu znajdowało się więzienie określane jako "izba czarna". W 1545 na zamku więzieni w niej byli kniaziowie moskiewscy: Fiedor Owczyna, Jendrej Palecki, Michałko Oboleński. Po rozpoczęciu prac modernizacyjnych w izbie wielkiej wieży na zamku górnym umieszczono renesansowy piec kaflowy z dwiema wieżyczkami, wmontowano kasetonowy sufit i weneckie okna z herbami królewskimi, a do 1551 roku rozebrano baszty oraz wieżę drewnianą broniącą przejazdu z zamku niskiego na wysoki, na jej miejscu wzniesiono nowy murowany budynek mieszkalny.
Pomiędzy rokiem 1551 a 1560 zamek spłonął i pozostał z niego tylko kościół i wieża wjazdowa. W 1560 roku istniał już jednak na zamku dolnym nowy 3-izbowy dwór starosty Jarosza Koryckiego, jednak zamek nie odzyskał już później wcześniejszej rangi. Kolejne zniszczenia miały miejsce w maju 1657 roku podczas Potopu szwedzkiego, gdy wojska siedmiogrodzkie Jerzego II Rakoczego spaliły zamek, gotycki kościół na zamku dolnym i miasto. Po odbudowie kościoła zmieniono jego wezwanie na św. Trójcy. Kościół w 1851 roku był opuszczony, a po powstaniu styczniowym, od 1871 r. funkcjonował krótko jako cerkiew, lecz po pożarze z 1915 roku i zniszczeniu w 1940 r. zakrystii (funkcjonującej jako kaplica) nie został odbudowany. Na samym szczycie zamku górnego znajdują się fundamenty rosyjskiej kapliczki z 1865 r.
- ↑ "Puścizna po Janie Długoszu dziejopisie polskim, to jest: Kronika Wiganda z Marburga rycerza i kapłana Zakonu Krzyżackiego na wezwanie Długosza z rymowanej kroniki niemieckiej na język łaciński przetłomaczona. Chronicon seu Annales Wigandi Marburgensis, equitis et fratris Ordinis Teutonici" Poznań 1842, s.233 [1]
Badania archeologiczne
- 1959: Irena Górska
- 1988: Łukasz Rejniewicz
- 1989: Urszula Perlikowska-Puszkarska
- 2007: Aldona Andrzejewska, Andrzej Andrzejewski
- 2008: Aldona Andrzejewska
- 2010: Aldona Andrzejewska, Łukasz Reczulski, Artur Ginter
Bibliografia
- Michaluk Dorota, Rozwój układu przestrzennego Mielnika w XIII-XVIII wieku [w:] "Studia białostockie", t. 4: 1994, Białystok 1994, str. 25-50.
- Andrzejewska Aldona, Andrzejewski Aleksander, Ogrzewanie hypocaustum na zamku w Mielniku nad Bugiem [w:] "Heretyczka praeteriti. Additamenta archaeologica et historica dedicata Ioanni Gurba Octogesimo. Praca dedykowana doc. dr Janowi Gurbie w osiemdziesiątą rocznicę urodzin", red. Halina Taras, Anna Zakościelna, str. 457-463.
- Andrzejewska Aldona, Wzgórze zamkowe w Mielniku w świetle ostatnich badań terenowych [w:] "Podlaskie Zeszyty Archeologiczne", z. 4: 2008, Białystok 2008, str. 223-245.