Szkoła przodownictwa pracy

Szkoła przodownictwa pracy – jednostka dydaktyczna Centralnego Urzędu Szkolenia Zawodowego istniejąca w latach 1953–1972, powołana w celu podwyższenia kwalifikacji zawodowych i zwiększenia wydajności pracy robotników w zakładach pracy.

Powołanie szkoły na podstawie zarządzenie Przewodniczącego Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego z 1953 r. pozostawało w ścisłym związku z uchwałą Prezydium Rządu z 1951 r. w sprawie ustroju szkolnictwa zawodowego.

Szkoły organizowano w porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych.

Zadania szkół przodownictwa

Zadaniem szkół przodownictwa pracy było:

• doszkalanie robotników nie wykonujących norm,
• podnoszenie kwalifikacji tych robotników, którzy nie osiągają wyników, uzyskiwanych przez przodowników pracy, mimo wykonywania normy lub jej przekraczania,
• podnoszenie jakości produkcji,
• stosowanie i wprowadzanie nowych najbardziej oszczędnych i ekonomicznie uzasadnionych metod pracy.

Szkolenie w szkołach przodownictwa pracy prowadzone było bez odrywania szkolącego i szkolonych od ich normalnych obowiązków, wynikających z zawartej z nimi umowy o pracę.

Pomoc szkolącym się uczniom

Za szkolenie w szkołach przodownictwa pracy przysługiwało szkolącemu wynagrodzenie składające się z:

• wynagrodzenia za godzinę szkolenia (zajęć) bez względu na ilość szkolonych,
• jednorazowej premii za wyniki szkolenia osiągnięte przez poszczególnych przeszkolonych robotników.

Organizacja szkół

Szkoły przodownictwa pracy zorganizowane były w dwojakiej formie:

• typ I – jeden przodownik pracy przekazywał swoje doświadczenia produkcyjne małej grupie robotników (do 10 osób),
• typ II – kilku przodowników pracy jako zespół przekazywało swoje osiągnięcia produkcyjne dużej grupie robotników.

Miejscem prowadzenia szkolenia był zakład pracy, w którym zatrudnieni byli szkoleni pracownicy.

Szkolenie w szkołach przodownictwa pracy z reguły przeprowadzano bez odrywania szkolących i szkolonych od normalnych obowiązków wynikających z zawartej umowy o pracę. Kandydatów do szkół przodownictwa pracy dobierano spośród robotników tego samego zawodu z uwzględnieniem zaawansowania w zawodzie i stopnia niewykonania lub przekroczenia normy pracy.

Czas trwania szkolenia w szkołach przodownictwa pracy nie przekraczał 1,5 miesiąca, zaś czas zajęć ze szkolącym nie przekraczał 30 godzin.

Obowiązki dyrektora (kierownika) zakładu

Do obowiązków dyrektora (kierownika) zakładu pracy należało:

• ustalenie zadań, dla których przeprowadzenia organizowana była szkoła przodownictwa pracy,
• zapewnienie niezbędnych warunków dla pomyślnej pracy szkoły,
• wyznaczenie spośród przodowników pracy pracownika szkolącego,
• wyznaczenie spośród personelu inżynieryjno-technicznego konsultanta szkoły,
• zatwierdzenie programu,
• zawarcie umowy ze szkolącymi i konsultantami według określonego wzoru.

Konsultant szkoły

Do pomocy szkolącym kierownik zakładu wyznaczał konsultanta spośród personelu inżynieryjno-technicznego. Konsultant opracowywał wspólnie z pracownikiem szkolącym program i plan zajęć, pomagał szkolącemu w przygotowaniu się do zajęć, brał w nich udział, pomagał szkolącemu w przekazywaniu jego doświadczeń i metod pracy szkolonym oraz współdziałał w podsumowaniu rezultatów pracy szkoły przodownictwa pracy.

Przed uruchomieniem szkoły przodownictwa pracy II typu następowało:

• ustalenie zadań, dla których przeprowadzenia organizowana była szkoła,
• wyznaczenie w charakterze konsultanta technika normowania pracy,
• wyznaczenie grupy przodowników pracy zatrudnionych przy jednakowych lub pokrewnych robotach celem zbadania ich metod pracy,
• przeprowadzenie badań i ustalenie najracjonalniejszej metody pracy. Konsultant przeprowadzał szczegółowe badania przebiegu pracy każdego z wyznaczonych przodowników pracy przez dokładny opis każdej z wykonywanych czynności oraz przez chronometraż i ustalenia najbardziej racjonalnej metody pracy.

Program nauczania w szkołach

Tematyka zajęć w szkołach przodownictwa pracy przystosowana była do potrzeb zakładu pracy, w którym przeprowadzano szkolenie i uwzględniały specyfikę zakładu pracy.

Program zajęć w szkołach przodownictwa pracy przewidywał:

• krótkie pogadanki szkolącego (przodownika pracy) o swoich metodach pracy i o osiągniętych rezultatach,
• wykłady lub pogadanki konsultanta mające na celu teoretyczne uzasadnienie przekazywanych sposobów i metod pracy przez szkolącego (przodownika pracy),
• liczne pokazy sposobów i metod pracy demonstrowane przez szkolącego (przodownika pracy) na swoim miejscu pracy,
• praktyczne ćwiczenia uczących się robotników na miejscach pracy według sposobów i metod pracy podanych przez szkolącego i pod jego nadzorem,
• rozpatrzenie przez szkolącego przy pomocy konsultanta przyczyn błędów i braków w pracy uczących się,
• praktyczne przyswajanie sobie przez uczących się nowych sposobów i metod pracy (tzw. nawyków produkcyjnych – czas 1-4 tygodni),
• końcowe pogadanki przeprowadzone przez szkolącego (przodownika pracy) i konsultanta dla podsumowania wyników szkolenia.

Metody i sposoby pracy przodownika

Podstawą do opracowania programu zajęć w szkołach przodownictwa pracy był opis metody i sposobów pracy przodownika (lub przodowników) pracy, którego doświadczenia były przekazywane.

Opis ten obejmował:

• techniczno-ekonomiczne wskaźniki szkolącego (przodownika pracy) i porównanie ich ze wskaźnikami innych robotników,
• krótką techniczną charakterystykę miejsca pracy i urządzeń, gdzie pracuje przodownik pracy,
• dokładne, szczegółowe wyjaśnienia, w jaki sposób przodownik pracy osiągnął wysokie wskaźniki (wydajności, jakości, oszczędności), charakterystyczne szczegóły jego pracy, opisanie metod, a przede wszystkim nowych metod usprawniających i racjonalizujących technologię i organizację pracy na jego odcinku.

Zniesienie szkoły

Na podstawie uchwały Rady Ministrów z 1972 r. w sprawie utraty mocy obowiązującej niektórych uchwał Rady Ministrów, Prezydium Rządu, Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów i Komitetu Ministrów do Spraw Kultury, ogłoszonych w Monitorze Polskim zlikwidowano szkoły przodownictwa pracy.