Towarzystwo imienia Hellmuta von Gerlacha

Towarzystwo imienia Hellmuta von Gerlacha (Hellmut-von-Gerlach-Gesellschaft) zostało założone w Berlinie w roku 1948 jako stowarzyszenie o zasięgu ogólnoniemieckim. Jako pierwsze niemiecko-polskie stowarzyszenie miało na celu wynikające z doświadczeń II wojny światowej krzewienie porozumienia z narodem sąsiedniego kraju. Założyciele stowarzyszenia pochodzili z różnych kręgów społeczeństwa niemieckiego. Po powstaniu dwóch państw niemieckich w roku 1949 towarzystwo działało nadal na terenie Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Na terenie Republiki Federalnej Niemiec Towarzystwo imienia Hellmuta von Gerlacha zostało założone od nowa w roku 1950 w Düsseldorfie pod kierownictwem emerytowanego generała Hannsa von Rohra.

Patronem obydwu stowarzyszeń był niemiecki publicysta i polityk Hellmut von Gerlach, w latach 1918/1919 podsekretarz stanu w pruskim ministerstwie spraw wewnętrznych. Jego wysiłki dla niemiecko-polskiego pojednania spotykały się z wrogim przyjęciem.

W roku 1950 konserwatywna rodzina zmarłego na uchodźstwie w Paryżu 1935 polityka zaprotestowała przeciw używaniu jego imienia w obu państwach niemieckich. Obydwa stowarzyszenia przyjęły wtedy nazwę "Gesellschaft für Kultur- und Wirtschaftsaustausch mit Polen – Deutsch-Polnische Gesellschaft" (Towarzystwo ds. Wymiany Kulturalnej i Gospodarczej z Polską – Towarzystwo Niemiecko-Polskie).

Towarzystwo działające w NRD zostało w roku 1953 założone od nowa i zmieniono jego zakres działania, co w praktyce równało się jego rozwiązaniu. Części stowarzyszenia weszły później w skład Ligi Przyjaźni Narodów. Usiłowania, by w ramach Ligi odtworzyć Towarzystwo Niemiecko-Polskie, pozostały bezskuteczne.

Dopiero w kwietniu 1990 powstało w NRD z inicjatywy członków dawnego Towarzystwa im. Hellmuta von Gerlacha Niemieckie Towarzystwo Dobrego Sąsiedztwa z Polską (Deutsche Gesellschaft für gute Nachbarschaft zu Polen)

Towarzystwo działające na terenie RFN zmieniło w latach siedemdziesiątych swoją nazwę na Niemiecko-Polskie Towarzystwo Republiki Federalnej Niemiec (Deutsch-Polnische Gesellschaft der Bundesrepublik Deutschland), by umożliwić stworzenie analogicznego stowarzyszenia w NRD, które jednak nigdy nie powstało.

Bibliografia

• Hübner, Christa: Zum Wirken der deutsch-polnischen Gesellschaft für Frieden und gute Nachbarschaft 1948-1952; w: Zeitschrift für Geschichtswissenschaft 27 (1979), str. 409-422.
• Jagemann, Feo: Anstößige Politik. Vier Jahrzehnte deutsch-polnischen Bemühens.
• Lotz, Christian: Zwischen verordneter und ernsthafter Freundschaft. Die Bemühungen der Helmut-von-Gerlach-Gesellschaft um eine deutsch-polnische Annäherung in der DDR und in der Bundesrepublik (1948-1972); in: Hahn, Hans Henning/ Hein-Kircher, Heidi/ Kochanowska-Nieborak, Anna (Wydawca): Erinnerungskultur und Versöhnungskitsch, Marburg 2008, str. 201-219.
• Ruchniewicz, Krzysztof: Próba zbliżenia NRD-Polska pod koniec lat czterdziestych i na początku pięćdziesiątych, utworzenie i działalność Helmut-von-Gerlach-Gesellschaft; w: Sobótka (2000) 4, str. 527-556.