Electroputere V54
 Zabytkowy V54 w Bukareszcie | |
| Dane ogólne | |
| Kraj produkcji | |
|---|---|
| Producent | |
| Miejsce produkcji | |
| Lata produkcji |
V951: 1951–1953
V54: 1955–1959 |
| Dane techniczne | |
| Liczba członów |
1 |
| Długość |
14 805 mm |
| Szerokość |
2292 mm |
| Masa |
18 000 kg |
| Rozstaw wózków |
1435 mm |
| Układ osi |
B’B’ |
| Napięcie zasilania |
600 V lub 750 V |
| Wnętrze | |
| Liczba miejsc siedzących |
22 |
V54 (także V-54) – typ rumuńskiego wagonu tramwajowego, wytwarzanego w zakładach Electroputere (EP) w Krajowej. Zakłady te wyprodukowały w połowie lat 50. XX wieku 256 wagonów tej serii. Wagony V54 eksploatowane były przez sieci tramwajowe w Bukareszcie, Oradei oraz w Timișoarze. Oznaczenie jest skrótem od rumuńskich słów vagon de anul 1954 – wagon z roku 1954 – i nawiązuje do roku produkcji. W Oradei i Timișoarze tramwaje te, w nawiązaniu do amerykańskich zakładów Pullman Palace Car Company produkujących wagony typu PCC, określano także jako typ Pullman[1].
Poprzednik typu V54: typ V951[edytuj | edytuj kod]
Typ V54 jest pod względem konstrukcyjnym zbliżony do produkowanego trzy lata wcześniej bukaresztańskiego tramwaju V951, nazywanego potocznie Festival. Źródłem tejże nazwy był Światowy Festiwal Młodzieży i Studentów, który odbył się w 1953 r. w Bukareszcie. 37 egzemplarzy o numerach 3001–3037 wyprodukowano w warsztatach głównych przewoźnika Întreprinderea de Transport București. Prototyp ukończono w 1951 r., produkcja seryjna trwała w roku 1952 (sześć sztuk) i 1953 (30 sztuk).
Wagon nr 3037 należał od 1954 r. do Electroputere i służył jako wzór dla późniejszych tramwajów typu V54.
Dostawy[edytuj | edytuj kod]
| Państwo | Miasto | Typ | Lata dostaw | Liczba | Numery taborowe | |
|---|---|---|---|---|---|---|
 Rumunia
|
Bukareszt | V54 | 1955–1959 | 231 | 3038–3268 | |
| Oradea | V54 | 1956–1959 | 11 | 44–54 | ||
| Timișoara | V54 | 1955–1959 | 20 | 208–227 | ||
| Łączna liczba: | 262 | |||||
Eksploatacja[edytuj | edytuj kod]
Bukareszt[edytuj | edytuj kod]
Do Bukaresztu dostarczono w latach 1955–1959 231 wagonów typu V54. Wagonom V54 nadano numery taborowe z zakresu 3038–3268. Z powodu braków wyposażenia elektrycznego 106 egzemplarzy kursowało początkowo jako doczepy i nosiło w tym czasie oznaczenie V13. W latach 60. XX wieku wyposażenie tych wagonów zostało uzupełnione. Doczepy przebudowane na wagony silnikowe zastąpiono nowo wyprodukowanymi, dwuosiowymi doczepami V12.
Wagon Festival i trzy wagony V54 wycofano z eksploatacji w 1968 r. 264 pozostałe tramwaje zmodernizowano w warsztatach głównych bukaresztańskiego przewoźnika. W trakcie remontu usunięto silniki w 92 wagonach. W ten sposób, z powodu nowoczesnych wózków identycznych z tymi montowanymi w wagonach V3A, powstał nowy typ wagonów EP/V3A, oznaczanych również V14. Oprócz nowych wózków tramwaje wyposażono również w pantografy połówkowe, jednoczęściową szybę przednią z nową kasetą na trasę linii oraz w drzwi harmonijkowe. Wymieniono także wyposażenie elektryczne. Po 1980 r. warsztaty tramwajowe w Bukareszcie przebudowały także 80 starszych dwuosiowych wagonów doczepnych na czteroosiowe; miało to na celu połączenie ich z wagonami EP/V3A.
Jako źródło części posłużyły doczepy serii V12 z lat 50. i 60. XX wieku. Przebudowane wagony wyposażono w wózki z tramwajów V3A. Po modernizacji tramwaje otrzymały oznaczenie V12/V3A. Łącznie do eksploatacji przekazano 172 doczepy V12/V3A, po jednej dla każdego z tramwajów typu V54. Z powodu wysokiej awaryjności tramwajów silnikowych, od 1988 r. bukaresztański przewoźnik wysyłał do obsługi linii tramwajowych składy złożone z jednego wagonu silnikowego i dwóch doczep[2]. W drugiej połowie lat 90. XX wieku sprowadzono do Bukaresztu używane tramwaje z Niemiec Wschodnich, co umożliwiło wycofanie z eksploatacji części tramwajów typu EP/V3A.
Ostatnie tramwaje produkcji Electroputere zakończyły służbę liniową w 2000 r., kilka z nich zostało przebudowanych na wagony techniczne[3].
Timișoara[edytuj | edytuj kod]
Do Timișoary dostarczono 20 tramwajów V54. Przez pewien czas typ V54 w Timișoarze oznaczano także jako T.8. Początkowo V54 eksploatowano jedynie pojedynczo. W latach 1961–1966 przedsiębiorstwo Întreprinderea de Transport Timișoara zamówiło w Bukareszcie 41 dwuosiowych doczep typu V12. 24 z nich były przeznaczone do połączenia w składy z tramwajami V58, pozostałych 17 sprzęgnięto z wagonami serii V54. W latach 60. XX wieku tramwaje V54 wyposażono w drzwi harmonijkowe z napędem pneumatycznym.
W latach 1972–1976 tramwaje V54 zastąpiono na liniach nr 1, 2 i 6 składami wagonów Timiș 2. W drugiej połowie lat 60. XX wieku obsługiwały linię nr 8, a w 1976 r. przez pewien czas również linię nr 4, następnie do połowy lat 80. XX wieku kursowały na linii nr 7. Z wyjątkiem wagonu nr 229, który przez kilka lat był częścią taboru gospodarczego, wszystkie egzemplarze serii V54 zezłomowano. Przedsiębiorstwo Regia Autonomă de Transport Timișoara sprowadziło w 1999 r. z Bukaresztu wagon V54 nr 6026 w celu zachowania go jako tramwaju muzealnego. Tramwaj ten odnowiono w 2008 r. i oznaczono numerem 229.
Oradea[edytuj | edytuj kod]
Oradea otrzymała 14 tramwajów typu V54. Trzy z dostarczonych do miasta doczep już w pierwszej połowie lat 60. XX wieku wyposażono w silniki; wagonom nadano numery 58, 59 i 60. Cechą charakterystyczną tramwajów V54 w Oradei były lirowe odbieraki prądu. Podobnie jak w dwóch pozostałych miastach, także i w Oradei tramwaje kursowały pojedynczo lub w składach z doczepami. Pod koniec roku 1980 w eksploatacji pozostawało 14 tramwajów, natomiast w końcu 1986 r. już tylko 5. W 1989 r. V54 zastąpiono składami tramwajów Timiș 2 oraz V2A i V3A[4].
Wymiana pasażerów[edytuj | edytuj kod]
Cechą szczególną tramwajów V54 był sposób wymiany pasażerów. Pasażerowie wchodzili do tramwaju środkowymi drzwiami, przy czym konduktor zajmujący miejsce przy tychże drzwiach obsługiwał naraz dwie osoby. Pasażerowie przechodzili następnie w lewo lub w prawo przez barierki odgradzające obszar drzwi od przedziału pasażerskiego. Podróżni opuszczali następnie tramwaj korzystając z węższych drzwi przednich lub tylnych. Zasada ta jednak się nie sprawdziła, dlatego też stanowisko konduktora umieszczono ostatecznie obok tylnych drzwi, służących po przebudowie jako wejściowe[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Gazeta Drapelul roșu.
- ↑ Uzina de Reparaţii – Atelierele Centrale na www.ratb.ro. ratb.ro. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-13)]..
- ↑ Straßenbahnatlas Rumänien 2004. str. 10.
- ↑ Borcea Liviu, Mihai Apan, Moisa Gabriel: De la o stație la alta. Editura Arca, Oradea 2006, s. 120.
- ↑ Hans Lehnhart: Die Straßenbahnbetriebe in Rumänien. Dodatek do czasopisma DER STADTVERKEHR zeszyt 11/12-1966 i 3/1967, s. 4.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Dorin Sarca, Gh. Radulovici: Centenarul tramvaielor din Timișoara, Monografie 1869−1969. Timișoara: 1969.
- Hans Lehnhart und Claude Jeanmarie: Straßenbahn-Betriebe in Osteuropa II. Villingen: Verlag Eisenbahn, 1977. ISBN 3-85649-032-9.
- 1869−1994, 125 de ani de circulație cu tramvaiul în Timișoara, Monografie. Timișoara: 1994.
- A. Günther, S. Tarkhov, C. Blank: Straßenbahnatlas Rumänien 2004. Berlin: Arbeitsgemeinschaft Blickpunkt Straßenbahn e. V., 2004. ISBN 3-926524-23-5.