Wspólnota Energetyki i Węgla Brunatnego

Wspólnota Energetyki i Węgla Brunatnego – centralna jednostka organizacyjne istniejąca w latach 1987-1990, której celem było zapewnienie zaspokojenia potrzeb gospodarki narodowej i ludności na energię elektryczną oraz prawidłowego i efektywnego ekonomicznie wykorzystywania zasobów węgla brunatnego.

Powołanie Wspólnoty

Na podstawie ustawy z 1987 r. o utworzeniu Wspólnoty Energetyki i Węgla Brunatnego ustanowiono Wspólnotę.

Przedmiot działania Wspólnoty

Wspólnota była  zgrupowaniem przedsiębiorstw państwowych oraz innych państwowych jednostek organizacyjnych, których przedmiotem działania było:

• wytwarzanie, przetwarzanie, przesyłanie oraz dostarczanie energii elektrycznej odbiorcom,
• wytwarzanie energii cieplnej w połączeniu z wytwarzaniem energii elektrycznej,
• wydobywanie i przetwarzanie węgla brunatnego,
• techniczna i handlowa obsługa odbiorców energii elektrycznej,
• projektowanie, modernizacja, remonty elektrowni i elektrociepłowni, w tym jądrowych, oraz sieci elektroenergetycznych,
• projektowanie, budowa, rozbudowa, modernizacja i remonty kopalń węgla brunatnego,
• ochrona środowiska przed ujemnymi skutkami działalności uczestników Wspólnoty,
• prowadzenie prac naukowo-badawczych i wdrożeniowych.

Wspólnota posiadała osobowość prawną.

Zadania Wspólnoty

Do zadań Wspólnoty   należało w szczególności:

• ustalanie wieloletnich i rocznych planów Wspólnoty w zakresie gospodarki narodowej i ludności określone w planach społeczno-gospodarczych,
• uzgadnianie z uczestnikami Wspólnoty ich planów oraz ustalanie wieloletnich i rocznych zadań w zakresie produkcji energii elektrycznej oraz wydobycia i przetwarzania węgla brunatnego dla każdego przedsiębiorstwa w celu zapewnienia realizacji zadań Wspólnoty,
• programowanie i organizowanie przedsięwzięć inwestycyjnych, polegających na budowie i rozbudowie elektrowni, elektrociepłowni i sieci elektroenergetycznych i kopalni węgla brunatnego oraz zakładów towarzyszących i infrastruktury, niezbędnych do zaspokajania potrzeb,  
• zapewnianie dostaw energii elektrycznej o właściwych parametrach oraz niezawodności działania systemu elektroenergetycznego,
• działanie na rzecz zapewnienia rozwoju i optymalnego wykorzystania posiadanych zdolności produkcyjnych uczestników Wspólnoty,
• programowanie, organizacja i wdrażanie postępu naukowo-technicznego,
• działanie na rzecz ochrony środowiska,
• prowadzenie działalności handlowej i technicznej w zakresie międzynarodowego obrotu energią elektryczną,
• programowanie potrzeb w zakresie produkcji maszyn i urządzeń energetycznych oraz maszyn i urządzeń dla kopalni węgla brunatnego,
• zapewnienie współdziałania krajowego systemu elektroenergetycznego z systemami innych państw na zasadach efektywnych ekonomicznie,
• racjonalne gospodarowanie środkami będącymi w dyspozycji Wspólnoty,
• gromadzenie i gospodarowanie scentralizowanymi funduszami Wspólnoty,
• prowadzenie rozliczeń finansowych z budżetem państwa z tytułu dotacji budżetowych i podatku dochodowego,
• podejmowanie niezbędnych działań na rzecz poprawy stanu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz warunków socjalno-bytowych załóg uczestników Wspólnoty,
• organizowanie szkolnictwa zawodowego na potrzeby uczestników Wspólnoty.

Wspólnota dysponowała mocą urządzeń energetycznych przyłączonych do wspólnej sieci elektroenergetycznej, w zakresie ustalonym przez Ministra Przemysłu.

Organy Wspólnoty

Organami Wspólnoty  była rada nadzorcza oraz dyrektor generalny Wspólnoty.

Do zadań rady nadzorczej należy w szczególności:

• analizowanie i kontrola realizacji ustawowych celów i zadań Wspólnoty, z uwzględnieniem efektywności ekonomicznej i potrzeb rozwojowych,
• uchwalanie planów Wspólnoty,
• przyjmowanie bilansów energii elektrycznej oraz węgla brunatnego,
• dokonywanie na wniosek dyrektora generalnego Wspólnoty podziału środków będących w dyspozycji Wspólnoty i ustalanie kierunków ich wykorzystania,
• określanie zasad ustalania cen wewnętrznych energii elektrycznej i cieplnej oraz węgla brunatnego,
• ustalanie kierunków inwestowania na okresy pięcioletnie i dłuższe, z uwzględnieniem prognoz zapotrzebowania na energię elektryczną oraz węgiel brunatny,
• wyrażanie zgody na utworzenie spółki przez Wspólnotę oraz na zawarcie wieloletnich umów o współpracy z innymi podmiotami gospodarczymi,
• zatwierdzanie programów Wspólnoty w zakresie postępu technicznego, bezpieczeństwa pracy i ochrony środowiska,
• dokonywanie corocznej oceny działalności Wspólnoty i dyrektora generalnego Wspólnoty oraz zatwierdzanie zbiorczego bilansu finansowego Wspólnoty,
• przedstawianie właściwym organom administracji państwowej propozycji dotyczących kształtowania ekonomicznych warunków funkcjonowania energetyki oraz racjonalizacji zużycia energii elektrycznej,
• rozpatrywanie innych spraw określonych w niniejszej ustawie oraz w odrębnych przepisach, a także przedstawianych przez dyrektora generalnego Wspólnoty.

Skład rady nadzorczej

W skład rady nadzorczej wchodziło:

• dwunastu przedstawicieli załóg uczestników Wspólnoty,
• czterech przedstawicieli Ministra Przemysłu,
• po jednym przedstawicielu: Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, Komitetu do Spraw Nauki i Postępu Technicznego przy Radzie Ministrów, Minister Finansów, Minister Rynku Wewnętrznego, Minister Współpracy Gospodarczej z Zagranicą oraz banku finansującego Wspólnotę,
• trzech przedstawicieli głównych odbiorców energii elektrycznej określonych przez Ministra Przemysłu.

Wyborów członków rady nadzorczej dokonywano na zebraniach elektorów w okręgach wyborczych większością głosów w obecności co najmniej 3/4 liczby elektorów.

Kadencja członka rady nadzorczej reprezentującego załogę uczestnika Wspólnoty trwała 5 lat. Rada nadzorcza liczyła 25 członków.

Prezes rady nadzorczej

Prezesa rady nadzorczej oraz wiceprezesa powoływał i odwoływał Minister Przemysłu spośród członków rady nadzorczej.

Do obowiązków prezesa rady nadzorczej należało:

• organizowanie i koordynowanie prac rady nadzorczej,
• zwoływanie posiedzeń rady nadzorczej i przewodniczenie jej obradom,
• nadzór nad przygotowaniem dokumentów będących przedmiotem posiedzeń rady nadzorczej,
• reprezentowanie stanowiska rady nadzorczej wobec Ministra Przemysłu oraz innych organów.

Dyrektor generalny Wspólnoty

Dyrektora generalnego Wspólnoty powoływał i odwoływał Minister Przemysłu po zasięgnięciu opinii rady nadzorczej.

Do zadań dyrektora generalnego Wspólnoty należało w szczególności:

• opracowywanie projektów planów Wspólnoty,  
• uzgadnianie z uczestnikami Wspólnoty ich planów oraz ustalanie wieloletnich i rocznych zadań w zakresie produkcji energii elektrycznej oraz wydobycia i przetwarzania węgla brunatnego dla każdego przedsiębiorstwa w celu zapewnienia realizacji zadań Wspólnoty,
• opracowywanie projektów bilansów energii elektrycznej oraz węgla brunatnego,
• dysponowanie mocą urządzeń energetycznych przyłączonych do wspólnej sieci elektroenergetycznej w zakresie ustalonym przez Ministra Przemysłu,
• ustalanie cen wewnętrznych energii elektrycznej i cieplnej oraz węgla brunatnego,
• prowadzenie rozliczeń z budżetem państwa z tytułu dotacji budżetowych i podatku dochodowego,
• gospodarowanie funduszami Wspólnoty,
• podejmowanie, w ramach środków będących w dyspozycji Wspólnoty, decyzji o inwestycjach,  
• sporządzanie zbiorczego bilansu finansowego Wspólnoty,
• podejmowanie działań w celu zapewnienia rozwoju i efektywnego wykorzystywania zdolności produkcyjnych uczestników Wspólnoty,
• organizowanie wspólnych prac mających na celu eliminowanie ujemnego wpływu działalności uczestników Wspólnoty na środowisko naturalne,
• organizowanie technicznej i handlowej obsługi odbiorców,
• programowanie i organizowanie prowadzenia prac badawczo-rozwojowych służących realizacji zadań Wspólnoty, zwłaszcza w dziedzinie produkcji energii elektrycznej i cieplnej oraz bezpieczeństwa i higieny pracy,
• wykonywanie zadań w zakresie obronności i bezpieczeństwa państwa oraz innych zadań określonych w odrębnych przepisach.

Dochody Wspólnoty

Dochodami funduszu były:

• części wpłat uczestników Wspólnoty na Centralny Fundusz Rozwoju Nauki i Techniki,
• wpłaty uczestników Wspólnoty z ich funduszów postępu techniczno-ekonomicznego, na zasadach określonych przez radę nadzorczą.

Minister – Kierownik Urzędu Postępu Naukowo-Technicznego i Wdrożeń określał, jaki procent wpłat uczestników Wspólnoty na Centralny Fundusz Rozwoju Nauki i Techniki podlega przekazaniu na fundusz postępu techniczno-ekonomicznego Wspólnoty. Wspólnota mogła tworzyć inne fundusze określone przez radę nadzorczą za zgodą Ministra Finansów.

Zniesienie Wspólnoty

Na podstawie  ustawy z 1990 r. o likwidacji Wspólnoty Węgla Kamiennego i Wspólnoty Energetyki i Węgla Brunatnego oraz o zmianie niektórych ustaw zniesiono Wspólnotę.