Wspólnota Węgla Kamiennego

Wspólnota Węgla Kamiennego – centralna jednostka organizacyjne istniejąca w latach 1987–1990, której celem było zapewnienie prawidłowego i efektywnego ekonomicznie wykorzystywania zasobów węgla kamiennego oraz zaspokajanie potrzeb gospodarki narodowej i ludności na węgiel.

Powołanie Wspólnoty

Na podstawie ustawy z 1987 r. o utworzeniu Wspólnoty Węgla Kamiennego ustanowiono Wspólnotę.

Przedmiot działania Wspólnoty

Przedmiotem działania Wspólnoty była:

• wydobycie węgla kamiennego,
• prowadzenie obrotu węglem kamiennym,
• budowa i rozbudowa kopalń węgla kamiennego,
• zaspokajanie transportowych potrzeb uczestników Wspólnoty,
• zaopatrzenie materiałowo-techniczne uczestników Wspólnoty,
• produkcja materiałów podsadzkowych,
• ochrona środowiska przed ujemnymi skutkami działalności uczestników Wspólnoty,
• prowadzenie prac naukowo-badawczych i wdrożeniowych.

Wspólnota posiadała osobowość prawną.

Zadania Wspólnoty

Do zadań Wspólnoty   należało w szczególności:

• ustalanie wieloletnich i rocznych planów Wspólnoty, uwzględniających potrzeby gospodarki narodowej i ludności określone w planach społeczno-gospodarczych,
• uzgadnianie z uczestnikami Wspólnoty ich planów oraz ustalanie wieloletnich i rocznych zadań w zakresie produkcji węgla dla każdego przedsiębiorstwa w celu zapewnienia realizacji zadań Wspólnoty,
• programowanie i organizowanie badań geologicznych na rzecz rozpoznania zasobów węgla i programowania inwestycji,
• programowanie i organizowanie przedsięwzięć inwestycyjnych w zakresie budowy i rozbudowy zakładów górniczych oraz zakładów towarzyszących i infrastruktury, niezbędnych do realizacji planów,
• programowanie i organizowanie wdrażania postępu naukowo-technicznego służącego realizacji zadań Wspólnoty, zwłaszcza w dziedzinie eksploatacji złóż węgla oraz poprawy jakości węgla i bezpieczeństwa pracy,
• działanie na rzecz zapewnienia rozwoju i efektywnego wykorzystywania zdolności produkcyjnych uczestników Wspólnoty,
• nadzór nad organizacją i prowadzeniem ratownictwa górniczego,
• działanie na rzecz ochrony środowiska naturalnego,
• sporządzanie bilansów węgla oraz koordynacja działalności uczestników Wspólnoty w zakresie zapewnienia dostaw węgla na potrzeby kraju i na eksport,
• programowanie potrzeb w zakresie produkcji maszyn i urządzeń górniczych,
• racjonalne gospodarowanie środkami będącymi w dyspozycji Wspólnoty,
• gromadzenie i gospodarowanie scentralizowanymi funduszami Wspólnoty,
• prowadzenie rozliczeń finansowych z budżetem państwa z tytułu dotacji budżetowych i podatku dochodowego,
• podejmowanie niezbędnych działań na rzecz poprawy stanu bezpieczeństwa oraz warunków socjalno-bytowych załóg uczestników Wspólnoty,
• organizowanie szkolnictwa zawodowego na potrzeby uczestników Wspólnoty.

Organy Wspólnoty

Organami Wspólnoty były rada nadzorcza oraz dyrektor generalny Wspólnoty.

Do zadań rady nadzorczej należało w szczególności:

• kontrola realizacji ustawowych celów i zadań Wspólnoty, z uwzględnieniem efektywności ekonomicznej i potrzeb rozwojowych,
• uchwalanie planów Wspólnoty,
• przyjmowanie projektów bilansów węgla,
• dokonywanie, na wniosek dyrektora generalnego, podziału środków będących w dyspozycji Wspólnoty i ustalanie kierunków ich wykorzystania,
• określanie zasad ustalania cen wewnętrznych węgla,
• ustalanie kierunków inwestowania na okresy pięcioletnie i dłuższe, z uwzględnieniem prognoz zapotrzebowania na węgiel,
• wyrażanie zgody na utworzenie spółki przez Wspólnotę oraz na zawarcie wieloletnich umów o współpracy z innymi podmiotami gospodarczymi,
• zatwierdzanie programów Wspólnoty w zakresie postępu technicznego, bezpieczeństwa pracy i ochrony środowiska,
• dokonywanie corocznej oceny działalności Wspólnoty i dyrektora generalnego Wspólnoty oraz zatwierdzanie zbiorczego bilansu finansowego Wspólnoty,
• przedstawianie właściwym organom administracji państwowej propozycji dotyczących kształtowania ekonomicznych warunków funkcjonowania górnictwa węglowego oraz racjonalizacji zużycia węgla,
• rozpatrywanie innych spraw określonych w niniejszej ustawie, w odrębnych przepisach, a także przedstawionych przez dyrektora generalnego Wspólnoty.

Skład rady nadzorczej

W skład rady nadzorczej wchodziło:

• dwunastu przedstawicieli załóg uczestników Wspólnoty,
• czterech przedstawicieli Ministra Przemysłu,
• po jednym przedstawicielu: Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, Komitetu do Spraw Nauki i Postępu Technicznego przy Radzie Ministrów, Minister: Finansów, Minister Rynku Wewnętrznego i Minister Współpracy Gospodarczej z Zagranicą oraz banku finansującego Wspólnotę,
• trzech przedstawicieli głównych odbiorców węgla kamiennego, określonych przez Ministra Przemysłu.

Rada nadzorcza liczyła 25 członków.

Prezes rady nadzorczej

Prezesa rady nadzorczej oraz wiceprezesa powoływał i odwoływał Minister Przemysłu spośród członków rady nadzorczej.

Do obowiązków prezesa rady nadzorczej należy:

• organizowanie i koordynowanie prac rady nadzorczej,
• zwoływanie posiedzeń rady nadzorczej i przewodniczenie jej obradom,
• nadzór nad przygotowaniem dokumentów będących przedmiotem posiedzeń rady nadzorczej,
• reprezentowanie rady nadzorczej wobec Ministra Przemysłu oraz innych organów.

Dyrektor generalny Wspólnoty

Dyrektora generalnego Wspólnoty powoływał i odwoływał Minister Przemysłu po zasięgnięciu opinii rady nadzorczej.

Do zadań dyrektora generalnego należało w szczególności:

• opracowywanie projektów planów,
• uzgadnianie z uczestnikami Wspólnoty ich planów oraz ustalanie wieloletnich i rocznych zadań w zakresie produkcji węgla dla każdego przedsiębiorstwa w celu zapewnienia realizacji planu Wspólnoty,
• opracowywanie projektów bilansu węgla,
• ustalanie cen wewnętrznych węgla,
• prowadzenie rozliczeń z budżetem państwa z tytułu dotacji budżetowych i podatku dochodowego,
• gospodarowanie funduszami Wspólnoty,
• podejmowanie, w ramach środków będących w dyspozycji Wspólnoty, decyzji o inwestycjach,
• sporządzanie zbiorczego bilansu finansowego Wspólnoty,
• podejmowanie działań w celu zapewnienia rozwoju i efektywnego wykorzystywania zdolności produkcyjnych uczestników Wspólnoty,
• organizowanie i nadzór nad działalnością ratownictwa górniczego wraz z możliwością dysponowania niezbędnym sprzętem i urządzeniami uczestników Wspólnoty w przypadku awarii górniczych,
• programowanie i organizowanie prac badawczo-rozwojowych służących realizacji zadań Wspólnoty, zwłaszcza w dziedzinie produkcji węgla i poprawy jego jakości oraz bezpieczeństwa i higieny pracy,
• organizowanie prowadzenia prac geologicznych oraz innych działań mających na celu rozpoznanie warunków i możliwości inwestycyjnych, zwłaszcza prawidłowego zagospodarowania złóż węgla,
• organizowanie niezbędnych działań do minimalizowania i usuwania szkód górniczych powstających w wyniku eksploatacji złóż oraz eliminowania ujemnego wpływu działalności górniczej na środowisko naturalne, zwłaszcza przez właściwą naprawę szkód górniczych i rekultywację terenów poeksploatacyjnych,
• wykonywanie zadań w zakresie obronności i bezpieczeństwa państwa oraz innych zadań określonych w odrębnych przepisach.

Dochody Wspólnoty

Dochodami  Wspólnoty były:

• część wpłat uczestników Wspólnoty na Centralny Fundusz Rozwoju Nauki i Techniki,
• wpłaty uczestników Wspólnoty z ich funduszu postępu techniczno-ekonomicznego, na zasadach określonych przez radę nadzorczą.

Minister - Kierownik Urzędu Postępu Naukowo-Technicznego i Wdrożeń określał, jaki procent należnych wpłat uczestników Wspólnoty na Centralny Fundusz Rozwoju Nauki i Techniki podlega przekazaniu na fundusz postępu techniczno-ekonomicznego Wspólnoty.

Wspólnota mogła tworzyć inne fundusze określane przez radę nadzorczą za zgodą Ministra Finansów.

Zniesienie Wspólnoty

Na podstawie ustawy z 1990 r. o likwidacji Wspólnoty Węgla Kamiennego i Wspólnoty Energetyki i Węgla Brunatnego oraz o zmianie niektórych ustaw zniesiono Wspólnotę.