Krioplankton: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
WP:SK, kriofity |
rozbudowa |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
[[Plik:Snow Algae Textures.jpg|mały|Zakwit śniegu powodowany przez ''[[Chlamydomonas nivalis]]'']] |
[[Plik:Snow Algae Textures.jpg|mały|Zakwit śniegu powodowany przez ''[[Chlamydomonas nivalis]]'']] |
||
'''Krioplankton, krioseston''' (z [[język grecki|gr.]] krýos ‘mróz’, planktós ‘błąkający się’) – określenie na drobne [[Plankton|organizmy planktonowe]] mające właściwości [[kriofile|kriofilne]], czyli przystosowane i mogące egzystować oraz rozwijać się w skrajnie niskich temperaturach, np. na terenach [[Wieczna zmarzlina|wiecznej zmarzliny]], terenach wysokogórskich, w klimacie [[Klimat subpolarny|subpolarnym]] i [[Klimat polarny|polarnym]]. Część z organizmów zaliczanych do krioplanktonu żyje w wodach wytopiskowych lodowców, jeziorach górskich itp. |
'''Krioplankton, krioseston''' (z [[język grecki|gr.]] krýos ‘mróz’, planktós ‘błąkający się’) – określenie na drobne [[Plankton|organizmy planktonowe]] mające właściwości [[kriofile|kriofilne]], czyli przystosowane i mogące egzystować oraz rozwijać się w skrajnie niskich temperaturach, np. na terenach [[Wieczna zmarzlina|wiecznej zmarzliny]], terenach wysokogórskich, w klimacie [[Klimat subpolarny|subpolarnym]] i [[Klimat polarny|polarnym]]. Część z organizmów zaliczanych do krioplanktonu żyje w wodach wytopiskowych lodowców, jeziorach górskich itp. |
||
Krioplankton jako obejmujący organizmy występujące w innych siedliskach niż typowy plankton bywa wyodrębniany jako odrębna kategoria, a nie rodzaj planktonu{{r|eop}}. Niektórzy autorzy twierdzą, że nazwa krioplankton w stosunku do organizmów żyjących na lodzie lub w lodzie jest niepoprawna, gdyż cząstka ''plankton'' sugeruje występowanie w słupie wody, a nie zawsze jest to udziałem organizmów związanych z lodem, choć niektóre z nich mogą występować na przemian w lodzie i toni wodnej. Ponadto środowisko lodowe bardziej przypomina siedlisko [[bentos]]u. W końcu zaś w lodzie mogą żyć tak organizmy związane skądinąd z oboma powyższymi zespołami organizmów, więc ogólna nazwa takiego zespołu organizmów powinna być bardziej generalna, np. krion ([[język angielski|ang.]] ''cryon''){{r|esib}}. |
|||
Zespół [[glony|glonów]] występujących na warstwie wody pokrywającej śnieg lub lód określany jest jako kriofiton. Warstwa ta może przylegać wyłącznie do poszczególnych organizmów, przez co są one zatopione w lodzie{{r|ke}}. Oprócz [[kriofity|kriofitów]] żyjących w wodzie na powierzchni lodu lub śniegu, o własnościach [[Rośliny światłolubne|światłolubnych]], mogą występować zatopione w głębi brył lodu. Glony występujące w większym naświetleniu zwykle mają barwę czerwoną nadawaną przez [[astaksantyna|astaksantynę]], przypuszczalnie pełniącą rolę filtra chroniącego przed promieniowaniem słonecznym. W cieniu lub w głębi lodu lub śniegu rozwijają się glony bez astaksantyny, zielone{{r|ke}}. Glony występujące na śniegu mogą powodować jego [[zakwit]]y, czyli tzw. [[kolorowy śnieg]]. Najczęściej jest to tzw. czerwony śnieg, powodowany przez ''[[Chlamydomonas nivalis]]'', ''[[Chlamydomonas sanguinea]]'' lub ''[[Smithsonimonas abbotii]]'', ewentualnie zielony śnieg, powodowany przez przedstawicieli ''[[Koliella]]'', ''[[Raphidonema]]'' lub ''[[Carteria]]''. Zakwity o rzadziej spotykanych kolorach wywołują ''[[Chloromonas rostafinskii]]'' (żółtozielony), ''[[Cystococcus nivicolus]]'' (żółty), ''[[Dactylococcopsis hungarica]]'' (niebieski), ''[[Ancylonema nordenskioeldii]]'' (purpurowobrązowy){{r|ke}}. |
Zespół [[glony|glonów]] występujących na warstwie wody pokrywającej śnieg lub lód określany jest jako kriofiton. Warstwa ta może przylegać wyłącznie do poszczególnych organizmów, przez co są one zatopione w lodzie{{r|ke}}. Oprócz [[kriofity|kriofitów]] żyjących w wodzie na powierzchni lodu lub śniegu, o własnościach [[Rośliny światłolubne|światłolubnych]], mogą występować zatopione w głębi brył lodu. Glony występujące w większym naświetleniu zwykle mają barwę czerwoną nadawaną przez [[astaksantyna|astaksantynę]], przypuszczalnie pełniącą rolę filtra chroniącego przed promieniowaniem słonecznym. W cieniu lub w głębi lodu lub śniegu rozwijają się glony bez astaksantyny, zielone{{r|ke}}. Glony występujące na śniegu mogą powodować jego [[zakwit]]y, czyli tzw. [[kolorowy śnieg]]. Najczęściej jest to tzw. czerwony śnieg, powodowany przez ''[[Chlamydomonas nivalis]]'', ''[[Chlamydomonas sanguinea]]'' lub ''[[Smithsonimonas abbotii]]'', ewentualnie zielony śnieg, powodowany przez przedstawicieli ''[[Koliella]]'', ''[[Raphidonema]]'' lub ''[[Carteria]]''. Zakwity o rzadziej spotykanych kolorach wywołują ''[[Chloromonas rostafinskii]]'' (żółtozielony), ''[[Cystococcus nivicolus]]'' (żółty), ''[[Dactylococcopsis hungarica]]'' (niebieski), ''[[Ancylonema nordenskioeldii]]'' (purpurowobrązowy){{r|ke}}. |
||
Organizmy związane z lodem pływającym po powierzchni mogą występować na jego powierzchni, wewnątrz tafli oraz pod nią, te ostatnie zaś mogą być przyczepione do dna tafli lub być z nią związane luźniej. Na powierzchni wydzielane są trzy rodzaje siedlisk i związanych z nimi zespołów organizmów{{r|esib}}: |
|||
* Strefy infiltracji wody oceanicznej między śniegiem a lodem. Często są to zbiorowiska [[okrzemki|okrzemek]], np. ''[[Nitzschia cylindrus]]'', ''[[Nitzschia closterium]]'' i in. Te zespoły charakterystyczne są dla lodów antarktycznych. |
|||
* Strefy deformacji tafli lody, gdzie może infiltrować woda oceaniczna. |
|||
* Stawy roztopiskowe, czasem położone pod warstwą śniegu. Występują zarówno w Antarktyce, jak i Arktyce, ale na północy są częstsze, pokrywając nierzadko większość pokrywy lodowej. |
|||
Również wnętrze tafli, jej dno oraz strefa podlodowa wykazują wewnętrzne zróżnicowanie siedlisk i zespołów organizmów{{r|esib}}. |
|||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
||
| Linia 8: | Linia 17: | ||
{{Przypisy|przypisy= |
{{Przypisy|przypisy= |
||
<ref name="eop">{{cytuj pismo | autor = Henry C. Cowles | tytuł = Oecology of Plants; an Introduction to the Study of Plant Communities by Eug. Warming; Martin Vahl (Book Review) | czasopismo = Botanical Gazette | wydawca = The University of Chicago Press | wydanie = 2 | wolumin = 48 | strony = 149-152 | język = en | data = sierpień 1909 | url = http://www.jstor.org/stable/2467023}}</ref> |
|||
<ref name="esib">{{cytuj pismo | autor = Rita Horner, Stephen F. Ackley, Gerhard S. Dieckmann, Bjorn Gulliksen, Takao Hoshiai, Louis Legendre, Igor A. Melnikov, William S. Reeburgh, Michael Spindler, Cornelius W. Sullivan | tytuł = Ecology of sea ice biota | czasopismo = Polar Biology | wydawca = Springer | wydanie = 3–4 | wolumin = 12 | strony = 417-427 | issn = 0722-4060 | język = en | data = wrzesień 1992 | url = http://link.springer.com/article/10.1007%2FBF00243113?LI=true# | doi = 10.1007/BF00243113}}</ref> |
|||
<ref name=ke>{{cytuj książkę | nazwisko= Kawecka | imię= Barbara | nazwisko2= Eloranta | imię2= Pertti Vesa | tytuł= Zarys ekologii glonów wód słodkich i środowisk lądowych | data = 1994 | wydawca= Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce= Warszawa | isbn = 83-01-11320-0 | strony=171–174 |język=pl}}</ref> |
<ref name=ke>{{cytuj książkę | nazwisko= Kawecka | imię= Barbara | nazwisko2= Eloranta | imię2= Pertti Vesa | tytuł= Zarys ekologii glonów wód słodkich i środowisk lądowych | data = 1994 | wydawca= Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce= Warszawa | isbn = 83-01-11320-0 | strony=171–174 |język=pl}}</ref> |
||
}} |
}} |
||
Wersja z 16:14, 3 sty 2013
Krioplankton, krioseston (z gr. krýos ‘mróz’, planktós ‘błąkający się’) – określenie na drobne organizmy planktonowe mające właściwości kriofilne, czyli przystosowane i mogące egzystować oraz rozwijać się w skrajnie niskich temperaturach, np. na terenach wiecznej zmarzliny, terenach wysokogórskich, w klimacie subpolarnym i polarnym. Część z organizmów zaliczanych do krioplanktonu żyje w wodach wytopiskowych lodowców, jeziorach górskich itp.
Krioplankton jako obejmujący organizmy występujące w innych siedliskach niż typowy plankton bywa wyodrębniany jako odrębna kategoria, a nie rodzaj planktonu[1]. Niektórzy autorzy twierdzą, że nazwa krioplankton w stosunku do organizmów żyjących na lodzie lub w lodzie jest niepoprawna, gdyż cząstka plankton sugeruje występowanie w słupie wody, a nie zawsze jest to udziałem organizmów związanych z lodem, choć niektóre z nich mogą występować na przemian w lodzie i toni wodnej. Ponadto środowisko lodowe bardziej przypomina siedlisko bentosu. W końcu zaś w lodzie mogą żyć tak organizmy związane skądinąd z oboma powyższymi zespołami organizmów, więc ogólna nazwa takiego zespołu organizmów powinna być bardziej generalna, np. krion (ang. cryon)[2].
Zespół glonów występujących na warstwie wody pokrywającej śnieg lub lód określany jest jako kriofiton. Warstwa ta może przylegać wyłącznie do poszczególnych organizmów, przez co są one zatopione w lodzie[3]. Oprócz kriofitów żyjących w wodzie na powierzchni lodu lub śniegu, o własnościach światłolubnych, mogą występować zatopione w głębi brył lodu. Glony występujące w większym naświetleniu zwykle mają barwę czerwoną nadawaną przez astaksantynę, przypuszczalnie pełniącą rolę filtra chroniącego przed promieniowaniem słonecznym. W cieniu lub w głębi lodu lub śniegu rozwijają się glony bez astaksantyny, zielone[3]. Glony występujące na śniegu mogą powodować jego zakwity, czyli tzw. kolorowy śnieg. Najczęściej jest to tzw. czerwony śnieg, powodowany przez Chlamydomonas nivalis, Chlamydomonas sanguinea lub Smithsonimonas abbotii, ewentualnie zielony śnieg, powodowany przez przedstawicieli Koliella, Raphidonema lub Carteria. Zakwity o rzadziej spotykanych kolorach wywołują Chloromonas rostafinskii (żółtozielony), Cystococcus nivicolus (żółty), Dactylococcopsis hungarica (niebieski), Ancylonema nordenskioeldii (purpurowobrązowy)[3].
Organizmy związane z lodem pływającym po powierzchni mogą występować na jego powierzchni, wewnątrz tafli oraz pod nią, te ostatnie zaś mogą być przyczepione do dna tafli lub być z nią związane luźniej. Na powierzchni wydzielane są trzy rodzaje siedlisk i związanych z nimi zespołów organizmów[2]:
- Strefy infiltracji wody oceanicznej między śniegiem a lodem. Często są to zbiorowiska okrzemek, np. Nitzschia cylindrus, Nitzschia closterium i in. Te zespoły charakterystyczne są dla lodów antarktycznych.
- Strefy deformacji tafli lody, gdzie może infiltrować woda oceaniczna.
- Stawy roztopiskowe, czasem położone pod warstwą śniegu. Występują zarówno w Antarktyce, jak i Arktyce, ale na północy są częstsze, pokrywając nierzadko większość pokrywy lodowej.
Również wnętrze tafli, jej dno oraz strefa podlodowa wykazują wewnętrzne zróżnicowanie siedlisk i zespołów organizmów[2].
Zobacz też
- ↑ Henry C. Cowles. Oecology of Plants; an Introduction to the Study of Plant Communities by Eug. Warming; Martin Vahl (Book Review). „Botanical Gazette”. 48 (2), s. 149-152, sierpień 1909. The University of Chicago Press. (ang.).
- ↑ a b c Rita Horner, Stephen F. Ackley, Gerhard S. Dieckmann, Bjorn Gulliksen, Takao Hoshiai, Louis Legendre, Igor A. Melnikov, William S. Reeburgh, Michael Spindler, Cornelius W. Sullivan. Ecology of sea ice biota. „Polar Biology”. 12 (3–4), s. 417-427, wrzesień 1992. Springer. DOI: 10.1007/BF00243113. ISSN 0722-4060. (ang.).
- ↑ a b c Barbara Kawecka, Pertti Vesa Eloranta: Zarys ekologii glonów wód słodkich i środowisk lądowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 171–174. ISBN 83-01-11320-0. (pol.).
Bibliografia
Krioplankton. [w:] Encyklopedia [on-line]. pwn.pl. [dostęp 2012-12-28]. (pol.).