Łuszcz czarnogłowy
| ||
| Pheucticus melanocephalus[1] | ||
| (Swainson, 1827) | ||
 samiec  samica | ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ptaki | |
| Podgromada | Neornithes | |
| Infragromada | ptaki neognatyczne | |
| Rząd | wróblowe | |
| Podrząd | śpiewające | |
| Rodzina | kardynały | |
| Rodzaj | Pheucticus | |
| Gatunek | łuszcz czarnogłowy | |
| Synonimy | ||
| Podgatunki | ||
| ||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | ||
 | ||
| Zasięg występowania | ||
 okres lęgowy występuje przez cały rok przeloty zimowiska | ||
Łuszcz czarnogłowy[5] (Pheucticus melanocephalus) – gatunek małego, przeważnie wędrownego ptaka z rodziny kardynałów (Cardinalidae). Zasiedla Amerykę Północną oraz Środkową.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Opisany w 1827 roku przez angielskiego ornitologa Williama Swainsona. Nazwa naukowa pochodzi z greki, pheucticus oznacza „nieśmiały”, a melanocephalus – czarnogłowy[6]. Wyróżniono dwa podgatunki P. melanocephalus[2][3][7]:
- P. melanocephalus maculatus – południowo-zachodnia Kanada, zachodnie USA i skrajnie północno-zachodni Meksyk.
- P. melanocephalus melanocephalus – Kanada (południowo-zachodnia do południowo-środkowej), zachodnio-środkowe USA do południowo-środkowego Meksyku.
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Łuszcz czarnogłowy zasiedla zachodnią część Stanów Zjednoczonych, południowo-zachodnią Kanadę (w trakcie lęgów) oraz centralną i północną Amerykę Środkową. Jego środowiskiem są różnorodne lasy liściaste oraz mieszane. Zasięg występowania szacowany jest na 4 521 000 km², a wielkość populacji na około 4 900 000 ptaków.
Jest ptakiem wędrownym. Gniazduje w zachodnich oraz centralnych stanach, zimuje „przy wybrzeżach” Ameryki Środkowej oraz w Kalifornii Dolnej. W centralnej Ameryce Środkowej łuszcz czarnogłowy spotykany jest przez cały rok.
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała wynosi 15–20 cm, rozpiętość skrzydeł 30–33 cm, a masa ciała 38–84 g. Występuje bardzo wyraźny dymorfizm płciowy. Obie płcie charakteryzują się szarymi nogami oraz szaro-białym, grubym dziobem, przy czym żuchwa nieco większa niż górna szczęka. Młode jak samice, ale szarawe.
Samce mają czarną całą głowę, z białą obrączką wokół oczu. Spód i wierzch ciała mniej lub bardziej intensywnie ceglastoczerwone. Pokrywy podogonowe białe, a sterówki czarne. Skrzydła także czarnej barwy, są na nich dwie duże, białe plamy oraz kilka mniejszych, na zakończeniach lotek II rzędu.
Samice wszystkie czarne u samców obszary upierzenia mają oliwkowo-brązowe (skrzydła także z żółtymi zakończeniami lotek), jedynie wierzch głowy ciemnoszary. Poza tym są jakby wyblakłe, a na bokach delikatnie, czarno paskowane. Przez ich głowę biegnie biała brew i wąs, a na skrzydłach dwa białe paski.
Zachowania[edytuj | edytuj kod]
Prowadzi dzienny tryb życia. Ma charakterystyczny lot. W okresie lęgowym pary agresywnie bronią terytorium, poza nim przebywa w małych stadkach. Odżywia się owadami, nasionami oraz owocami. Pożywia się na drzewach i w krzakach, niekiedy na dworcach i kempingach. Może tworzyć hybrydy z łuszczem strojnym (P. ludovicianus)[6], a także z łuszczem żółtym (P. chrysopeplus).
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
Okres lęgowy trwa od kwietnia do lipca. Rozmiar terytorium to około 7900–27 000 m². Gniazdo zbudowane jest na drzewie, 4–25 stóp nad ziemią, ma kształt miseczki. Jego budowa trwa zaledwie 3 lub 4 dni. 2–5 jaj ma wymiary 28×18 mm[6] i barwę morską w brązowe, podłużne kropki. Składane są przez samicę w jednodniowym odstępie. Inkubacja trwa 12 lub 13 dni. Młode są opierzone po około 12 dniach, a po kolejnych dwóch tygodniach uzyskują pełną niezależność. Samce mogą się rozmnażać po 3 latach, samice już po roku. W naturze żyje 5–6 lat, w niewoli do 25.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Pheucticus melanocephalus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b Brewer, D.: Black-headed Grosbeak (Pheucticus melanocephalus). W: del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-10)].
- ↑ a b c d e Denis Lepage: Łuszcz czarnoglowy (Pheucticus melanocephalus) (Swainson, 1827). Avibase. [dostęp 2013-07-09].
- ↑ Pheucticus melanocephalus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: Cardinalidae Ridgway, 1901 - kardynały - Cardinals, grosbeaks and allies (wersja: 2019-05-02). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-02-26].
- ↑ a b c W. Bruce McGillivray, Federation of Alberta Naturalists, Glen P. Semenchuk: Field Guide to the Alberta Birds (ang.). s. 2. [dostęp 2010-06-21].
- ↑ F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): Cardinals, grosbeaks and (tanager) allies (ang.). IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-02-26].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Black-headed Grosbeak (ang.). W: All About Birds [on-line]. The Cornell Lab of Ornthology. [dostęp 2013-07-09].
- Lenya Friesner: Pheucticus melanocephalus black-headed grosbeak (ang.). Animal Diversity Web. [dostęp 2013-07-09].
- Black-headed Grosbeak. Pheucticus melanocephalus (ang.). BirdLife International. [dostęp 2020-02-26].
- Eugene M. McCarthy: Handbook of Avian Hybrids of the World. Oxford: Oxford University Press, 2006, s. 326. ISBN 0-19-518323-1. (ang.)
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania audio i krótkie filmy (ang.). W: eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2020-05-10].
- Mapa częstości występowania w okresie letnim