Łuszcz czarnogłowy
| Pheucticus melanocephalus[1] | |||
| (Swainson, 1827) | |||
 Samiec | |||
 Samica | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
łuszcz czarnogłowy | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 okres lęgowy występuje przez cały rok przeloty zimowiska | |||
Łuszcz czarnogłowy[6] (Pheucticus melanocephalus) – gatunek małego, przeważnie wędrownego ptaka z rodziny kardynałów (Cardinalidae). Zasiedla Amerykę Północną. Nie jest zagrożony.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Opisany w 1827 roku przez angielskiego ornitologa Williama Swainsona pod nazwą Guiraca melanocephala[2]. Obecnie umieszczany jest w rodzaju Pheucticus[3][6][7]. Nazwa naukowa pochodzi z greki, pheucticus oznacza „nieśmiały”, a melanocephalus – „czarnogłowy”[8]. Wyróżniono dwa podgatunki P. melanocephalus[3][4][7]:
- P. melanocephalus maculatus – południowo-zachodnia Kanada, zachodnie USA i skrajnie północno-zachodni Meksyk.
- P. melanocephalus melanocephalus – Kanada (południowo-zachodnia do południowo-środkowej), zachodnio-środkowe USA do południowo-środkowego Meksyku.
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Łuszcz czarnogłowy w sezonie lęgowym zasiedla południowo-zachodnią Kanadę, zachodnią połowę Stanów Zjednoczonych oraz Meksyk. Jest ptakiem przeważnie wędrownym – zimę spędza w Meksyku, w tym w Kalifornii Dolnej. Nie migrują jedynie populacje z południa zasięgu. Jego środowiskiem są różnorodne lasy liściaste oraz mieszane. Zasięg występowania szacowany jest na 4 521 000 km².
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała wynosi 15–20 cm, rozpiętość skrzydeł 30–33 cm, a masa ciała 38–84 g. Występuje bardzo wyraźny dymorfizm płciowy. Obie płcie charakteryzują się szarymi nogami oraz szaro-białym, grubym dziobem, przy czym żuchwa nieco większa niż górna szczęka. Młode jak samice, ale szarawe.
Samce mają czarną całą głowę, z białą obrączką wokół oczu. Spód i wierzch ciała mniej lub bardziej intensywnie ceglastoczerwone. Pokrywy podogonowe białe, a sterówki czarne. Skrzydła także czarnej barwy, są na nich dwie duże, białe plamy oraz kilka mniejszych, na zakończeniach lotek II rzędu.
Samice wszystkie czarne u samców obszary upierzenia mają oliwkowo-brązowe (skrzydła także z żółtymi zakończeniami lotek), jedynie wierzch głowy ciemnoszary. Poza tym są jakby wyblakłe, a na bokach delikatnie, czarno paskowane. Przez ich głowę biegnie biała brew i wąs, a na skrzydłach dwa białe paski.
Zachowania[edytuj | edytuj kod]
Prowadzi dzienny tryb życia. Ma charakterystyczny lot. W okresie lęgowym pary agresywnie bronią terytorium, poza nim przebywa w małych stadkach. Odżywia się owadami, nasionami oraz owocami. Pożywia się na drzewach i w krzakach, niekiedy na dworcach i kempingach. Może tworzyć hybrydy z łuszczem strojnym (P. ludovicianus)[8], a także z łuszczem żółtym (P. chrysopeplus).
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
Okres lęgowy trwa od kwietnia do lipca. Rozmiar terytorium to około 7900–27 000 m². Gniazdo zbudowane jest na drzewie, 4–25 stóp nad ziemią, ma kształt miseczki. Jego budowa trwa zaledwie 3 lub 4 dni. 2–5 jaj ma wymiary 28×18 mm[8] i barwę morską w brązowe, podłużne kropki. Składane są przez samicę w jednodniowym odstępie. Inkubacja trwa 12 lub 13 dni. Młode są opierzone po około 12 dniach, a po kolejnych dwóch tygodniach uzyskują pełną niezależność. Samce mogą się rozmnażać po 3 latach, samice już po roku. W naturze żyje 5–6 lat, w niewoli do 25.
Status[edytuj | edytuj kod]
IUCN uznaje łuszcza czarnogłowego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern)[5]. W 2020 organizacja Partners in Flight szacowała liczebność populacji lęgowej na około 19 milionów osobników[9]. Globalny trend liczebności populacji oceniany jest jako wzrostowy[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Pheucticus melanocephalus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b W. Swainson. A synopsis of the birds discovered in Mexico by W. Bullock F.L.S. and H.S., and Mr. William Bullock, jun.. „The Philosophical magazine : or Annals of chemistry, mathematics, astronomy, natural history and general science”. ser. 2 t.1, s. 438, 1827. (ang.).
- ↑ a b c Brewer, D.: Black-headed Grosbeak (Pheucticus melanocephalus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-10)].
- ↑ a b c d e Denis Lepage: Łuszcz czarnoglowy (Pheucticus melanocephalus) (Swainson, 1827). Avibase. [dostęp 2013-07-09].
- ↑ a b c Pheucticus melanocephalus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: Cardinalidae Ridgway, 1901 - kardynały - Cardinals, grosbeaks and allies (wersja: 2019-05-02). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-02-26].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): Cardinals, grosbeaks and (tanager) allies. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-02-26]. (ang.).
- ↑ a b c W. Bruce McGillivray, Federation of Alberta Naturalists, Glen P. Semenchuk: Field Guide to the Alberta Birds. s. 2. [dostęp 2010-06-21]. (ang.).
- ↑ Black-headed Grosbeak Life History. [w:] All About Birds [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2022-12-13]. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Black-headed Grosbeak. [w:] All About Birds [on-line]. The Cornell Lab of Ornthology. [dostęp 2013-07-09]. (ang.).
- Lenya Friesner: Pheucticus melanocephalus black-headed grosbeak. Animal Diversity Web. [dostęp 2013-07-09]. (ang.).
- Black-headed Grosbeak. Pheucticus melanocephalus. BirdLife International. [dostęp 2020-02-26]. (ang.).
- Eugene M. McCarthy: Handbook of Avian Hybrids of the World. Oxford: Oxford University Press, 2006, s. 326. ISBN 0-19-518323-1. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Mapa częstości występowania w okresie letnim w USA