Żelazny kaganek

Żelazny kaganek

Железният светилник

Autor	Dimityr Talew
Typ utworu	powieść
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Bułgaria
Język	bułgarski
Data wydania	1952
Pierwsze wydanie polskie
Data wydania polskiego	1965
Wydawca	Czytelnik
Przekład	Jadwiga Nurkiewicz
poprzednia Завръщане następna Илинден

Żelazny kaganek – powieść historyczna Dimityra Talewa, pierwsza część tetralogii, będącej szeroką panoramą losów mieszkańców Macedonii w ostatnich latach panowania tureckiego, aż po wydarzenia z przełomu XIX i XX w. Powieść została opublikowana w 1952 r.

Utwór został wpisany do kanonu literatury bułgarskiej 1878–1988.

Powieść przedstawia losy bułgarskiego rodu Głauszewów. Akcja powieści rozpoczyna się w połowie lat 30. XIX w. Stojan Głauszew, zabiwszy psa, który należał do lokalnego wielmoży tureckiego, w obawie przed jego gniewem decyduje się na ucieczkę ze wsi. Osiada w pobliskim mieście Prespa, gdzie poznaje Sułtanę, kobietę zaradną, silną i energiczną. Z ich związku rodzi się ośmioro dzieci, wśród nich Łazar i Katerina. Łazar Głauszew (w pol. przekładzie: Łazarz), cechami charakteru podobny jest do matki: bezkompromisowy i zdecydowany. Jako oczytany i oświecony człowiek, w zgodzie z duchem epoki, mocno angażuje się w walkę o niezależność rodzimej Cerkwi bułgarskiej. Aktywnie występuje przeciwko greckiej administracji cerkiewnej w Prespie, która narzuca język grecki jako obowiązujący podczas nabożeństw. Katarina Głauszewa (w pol. przekładzie: Katarzyna), siostra Łazara, w obronie uczucia występuje przeciwko własnej matce i wiąże się z rzeźbiarzem Rafe Klincze (w pol. przekładzie: Rafael Klincze), wykonującym ikonostas do nowej cerkwi, wznoszonej wspólnymi siłami w Prespie. Ważną postacią jest w powieści również Sułtana Głauszewa, oddana opiece nad dziećmi oraz mocno zaangażowana w sprawy rodu.

Talew na przykładzie dziejów jednej rodziny przedstawia panoramę życia w dziewiętnastowiecznym społeczeństwie bułgarskim na terenach Macedonii. Opisując przemiany społeczno-obyczajowe epoki odrodzenia narodowego, konkretyzuje w bohaterach powieści typowe postawy, zjawiska i wybory życiowe ludzi tamtych czasów.

Powieść składa się z czterech części:

• Wnuka Hadżiego Serafina
• Ponure lata
• Naród się budzi
• Korzenie i gałęzie

Bibliografia

• T. Dąbek-Wirgowa, Historia literatury bułgarskiej, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1980, s. 285–286.