Świetlik wyprężony

Świetlik wyprężony
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	zarazowate
Rodzaj	świetlik
Gatunek	świetlik wyprężony
	Nazwa systematyczna
	Euphrasia stricta J. P. Wolff ex. Lehmann; Prim. Lin. Fl. Herbipol. 43. 1809
	Multimedia w Wikimedia Commons

Świetlik wyprężony (Euphrasia stricta) – gatunek rośliny należący do rodziny zarazowatych (Orobanchaceae). W systematykach Cronquista i Takhtajana zaliczany jest do rodziny trędownikowatych (Scrophulariaceae).

Rozmieszczenie

Występuje w całej Europie z wyjątkiem Wysp Brytyjskich. W Polsce roślina pospolita.

Morfologia

Łodyga: Wyprostowana, barwy fioletowej. Owłosiona dość gęsto krótkimi, przylegającymi, skierowanymi w dół włoskami. Rozgałęziona od podstawy, z łukowato podnoszącymi się pędami bocznymi, długość 10 – 30 cm.
Liście: Naprzeciwległe, nagie, przeważnie jajowate, dolne o 1 lub 2 parach tępych ząbków, wyższe o 3-5 parach ząbków ostrych lub krótkoościstych. Przysadki szersze od liści, u nasady klinowato zwężone, nagie lub z pojedynczymi szczecinkami na brzegach, o 4-7 parach ościstych ząbków, ciemnozielonawe lub fioletowawe, po wyschnięciu czerniejące.
Kwiaty: Kielich rurkowato-dzbankowaty, zbiega klinowato w szypułkę, jest nagi lub z włoskami szczecinkowatymi o 4 ościsto zakończonych ząbkach. Korona jest rurkowata, dwuwargowa, z zewnątrz owłosiona włoskami prostymi i gruczołowatymi, bladofioletowa lub biaława z nieco ciemniejszą wargą górną i obrzeżeniem wargi dolnej, z żółtą plamą w gardzieli i ciemnofioletowymi nerwami. Wielkość 0,7 – 1 cm. Kwitnie od lipca do września.
Owoce: Owocem jest torebka, do 5 mm długa, wąsko klinowata, owłosiona krótkimi szczecinkami, z podługowatymi nasionami.

Biologia i ekologia

Roślina jednoroczna, półpasożyt. Siedlisko: suche zbocza, brzegi lasów, zarośla, łąki, przydroża. Występuje do wysokości 2600 m n.p.m.

Zastosowanie

Roślina lecznicza

surowiec zielarski

Surowcem zielarskim jest ziele świetlika. Ziele zbiera się w czasie pełnego kwitnienia rośliny, ścina się je tuż pod rozgałęzieniem. Suszy się szybko w przewiewnych miejscach. Surowiec jest pozbawiony zapachu, smak gorzkawo-słonawy. Ziele zawiera garbniki, żywice, woski, glikozydy flawonowe, gorycz, olejek eteryczny, kwasy organiczne, sole mineralne.

Działanie i zastosowanie

Działa przeciwzapalnie i ściągająco. Używany przeważnie zewnętrznie w postaci odwarów do przemywań i okładów w schorzeniach oczu, łzawieniu, zapaleniu spojówek oraz przy anginie do płukania gardła. Wewnętrznie stosuje się napary z ziela przy nieżycie żołądka, nadciśnieniu i miażdżycy.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
↑ IPNI Plant Name Details

Bibliografia

Bertram Münker: Kwiaty polne i leśne. Warszawa: Świat Książki, 1998. ISBN 83-7129-756-4.
Polakowska Maria: Leśne rośliny zielarskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1982. ISBN 83-09-00252-1.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).

[3] IPNI Plant Name Details

[1]

[2]

[3]