15 krajcarów (1775–1777)
| |
| Dane podstawowe | |
| Emitent | |
|---|---|
| Nominał |
15 krajcarów |
| Rocznik |
1775, 1776, 1777 |
| Emisja | |
| Mennica |
Wiedeń |
| Data emisji |
1775 |
| Opis fizyczny | |
| Masa |
5,39 g |
| Średnica |
28 mm |
| Materiał | |
| Rant |
ozdobny |
| Stempel | |
| Uwagi | |
15 krajcarów (1775–1777) – moneta piętnastokrajcarowa, zwana również złotówką, bita dla Królestwa Galicji i Lodomerii w latach 1775, 1776 i 1777[1].
Awers[edytuj | edytuj kod]
Nad skrzyżowanymi gałązkami palmową i laurową umieszczono popiersie Marii Teresy, u dołu napis[2][3][4]. Dalsza część tytulatury została umieszczona w napisie otokowym na rewersie[3]:
XCVI EX MARCA
PURA VIEN:
pol. z grzywny wagi wiedeńskiej czystego srebra 96 monet. Dookoła znajduje się napis będący skróconą wersją pełnej tytulatury Marii Teresy:
M(aria) THERESIA.D(ei) • G(ratia) • R(omanorum).I(mperatrix) • HU(ngariae) • BO(hemiae) • GA(liciae) • LO(domeriae) • REG(ina).
Rewers[edytuj | edytuj kod]
Pod koroną znajduje się czteropolowa tarcza z herbami[5]:
- Galicji – trzy korony,
- Lodomerii – dwa pasy szachowe,
- Oświęcimia – orzeł,
- Habsburgów – ukoronowana tarcza w środku.
Pod tarczą ozdobioną girlandami umieszczono napis „15•KR•”, a po jego bokach litery „C•” z lewej i „A•” z prawej. Dookoła znajduje się napis będący brakującą częścią tytulatury Marii Teresy z awersu:
ARCHID(ux) • AUS(triae) • DUX • OSW(ecimiae) • ZAT(oriae)•
po nim rok bicia 1775, 1776 lub 1777 oraz „•”[2].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Moneta została wybita w srebrze, w mennicy w Wiedniu[2]. Litery C oraz A umieszczone na rewersie odnoszą się do dyrektorów mennicy – Johana Cronberga i Franza Aircheraua[6]. Zakończenie tytulatury Marii Teresy umieszczone na rewersie, w tym między innymi litera W zamiast V w „OSW”, zostało wymyślona przez Austriaków jeszcze przed I rozbiorem Polski dla podkreślenia pretensji do części dawnego Księstwa Cieszyńskiego, przejętego przez Monarchię Habsburgów w połowie XVII w.[4]
Stopień rzadkości (szacowana liczba egzemplarzy) dla poszczególnych roczników przedstawia się następująco:
| Nominał | Rocznik | Stopień rzadkości | Liczba egzemplarzy | Uwagi | Zdjęcie |
|---|---|---|---|---|---|
| 15 krajcarów | 1775 | R3[7] | 601–3000 |
| |
| 15 krajcarów | 1776 | R3[8] | 601–3000 | istnieją drobne odmiany rysunku rewersu[9] | 
|
| 15 krajcarów | 1777 | R3[10] | 601–3000 | 
|
Według starszych publikacji monetę klasyfikowano jako bitą dla Księstwa Oświęcimsko-Zatorskiego[2][6][9][11]. Współczesne opracowania zaliczają ją jednak do monet Galicji i Lodomerii[1]. Przyczyną błędnej klasyfikacji tej monety przez kolekcjonerów końca XIX w.[12] było umieszczenie pełnej tytulatury Marii Teresy podzielonej pomiędzy awers i rewers. Końcowa część tytulatury wymienia właśnie Oświęcim i Zator – jest to jednak tylko zakończenie pełnej tytulatury. Klasyfikacja jako monety bitej dla Galicji i Lodomerii przyjmowana jest również przez katalogi amerykańskie[13].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Borys Paszkiewicz, Podobna jest moneta nasza do urodnej panny. Mała historia pieniądza polskiego, Warszawa: Warszawskie Centrum Numizmatyczne, 2012, s. 162.
- ↑ a b c d Czesław Kamiński, Edmund Kopicki, Katalog monet polskich 1764-1864, wyd. drugie, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1977, s. 108.
- ↑ a b Edicta et mandata universalia regnis Galiciae et Lodomeriae ... promulgata. Rozkazy y ustawy powszechne krolestwom Galicyi y Lodomeryi ... ogloszone. Ab 1773/74 u.d.T.: Continuatio edictorum et mandatorum universalium in regnis Galiciae et Lodomeriae ... emanatorum. Kontynuacya wyrkow y rozkazow powszechnych w Galicyi y Lodomeryi krolestwach ... wypadlych. Ab 1817 u.d.T.: Fortsetzung der allgemeinen Verordnungen und Edikte, welche in ... Galizien und Lodomerien ... erlassen worden sind, Typ. Antonii Piller, 1772 [dostęp 2017-09-14] (łac. • niem. • pol.).
- ↑ a b Józef Andrzej Szwagrzyk, Pieniądz na ziemiach polskich X-XX w, Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, 1990, s. 271.
- ↑ Henryk Cywiński, Dziesięć wieków pieniądza polskiego 980-1980, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1982, s. 148.
- ↑ a b Czesław Kamiński, Edmund Kopicki, Katalog monet polskich 1764-1864, wyd. drugie, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1977, s. 107.
- ↑ Fortress Katalog – Internetowy Katalog Monet [online], Fortress Katalog – Internetowy Katalog Monet [dostęp 2017-08-16].
- ↑ Fortress Katalog – Internetowy Katalog Monet [online], Fortress Katalog – Internetowy Katalog Monet [dostęp 2017-08-16].
- ↑ a b Karol Plage, Monety bite dla prowincyi polskich przez Austryę i Prusy oraz monety Wolnego Miasta Gdańska, Księstwa Warszawskiego i w oblężeniu Zamościa, Warszawa: Polskie Towarzystwo Archeologiczne, Komisja Numizmatyczna, 1970, s. 27.
- ↑ Fortress Katalog – Internetowy Katalog Monet [online], Fortress Katalog – Internetowy Katalog Monet [dostęp 2017-08-16].
- ↑ Janusz Parchimowicz, Monety polskie, wyd. drugie, Szczecin: Nefryt, 2003, s. 68-70.
- ↑ Karol Plage, Monety bite dla prowincyi polskich przez Astryię i Prusy oraz monety Wolnego Miasta Gdańska Księstwa Warszawskiego i w oblężeniu Zamościa, Warszawa: Polskie Towarzystwo Archeologiczne Komisja Numizmatyczna, 1970, s. 5.
- ↑ Chester L. Krause i inni, 18th Century 1701-1800 Standard Catalog of World Coins, 3rd edition, Krause Publications, 2003, s. 1044-1045.