Przejdź do zawartości

5 złotych polskich (1816–1818)

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
5 złotych polskich (1816–1818)
Ilustracja
Państwo

 Królestwo Polskie

Typ monety

moneta obiegowa

Nominał

5 złotych

Rocznik

1816, 1817, 1818

Emisja
Mennica

Warszawa

Nakład

3 757 617 sztuk

Data emisji

1 grudnia 1815

Data wycofania

1 maja 1847

Opis fizyczny
Masa

15,54 g

Średnica

32 mm

Materiał

srebro Ag868

Rant

skośnie ząbkowany

Stempel

zwykły

5 złotych polskich (1816–1818) – moneta pięciozłotowa Królestwa Kongresowego okresu autonomii, wprowadzona ukazem cara Aleksandra I z 1 grudnia 1815 r., bita w srebrze w latach 1816–1818, według systemu monetarnego opartego na grzywnie kolońskiej[1]. Moneta nie posiada otoku[2][3]. Wycofano ją z obiegu 1 maja 1847 r[4].

Moneta została wybita bez otoku, podobnie jak wszystkie początkowe emisje Królestwa Polskiego okresu autonomii[5].

Awers

[edytuj | edytuj kod]

Na tej stronie umieszczono prawe popiersie cara Aleksandra I, dookoła otokowo napis[3]:

ALEXANDER I CESARZ SA.W.ROS.KRÓL POLSKI *

Awers był bity[6]:

  • w 1816 r. stemplem głębokim (wypukły wizerunek króla),
  • w 1817 r. zarówno stemplem głębokim jak i stemplem płytkim (płaski wizerunek króla),
  • w 1818 r. jedynie stemplem płytkim.

Rewers

[edytuj | edytuj kod]

Na tej stronie umieszczono średni herb Królestwa Kongresowego, tzn. orła rosyjsko-polskiego – dwugłowy orzeł z trzema koronami, dużą pośrodku i dwiema małymi na głowach orła, w prawej łapie trzyma miecz i berło, w lewej jabłko królewskie, na piersi, na tle gronostajowego płaszcza, tarcza herbowa z polskim orłem[7]. Po obu stronach dużej korony rok bicia: 1816, 1817 albo 1818. Na dole, po obu stronach ogona orła, znajduje się znak intendenta mennicy w Warszawie – I.B. (Jakuba Benika), dookoła otokowo napis[3]:

5 ZŁOTYCH POLSKICH 17 211/625 Z GR•CZ•KOL•

Orzeł z rewersu miał ogon[6]:

  • w 1816 r. jednorzędowy – krótszy,
  • w 1817 r. zarówno jednorzędowy jak i dwurzędowy – dłuższy,
  • w 1818 r. tylko dwurzędowy.

Opis

[edytuj | edytuj kod]

Monetę bito w mennicy w Warszawie, w srebrze próby 868, na krążku o średnicy 32 mm, masie 15,54 grama, z rantem skośnie ząbkowanym, bez otoku[3][2]. Według sprawozdań mennicy w latach 1816–1819 w obieg wypuszczono 3 757 617 sztuk pięciozłotówek[8].

Stopień rzadkości poszczególnych roczników i typów monety przedstawiono w tabeli:

Rocznik Typ Stopień rzadkości Szacowana liczba egzemplarzy Uwagi Zdjęcie
5 złotych polskich 1816 R[9] 80 001–400 000 wypukły awers, ogon orła jednorzędowy
5 złotych polskich 1817 wypukły awers, ogon orła jednorzędowy[6] [10] ponad 400 000
wypukły awers, ogon orła dwurzędowy[6] [10] ponad 400 000
płaski awers, ogon orła dwurzędowy[6] [10] ponad 400 000
5 złotych polskich 1818 R2[11] 3001–15 000 płaski awers, ogon orła dwurzędowy

Moneta była bita w latach panowania Aleksandra I, więc w numizmatyce rosyjskiej zaliczana jest do kategorii monet tego cara[12].

Pięciozłotówka była bita na starych automatach menniczych, które rozpoczęły swoją pracę jeszcze w czasach Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Maszyny te nie pozwalały na emisję monet z wystającym powyżej rysunków awersu i rewersu obrzeżem (zwanym otokiem), mającym zmniejszać tempo ścierania się rysunków egzemplarzy uczestniczących w codziennym obrocie pieniężnym. W odpowiedzi na pismo Namiestnika Królestwa Polskiego z 9 kwietnia 1818 r. zawierające prośbę o wyrażenie zgody na:

  • bicie monet z napisem „z miedzi krajowej” oraz
  • srebrnych 10-złotówek, które nie były wymienione w akcie prawnym z 1 grudnia 1815 r.,

król-cesarz Aleksander I wyraził zgodę, warunkując ją koniecznością bicia ich przez Mennicę Królewską w Warszawie „w formie cylindrycznej, z wykonaniem obrzeża monet prostopadłego do płaszczyzny krążka”. W celu wypełnienia wymagania narzuconego przez administrację petersburską koniecznym było sprowadzenie ze stolicy Cesarstwa Rosyjskiego parowych maszyn menniczych, które postanowiono zainstalować w nowo budowanym gmachu mennicy. Pojawienie się w 1819 r. różnych nominałów z otokiem wiązało się z uruchomieniem petersburskich automatów[13]. W przypadku monet pięciozłotowych ich emisja z otokiem nastąpiła dopiero z datą roczną 1829, ze zmienionymi wzorami rysunków zarówno awersu jak i rewersu, gdyż po roku 1818 nastąpiła 11-letnia przerwa w emisji tego nominału srebrnego[14].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Karol Plage, Monety bite dla Królestwa Polskiego w latach 1815–1864 i monety bite dla miasta Krakowa w roku 1835 XXXVIII tablic, Warszawa: Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne Komisja Numizmatyczna, 1972, s. 5-8.
  2. ↑ a b Władysław Terlecki, Mennica Warszawska 1765-1965, Wrocław-Warszawa-Kraków: Ossolineum, 1970, s. 272.
  3. ↑ a b c d Janusz Parchimowicz, Monety polskie, wyd. II, Szczecin: Nefryt, 2003, s. 88-99.
  4. ↑ Elżbieta Korczyńska, Borys Paszkiewicz, Mennictwo XIX i XX w., Kraków: Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne Oddział w Krakowie, 1989, s. 365.
  5. ↑ Janusz Parchimowicz, Monety polskie, wyd. II, Szczecin: Nefryt, 2003, s. 91–99, ISBN 83-87355-37-2.
  6. ↑ a b c d e Karol Plage, Monety bite dla Królestwa Polskiego w latach 1815–1864 i monety bite dla miasta Krakowa w roku 1835 XXXVIII tablic, Warszawa: Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne Komisja Numizmatyczna, 1972, s. 19.
  7. ↑ Karol Plage, Monety bite dla Królestwa Polskiego w latach 1815–1864 i monety bite dla miasta Krakowa w roku 1835 XXXVIII tablic, Warszawa: Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne Komisja Numizmatyczna, 1972, s. 6,13.
  8. ↑ Karol Plage, Monety bite dla Królestwa Polskiego w latach 1815–1864 i monety bite dla miasta Krakowa w roku 1835 XXXVIII tablic, Warszawa: Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne Komisja Numizmatyczna, 1972, s. 43.
  9. ↑ Fortress Katalog – Internetowy Katalog Monet [online], Fortress Katalog – Internetowy Katalog Monet [dostęp 2017-09-04].
  10. ↑ a b c Fortress Katalog – Internetowy Katalog Monet [online], Fortress Katalog – Internetowy Katalog Monet [dostęp 2017-09-04].
  11. ↑ Fortress Katalog – Internetowy Katalog Monet [online], Fortress Katalog – Internetowy Katalog Monet [dostęp 2017-09-04].
  12. ↑ Vladimir Bitkin, Composite Catalog of Russian Coins, Kiev 2003, s. 789.
  13. ↑ Władysław Terlecki, Mennica Warszawska 1765–1965, Polskie Towarzystwo Archeologiczne, Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, 1970, s. 98–104.
  14. ↑ Janusz Parchimowicz, Monety polskie, wyd. II, Szczecin: Nefryt, 2003, s. 96–97, ISBN 83-87355-37-2.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=5_złotych_polskich_(1816–1818)&oldid=75087097”