Acena
 Acena sina (Acaena magellanica) | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
acena | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Acaena Mutis ex L. Mant. 2: 145, 200. Oct 1771 | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Synonimy | |||
| |||
Acena (Acaena) – rodzaj roślin należących do rodziny różowatych. Obejmuje od około 40[5] do około 100 gatunków[6]. Występują one na różnych kontynentach, głównie półkuli południowej. Szereg gatunków jest uprawianych jako rośliny ozdobne[6]. Brak w tym rodzaju gatunków rodzimych dla flory Polski, niektóre gatunki znajdują się w kolekcjach ogrodów botanicznych, niektóre są uprawiane jako rośliny ozdobne, jako efemerofit występuje acena sina.
Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]
Największe zróżnicowanie przedstawicieli tego rodzaju występuje we florze Australii, Nowej Zelandii i Ameryki Południowej[6] (tylko w Chile około 25 gatunków[5]). Na południu przedstawiciele rodzaju spotykani są na Georgii Południowej[6], a na północy zasięg rodzaju sięga do Kalifornii i Hawajów (w obu miejscach pojedyncze gatunki[7]). W Afryce rośnie jeden gatunek tego rodzaju, poza tym przedstawiciele rodzaju rosną na archipelagu Tristan da Cunha, Juan Fernández, innych wyspach Pacyfiku oraz na Nowej Gwinei[6][5].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Rośliny wieloletnie, z pędami płożącymi się i w różnym stopniu drewniejącymi. Często tworzą gęste kobierce[6][8]. Osiągają do 30 cm wysokości[6].
- Liście
- Regularnie, nieparzysto pierzaste, z listkami licznymi, ząbkowanymi na brzegu. Blaszka liściowa często jest barwy sinej lub brązowej[6].
- Kwiaty
- Drobne, obupłciowe, zebrane po 80–100 w gęste główki i kłosy. Pozbawione są kieliszka i korony, okwiat składa się tylko z 3 lub 4 działek kielicha. Pręciki występują w liczbie od 1 do 10, najczęściej są dwa. Zalążnia dolna, składa się z pojedynczego lub dwóch owocolistków. Znamię jest piórkowate. Kwiaty są zielonkawe, ciemnoczerwone lub brązowe. Hypancjum jest wklęsłe, w gardzieli ściśnięte, nagie lub owłosione w różnym stopniu, pokryte jest prostymi lub haczykowatymi kolcami[6].
- Owoce
- Jedno- lub dwunasienny orzeszek[8] (lub niełupka[6]) zamknięty w suchych hypancjum, wydłużającym się po zapłodnieniu. Owoc nierzadko jest oskrzydlony lub uzbrojony jest w 4 lub większą liczbę kolców[6].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Rodzaj należący do podplemienia Sanguisorbinae, plemienia Sanguisorbeae, podrodziny Rosoideae, rodziny różowatych (Rosaceae Juss.), rzędu różowców, kladu różowych w obrębie okrytonasiennych[9][2][4].
- Pozycja systematyczna według systemu Reveala (1993-1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Rosanae Takht., rząd różowce (Rosales Perleb), podrząd Rosineae Erchb., rodzina różowate (Rosaceae Juss.), rodzaj acena (Acaena Mutis ex L.)[10].
- Acaena alpina Poepp. ex Walp.
- Acaena anserinifolia (J.R.Forst. & G.Forst.) J.B.Armstr. – acena pięciornikowata
- Acaena antarctica Hook.f. – acena antarktyczna
- Acaena argentea Ruiz & Pav.
- Acaena buchananii Hook.f. – acena Buchanana
- Acaena caesiglauca Bergmans – acena niebieskoszara
- Acaena caespitosa Gillies ex Hook. & Arn.
- Acaena confertissima Bitter
- Acaena elongata L.
- Acaena eupatoria Cham. & Schltdl.
- Acaena inermis Hook.f. – acena bezbronna
- Acaena integerrima Gillies ex Hook. & Arn.
- Acaena latebrosa W.T.Aiton
- Acaena leptacantha Phil.
- Acaena lucida (Aiton) Vahl
- Acaena macrocephala Poepp.
- Acaena magellanica (Lam.) Vahl – acena sina
- Acaena masafuerana Bitter
- Acaena microphylla Hook.f. – acena drobnolistna
- Acaena myriophylla Lindl. – acena Hieronymusa
- Acaena novae-zelandiae Kirk – acena nowozelandzka
- Acaena ovalifolia Ruiz & Pav. – acena jajowatolistna
- Acaena patagonica A.E.Martic.
- Acaena pinnatifida Ruiz & Pav. – acena wielolistkowa
- Acaena platyacantha Speg.
- Acaena poeppigiana Gay – acena Poeppiga
- Acaena pumila Vahl
- Acaena saccaticupula Bitter – acena mieszkowata
- Acaena sericea J.Jacq. – acena jedwabista
- Acaena splendens Hook. & Arn.
- Acaena stricta Griseb.
- Acaena tenera Albov
- Acaena trifida Ruiz & Pav.
Uprawa[edytuj | edytuj kod]
Rośliny uprawiane są jako okrywowe. Z wiekiem tracą gesty pokrój. Najlepiej rosną w pełnym słońcu, ale tolerują też półcień. Nie mają dużych wymagań glebowych, poza tym, że najlepiej rosną na glebach przepuszczalnych. Rozmnażane są z nasion lub podział roślin na początku lata[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-23] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-19].
- ↑ a b Acaena. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2010-03-26].
- ↑ a b c Acaena. [w:] Estudios criticos sobre la flora de Chile [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-07-14].
- ↑ a b c d e f g h i j k Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 143. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ David J. Mabberley: The Plant-book: A Portable Dictionary of the Vascular Plants. Cambridge University Press, 2008, s. 4. ISBN 0-521-82071-5.
- ↑ a b c d Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin, tom I, A-J. Poznań: Zysk i S-ka, 2011, s. 28-29. ISBN 978-83-7506-845-0.
- ↑ D. Potter i inni, Phylogeny and classification of Rosaceae, „Plant Systematics and Evolution”, 266, 2007, s. 5–43, DOI: 10.1007/s00606-007-0539-9.
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Acaena. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-03-13]. (ang.).
- ↑ Acaena. [w:] The Plant List (2013). Version 1.1. [on-line]. [dostęp 2014-07-14].
- ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych łacińsko-polski. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 13. (pol.).