Przejdź do zawartości

Acena

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Acena
Ilustracja
Acena sina (Acaena magellanica)
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

różowce

Rodzina

różowate

Rodzaj

acena

Nazwa systematyczna
Acaena Mutis ex L.
Mant. 2: 145, 200. Oct 1771
Typ nomenklatoryczny

Acaena elongata L.[3]

Synonimy
  • Ancistrum J. R. Forst. & G. Forst[4]:

Acena (Acaena) – rodzaj roślin należących do rodziny różowatych. Obejmuje od około 40[5] do około 100 gatunków[6]. Występują one na różnych kontynentach, głównie półkuli południowej. Szereg gatunków jest uprawianych jako rośliny ozdobne[6]. Brak w tym rodzaju gatunków rodzimych dla flory Polski, niektóre gatunki znajdują się w kolekcjach ogrodów botanicznych, niektóre są uprawiane jako rośliny ozdobne, jako efemerofit występuje acena sina.

Rozmieszczenie geograficzne

[edytuj | edytuj kod]

Największe zróżnicowanie przedstawicieli tego rodzaju występuje we florze Australii, Nowej Zelandii i Ameryki Południowej[6] (tylko w Chile około 25 gatunków[5]). Na południu przedstawiciele rodzaju spotykani są na Georgii Południowej[6], a na północy zasięg rodzaju sięga do Kalifornii i Hawajów (w obu miejscach pojedyncze gatunki[7]). W Afryce rośnie jeden gatunek tego rodzaju, poza tym przedstawiciele rodzaju rosną na archipelagu Tristan da Cunha, Juan Fernández, innych wyspach Pacyfiku oraz na Nowej Gwinei[6][5].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Rośliny wieloletnie, z pędami płożącymi się i w różnym stopniu drewniejącymi. Często tworzą gęste kobierce[6][8]. Osiągają do 30 cm wysokości[6].
Liście
Regularnie, nieparzysto pierzaste, z listkami licznymi, ząbkowanymi na brzegu. Blaszka liściowa często jest barwy sinej lub brązowej[6].
Kwiaty
Drobne, obupłciowe, zebrane po 80–100 w gęste główki i kłosy. Pozbawione są kieliszka i korony, okwiat składa się tylko z 3 lub 4 działek kielicha. Pręciki występują w liczbie od 1 do 10, najczęściej są dwa. Zalążnia dolna, składa się z pojedynczego lub dwóch owocolistków. Znamię jest piórkowate. Kwiaty są zielonkawe, ciemnoczerwone lub brązowe. Hypancjum jest wklęsłe, w gardzieli ściśnięte, nagie lub owłosione w różnym stopniu, pokryte jest prostymi lub haczykowatymi kolcami[6].
Owoce
Jedno- lub dwunasienny orzeszek[8] (lub niełupka[6]) zamknięty w suchych hypancjum, wydłużającym się po zapłodnieniu. Owoc nierzadko jest oskrzydlony lub uzbrojony jest w 4 lub większą liczbę kolców[6].
Acena nowozelandzka
Acena pięciornikowata

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Acaena microphylla
Acaena ovalifolia
Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzaj należący do podplemienia Sanguisorbinae, plemienia Sanguisorbeae, podrodziny Rosoideae, rodziny różowatych (Rosaceae Juss.), rzędu różowców, kladu różowych w obrębie okrytonasiennych[9][2][4].

Pozycja systematyczna według systemu Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Rosanae Takht., rząd różowce (Rosales Perleb), podrząd Rosineae Erchb., rodzina różowate (Rosaceae Juss.), rodzaj acena (Acaena Mutis ex L.)[10].

Wykaz gatunków[11][12][8]

Uprawa

[edytuj | edytuj kod]

Rośliny uprawiane są jako okrywowe. Z wiekiem tracą gesty pokrój. Najlepiej rosną w pełnym słońcu, ale tolerują też półcień. Nie mają dużych wymagań glebowych, poza tym, że najlepiej rosną na glebach przepuszczalnych. Rozmnażane są z nasion lub podział roślin na początku lata[8].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-23] (ang.).
  3. Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-19].
  4. a b Acaena. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2010-03-26].
  5. a b c Acaena. [w:] Estudios criticos sobre la flora de Chile [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-07-14].
  6. a b c d e f g h i j k Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 143. ISBN 0-333-74890-5.
  7. David J. Mabberley: The Plant-book: A Portable Dictionary of the Vascular Plants. Cambridge University Press, 2008, s. 4. ISBN 0-521-82071-5.
  8. a b c d Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin, tom I, A-J. Poznań: Zysk i S-ka, 2011, s. 28-29. ISBN 978-83-7506-845-0.
  9. D. Potter i inni, Phylogeny and classification of Rosaceae, „Plant Systematics and Evolution”, 266, 2007, s. 5–43, DOI10.1007/s00606-007-0539-9.
  10. Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Acaena. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-03-13]. (ang.).
  11. Acaena. [w:] The Plant List (2013). Version 1.1. [on-line]. [dostęp 2014-07-14].
  12. Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych łacińsko-polski. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 13. (pol.).