Aleksandr Kosmodemjanski (osiedle)

Aleksandr Kosmodemjanski (ros. Александр Космодемьянский) – osiedle w zachodniej części Królewca, na północ od rzeki Pregoły, w granicach dzielnicy administracyjnej Rejon Oktjabrski (ros. Oктябpьский район).

Osiedle obejmuje dwie dawne miejscowości: niem.: Metgethen i Moditten, włączone do obszaru Królewca w XX w. Od średniowiecza należały one do parafii w Judytach.

Na terenie oddalonej o 4 km na zachód od Judyt miejscowości Metgethen (także Methgethen, w 1278 Mintegeithen), od 1482 do XVIII w. należącej do rodu Roederów, około 1760 rokokowy pałac wzniósł hrabia von Buttlar. W 1925 poświęcono ewangelicki tzw. kościół leśny (niem. Waldkirche), filialny parafii w Judytach. Od 1941 działała kaplica katolicka (filialna parafii św. Wojciecha w Królewcu) oraz kaplica baptystów zboru Królewiec Klapperwiese. Znajdowały się tam również znane szkoły rolnicze.

Kościół ewangelicki w latach 50. był użytkowany jako spichrz, później uległ dewastacji i ruiny rozebrano.

W oddalonej o 3 km od Judyt dawnej wsi Moditten (wzmiankowanej w 1258 jako Maudytyn) znajdowała się leśniczówka Wobstera, która była częstym celem wędrówek Immanuela Kanta i gdzie w 1763 r. napisał rozprawę Beobachtungen über das Gefühl des Schönen und Erhabenen (Rozważania o poczuciu piękna i wzniosłości). Do tej tradycji nawiązuje odbudowany dom przy Prospekcie Pobiedy (Проспект Победы) 200.

Masakra w Metgethen

Metgethen odegrało kluczową rolę w walkach o miasto w 1945 r., gdyż od 19 lutego do 9 kwietnia tędy przebiegał newralgiczny korytarz ewakuacyjny i zaopatrzeniowy do portu w Piławie. Zginęło wówczas wiele osób cywilnych. Po zdobyciu miejscowości przez Armię Czerwoną, Rosjanie zamordowali tu setki cywili, głównie dzieci i kobiety, które według badających mord wojskowych (Wehrmacht na krótko odbił Metgethen) gwałcono. Na stosy trupów można było natrafić w całej miejscowości. Na kort tenisowy Sowieci spędzili setkę cywili i jeńców, a następnie zdetonowali pod nimi minę.

Współczesna nazwa

Obecna nazwa osiedle Aleksandr Kosmodemjanski została nadana na cześć Aleksandra Kosmodemjanskiego, czołgisty Armii Czerwonej, odznaczonego tytułem Bohatera Związku Radzieckiego (brata radzieckiej bohaterki Zoji Kosmodemianskiej).

Bibliografia

• Adolf Boetticher, Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Ostpreussen, H. 1, Das Samland, 2. durchges. und erw. Aufl., Königsberg, Teichert, 1898
• Georg Dehio, Handbuch der Deutschen Kunstdenkmäler, neu bearb. von Ernst Gall, Deutschordensland Preussen, unter Mitw. von Bernhard Schmid und Grete Tiemann, München; Berlin, Deutscher Kunstverlag, 1952
• Handbuch der historischen Stätten. Ost- und Wetpreussen, hrsg. von Erich Wiese, Stuttgart, Kröner, 1981, ISBN 3-520-31701-X.
• Walter Dignath, Herbert Ziesmann, Die Kirchen des Samlandes. Eine Dokumentation, Leer, Rautenberg, 1987, ISBN 3-7921-0355-9.
• Juri Iwanow, Königsberg und Umgebung, Dülmen, Laumann-Verl., 1994, ISBN 3-87466-185-7.
• Anatolij Bachtin, Gerhard Doliesen, Vergessene Kultur. Kirchen in Nord-Ostpreussen. Eine Dokumentation, 2. Aufl., Husum, Husum, 1998, ISBN 3-88042-849-2.
• Prusy Wschodnie – dokumentacja historycznej prowincji. Zbiory fotograficzne dawnego Urzędu Konserwatora Zabytków w Królewcu = ''Ostpreussen – Dokumentation einer historischen Provinz. Die photographische Sammlung des Provinzialdenkmalamtes in Königsberg, oprac. i red. bazy danych Jan Przypkowski, Warszawa, Instytut Sztuki PAN, [2006], ISBN 83-89101-44-0.