Ambrowiec balsamiczny
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
ambrowiec balsamiczny | ||
Nazwa systematyczna | |||
Liquidambar styraciflua L. Sp. pl. 2:999. 1753[3] | |||
Synonimy | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5] | |||
Zasięg | |||
Ambrowiec balsamiczny, ambrowiec amerykański, styrakowiec amerykański (Liquidambar styraciflua L.) – gatunek drzewa pochodzący z Ameryki Północnej i Środkowej. Jego ojczyzną są wschodnie rejony Ameryki Północnej, dorzecze Missisipi i Ohio, aż po stan Nowy Jork na północy i Florydę na południu[6]. Jest uprawiany w wielu krajach świata[6]. Został sprowadzony do Europy w 1681 r., a obecnie rośnie w parkach zachodniej Europy. W Polsce występuje w parkach, głównie na zachodzie kraju[6].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Dorasta do 45 m wysokości. Korona jest szeroka, kopulasta lub jajowata[6].
- Pień
- Masywny, często wspierany korzeniami deskowymi. Korowina popielata do brązowej lub czarnej[6], głęboko bruzdowana podłużnie[6] w wąskie płytki lub grzbiety. Pędy czerwonawe, kanciaste lub pokryte gąbczastymi, korkowatymi listewkami na drugorocznych przyrostach. Po przełamaniu ukazują twardy, biały lub brązowy rdzeń, wielokątny lub gwiazdkowaty w przekroju. Pędy, pączki i liście po skaleczeniu wydzielają przyjemny, balsamiczny aromat. Średnica pnia może osiągać 1 m[6].
- System korzeniowy
- Tworzy rozłożysty system korzeniowy[6].
- Liście
- Podobne do liści klonu, tylko bardziej powcinane z piłkowanym brzegiem i ułożone są skrętolegle. Blaszki liściowe mają długie ogonki liściowe. Jesienią przebarwiają się czerwono i fioletowo.
- Kwiaty
- Kwiaty są bezpłatkowe[6], rozdzielnopłciowe, niepozorne. Kwiaty męskie żółtawe, zebrane we wzniesione groniaste kwiatostany, kwiaty żeńskie zielonkawe, zebrane w głowiaste kwiatostany[6]; kwiaty żeńskie zielonkawe, kuliste rosną na długich szypułkach. Kwiatostany męskie i żeńskie znajdują się na wspólnej, długiej, zwisającej osi (roślina jednopienna).
- Owoce
- Zdrewniałe torebki zebrane w owocostany wyglądające jak kolczaste kulki na długiej szypule. Utworzone ze zrośniętych nasadami, dwuklapowych, na szczycie dzióbkowato zaostrzonych torebek, zawierających drobne, oskrzydlone nasiona. W każdej torebce znajdują się 2 nasiona z krótkimi skrzydełkami[6].
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]Kwitnie w maju, jest wiatropylny. Wymaga żyznej gleby. Może być uprawiany w strefach mrozoodporności od 10A do 5B (znosi mrozy do –26 °C)[7].
Jest to gatunek charakterystyczny dla lasów łęgowych wiązowo-klonowych oraz bagiennych lasów cypryśnikowo-tupelowych. Wchodzi w skład górnej warstwy drzew w mieszanych lasach liściastych, wraz z topolami i dębami. Rośnie na zasobnych glebach aluwialnych[6]. Rozprzestrzenia się agresywnie na glebach żyznych i bardzo wilgotnych, nawet długotrwale zalewanych. Nie lubi jednak bagien z zastojową wodą, jak i suchych gleb na podłożu wapiennym[6]. Lubi pełne nasłonecznienie i może zasiedlać ugory i nieużytki[6].
Żyje 200–300 lat[6]. W młodym wieku rośnie szybko i zaczyna kwitnąć w wieku 25–30 lat[6].
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]Balsamiczna żywica ambrowców używana jest w medycynie, przemyśle kosmetycznym i spożywczym (kiedyś aromatyzowano nią gumę do żucia). Drewno czerwonawo-brązowe z ciemniejszymi smugami i cętkami, dość twarde i ciężkie, w stolarstwie cenione na równi z dębowym. Zawiera wonną oleożywicę, znaną jako „styraks amerykański”, wykorzystywaną w celach leczniczych jako środek wykrztuśny i bakteriobójczy, a także jako surowiec do produkcji gumy do żucia.
Drzewo ozdobne. Jest bardzo dekoracyjny z powodu ładnego zabarwienia liści w jesieni[6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-19] (ang.).
- ↑ The Plant List. [dostęp 2014-11-20].
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-07-20].
- ↑ Liquidambar styraciflua, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q J. Pokornỳ: Drzewa znane i mniej znane. Leksykon przyrody. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza ‘BGW’, 1987. ISBN 83-7066-379-6.
- ↑ Edward F. Gilman, Dennis G. Watson: Liquidambar styraciflua. [w:] Fact Sheet ST-358, a series of the Environmental Horticulture Department, Florida Cooperative Extension Service, Institute of Food and Agricultural Sciences, University of Florida. [on-line]. 1993. [dostęp 2013-08-15]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Seneta W., Dolatowski J., Dendrologia, PWN, Warszawa 2000.
- Węglarscy J. i K., Dział geografii roślin Ogrodu Botanicznego UAM w Poznaniu. Przewodnik geobotaniczny, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań 2007.
- EoL: 594658
- Flora of North America: 220007687
- GBIF: 3152824
- identyfikator iNaturalist: 49658
- IPNI: 430718-1
- ITIS: 19027
- NCBI: 4400
- Plant Finder: 281024
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2348877
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:430718-1
- Tela Botanica: 39501
- identyfikator Tropicos: 15100008
- USDA PLANTS: LIST2
- CoL: 6QJRL