Ambrowiec balsamiczny
| |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
ambrowiec balsamiczny | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Liquidambar styraciflua L. Sp. pl. 2:999. 1753[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5] | |||
 | |||
| Zasięg | |||
| |||
Ambrowiec balsamiczny, ambrowiec amerykański, styrakowiec amerykański (Liquidambar styraciflua L.) – gatunek drzewa pochodzący z Ameryki Północnej i Środkowej. Jego ojczyzną są wschodnie rejony Ameryki Północnej, dorzecze Missisipi i Ohio, aż po stan Nowy Jork na północy i Florydę na południu[6]. Jest uprawiany w wielu krajach świata[6]. Został sprowadzony do Europy w 1681 r., a obecnie rośnie w parkach zachodniej Europy. W Polsce występuje w parkach, głównie na zachodzie kraju[6].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Dorasta do 45 m wysokości. Korona jest szeroka, kopulasta lub jajowata[6].
- Pień
- Masywny, często wspierany korzeniami deskowymi. Korowina popielata do brązowej lub czarnej[6], głęboko bruzdowana podłużnie[6] w wąskie płytki lub grzbiety. Pędy czerwonawe, kanciaste lub pokryte gąbczastymi, korkowatymi listewkami na drugorocznych przyrostach. Po przełamaniu ukazują twardy, biały lub brązowy rdzeń, wielokątny lub gwiazdkowaty w przekroju. Pędy, pączki i liście po skaleczeniu wydzielają przyjemny, balsamiczny aromat. Średnica pnia może osiągać 1 m[6].
- System korzeniowy
- Tworzy rozłożysty system korzeniowy[6].
- Liście
- Podobne do liści klonu, tylko bardziej powcinane z piłkowanym brzegiem i ułożone są skrętolegle. Blaszki liściowe mają długie ogonki liściowe. Jesienią przebarwiają się czerwono i fioletowo.
- Kwiaty
- Kwiaty są bezpłatkowe[6], rozdzielnopłciowe, niepozorne. Kwiaty męskie żółtawe, zebrane we wzniesione groniaste kwiatostany, kwiaty żeńskie zielonkawe, zebrane w głowiaste kwiatostany[6]; kwiaty żeńskie zielonkawe, kuliste rosną na długich szypułkach. Kwiatostany męskie i żeńskie znajdują się na wspólnej, długiej, zwisającej osi (roślina jednopienna).
- Owoce
- Zdrewniałe torebki zebrane w owocostany wyglądające jak kolczaste kulki na długiej szypule. Utworzone ze zrośniętych nasadami, dwuklapowych, na szczycie dzióbkowato zaostrzonych torebek, zawierających drobne, oskrzydlone nasiona. W każdej torebce znajdują się 2 nasiona z krótkimi skrzydełkami[6].
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Kwitnie w maju, jest wiatropylny. Wymaga żyznej gleby. Może być uprawiany w strefach mrozoodporności od 10A do 5B (znosi mrozy do -26°C)[7].
Jest to gatunek charakterystyczny dla lasów łęgowych wiązowo-klonowych oraz bagiennych lasów cypryśnikowo-tupelowych. Wchodzi w skład górnej warstwy drzew w mieszanych lasach liściastych, wraz z topolami i dębami. Rośnie na zasobnych glebach aluwialnych[6]. Rozprzestrzenia się agresywnie na glebach żyznych i bardzo wilgotnych, nawet długotrwale zalewanych. Nie lubi jednak bagien z zastojową wodą, jak i suchych gleb na podłożu wapiennym[6]. Lubi pełne nasłonecznienie i może zasiedlać ugory i nieużytki[6].
Żyje 200-300 lat[6]. W młodym wieku rośnie szybko i zaczyna kwitnąć w wieku 25-30 lat[6].
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Balsamiczna żywica ambrowców używana jest w medycynie, przemyśle kosmetycznym i spożywczym (kiedyś aromatyzowano nią gumę do żucia). Drewno czerwonawo-brązowe z ciemniejszymi smugami i cętkami, dość twarde i ciężkie, w stolarstwie cenione na równi z dębowym. Zawiera wonną oleożywicę, znaną jako "styraks amerykański", wykorzystywaną w celach leczniczych jako środek wykrztuśny i bakteriobójczy, a także jako surowiec do produkcji gumy do żucia.
Drzewo ozdobne. Jest bardzo dekoracyjny z powodu ładnego zabarwienia liści w jesieni[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-19] (ang.).
- ↑ The Plant List. [dostęp 2014-11-20].
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-07-20].
- ↑ Liquidambar styraciflua, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q J. Pokornỳ: Drzewa znane i mniej znane. Leksykon przyrody.. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza ‘BGW’, 1987. ISBN 83-7066-379-6.
- ↑ Edward F. Gilman, Dennis G. Watson: Liquidambar styraciflua. [w:] Fact Sheet ST-358, a series of the Environmental Horticulture Department, Florida Cooperative Extension Service, Institute of Food and Agricultural Sciences, University of Florida. [on-line]. 1993. [dostęp 2013-08-15]. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Seneta W., Dolatowski J. 2000. Dendrologia. PWN Warszawa
- Węglarscy J. i K. 2007. Dział geografii roślin Ogrodu Botanicznego UAM w Poznaniu – Przewodnik geobotaniczny. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.