Anamorfoza

„Odszyfrowanie” anamorficznej czaszki na obrazie Ambasadorowie H. Holbeina przy pomocy łyżeczki

Anamorfoza (gr. anamórphōsis – przekształcenie) – celowa deformacja obrazu, która może pokazać obraz niezdeformowany poprzez np. odbicie jej w zwierciadle wypukłym, ściśnięcie lub rozciągnięcie obrazu zdeformowanego. Anamorfoza w malarstwie może ukazać oryginał, jeśli na płótno malarskie spojrzy się pod odpowiednim kątem.

Historia i zastosowanie w malarstwie

Pierwsze użycie terminu w literaturze datuje się na XVII wiek, w pracy Jeana-François Nicerona pt. La perspective curieuse (Perspektywa dziwaczna).

W malarstwie europejskim anamorfozy były często wykorzystywane jako świadectwo kunsztu artysty i opanowania warsztatu, aczkolwiek np. Pierro della Francesca i Leonardo da Vinci w swoich pracach odradzali swoim uczniom ich stosowania. Najsłynniejszym chyba przykładem jest trupia czaszka, zastosowana przez niemieckiego malarza Hansa Holbeina w obrazie z 1533 r. pt. Ambasadorowie, który stał się kanwą dla piosenki Jacka Kaczmarskiego pod tym samym tytułem. Inną znaną anamorfozą jest portret króla Edwarda VI pędzla Williama Scrotsa.

Zastosowania współczesne

Ściśnięcie anamorficzne powstało w XX-wiecznej kinematografii jako technika pozwalająca na zapisanie dobrej jakości szerokoekranowego obrazu na taśmie filmowej.

Technika ta jest stosowana przy zapisie obrazu o proporcjach 16:9 na płycie DVD. Zamiast stosowania tzw. letterbox obraz jest ściskany (kompresowany) do maksymalnej rozdzielczości standardu (720 × 576 pikseli w systemie PAL, proporcje 4:3), a przy odtwarzaniu na telewizorze panoramicznym odpowiednio rozciągany.