Andira
 Andira humilis | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj |
Andira | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Andira Lam. Encycl. 1: 171 (1783), nom. cons.[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
A. inermis (W. Wright) A. P. de Candolle[4] | |||
| Synonimy | |||
| |||
.jpg)
Andira Lam. – rodzaj roślin z rodziny bobowatych (Fabaceae). Obejmuje 30 gatunków[3]. Najszerzej rozprzestrzeniony gatunek – A. inermis rośnie w strefie międzyzwrotnikowej w Ameryce Środkowej, Południowej oraz w zachodniej i środkowej Afryce. Pozostałe gatunki występują na kontynentach amerykańskich, z centrum zróżnicowania w wilgotnych lasach Amazonii (12 gatunków) i mniejszym w Mata Atlântica (8 gatunków), 5 gatunków rośnie w Ameryce Południowej w suchych lasach, w restindze i cerrado, trzy gatunki występują w Ameryce Środkowej[5]. Nasiona rozprzestrzeniane są przez nietoperze żywiące się owocami. Nazwa rodzaju pochodzi z języka tupi oznaczającego te zwierzęta[5][6]. W XIX w. zaproponowano dla rodzaju nazwę polską „czerwimor”[7], ale nie jest ona używana.
Drzewa z tego rodzaju dostarczają cenionego drewna konstrukcyjnego, służącego do wyrobu mebli, ogrodzeń i podkładów kolejowych[5]. Rośliny te wykorzystywane są także jako ozdobne i lecznicze (kora ma działanie robakobójcze[6]), sadzone są jako cieniodajne na plantacjach kawowców. Używane są także do sporządzania fungicydów i trucizn na ryby[5].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Drzewa, w tym osiągające duże rozmiary[8].
- Liście
- Skrętoległe, nieparzysto pierzastozłożone. Listki zwykle naprzeciwległe[8].
- Kwiaty
- Zebrane w powstających na końcach pędów groniastych i wiechowatych kwiatostanach, często z kwiatami siedzącymi i gęsto skupionymi. Podsadki i przysadki zwykle drobne i szybko odpadające. Kielich zrosłodziałkowy, czasem głęboko rozcięty. Korony zwykle różowe, fioletowe lub żółte, żagielek zaokrąglony, wszystkie płatki wolne. Zalążnia z 2–4 zalążkami[8].
- Owoce
- Jajowate do kulistawych strąki zawierające pojedyncze nasiono[8].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna
Jeden z rodzajów plemienia Dalbergieae z podrodziny bobowatych właściwych (Faboideae) z rodziny bobowatych (Fabaceae)[9]. Rodzaj siostrzany dla Hymenolobium[5].
- Wykaz gatunków[3]
- Andira anthelmia (Vell.) J.F.Macbr.
- Andira carvalhoi R.T.Penn. & H.C.Lima
- Andira chigorodensis R.T.Penn.
- Andira cordata Arroyo ex R.T.Penn. & H.C.Lima
- Andira coriacea Pulle
- Andira cubensis Benth.
- Andira cujabensis Benth.
- Andira fraxinifolia Benth.
- Andira galeottiana Standl.
- Andira grandistipula Amshoff
- Andira humilis Mart. ex Benth.
- Andira inermis (W.Wright) Kunth ex DC.
- Andira jaliscensis R.T.Penn.
- Andira legalis (Vell.) Toledo
- Andira macrocarpa R.T.Penn.
- Andira macrothyrsa Ducke
- Andira marauensis Mattos
- Andira micrantha Ducke
- Andira multistipula Ducke
- Andira nitida Mart. ex Benth.
- Andira ormosioides Benth.
- Andira parviflora Ducke
- Andira praecox Arroyo ex R.T.Penn.
- Andira spectabilis Saldanha
- Andira surinamensis (Bondt) Splitg. ex Pulle
- Andira taurotesticulata R.T.Penn.
- Andira tervequinata R.T.Penn., Aymard & Cuello
- Andira trifoliolata Ducke
- Andira unifoliolata Ducke
- Andira vermifuga (Mart.) Benth.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2023-12-21] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2023-12-21] (ang.).
- ↑ a b c d Andira Lam.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-12-21].
- ↑ Andira. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2023-12-21].
- ↑ a b c d e G. P. Lewis, Brian Schrire, Barbara Mackinder, Mike Lock: Legumes of the World. Royal Botanic Gardens, Kew, 2005, s. 311. ISBN 978-1-900347-80-8.
- ↑ a b David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 48, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 242. (pol.).
- ↑ a b c d J. Francis Macbride, Flora of Peru. Laguminosae, Field Museumof Natural History, 1948, s. 254.
- ↑ Genus Andira Lam., [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [online], USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System [dostęp 2023-12-21].