Artur Bartels
.jpg) Artur Bartels, ok. 1875 r. | |
| Imię i nazwisko |
Bartels lub Barthels |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | |
| Język |
polski |
| Dziedzina sztuki | |
Artur Bartels (także w formie: Barthels) urodzony w 13 października[1] 1818[2] w Wilnie[2], zmarł 23 grudnia 1885[2] w Krakowie[3] – polski satyryk, komediopisarz, pieśniarz, rysownik[2] nazywany polskim Bérangerem[2].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Był synem Ludwika Bartelsa i Konstancji Zabłockiej[1], a spokrewniony miał być z ks. Leonem Radziwiłłem[4]. Wykształcenie zdobywał w Petersburgu i Paryżu[3]. Mieszkał w Rydze i Petersburgu[5]. Następnie gospodarował jako ziemianin na roli na Polesiu. W tym też czasie pisał utwory satyryczne: wiersze i piosenki (zwykle własny tekst łączył z muzyką zapożyczoną od innych, natomiast obdarzony pięknym głosem często sam je po mistrzowsku śpiewał akompaniując sobie na fortepianie)[3]. Improwizował też własne utwory na fortepian[5]. Rysował, głównie karykatury i malował sceny myśliwskie na desce. Zyskał na popularności po przeniesieniu się do Warszawy, a około 1875 r. do Krakowa. W Krakowie też parał się dziennikarstwem, m.in. pisując w latach 1878–1880 artykuły do pisma „Łowiec”, tam też zamieszczono poemat „Tydzień poleski”. Za żonę pojął Kazimierę Wańkowicz h. Lis, córkę Karola i Rozalii[1]. Zmarł w Krakowie 23 grudnia 1885[2][1]. Dzieci albo nie pozostawił, albo brak o nich informacji[3]. Pochowany na cmentarzu Rakowickim (kwatera W, rząd wschodni).
Twórczość
[edytuj | edytuj kod]Poezje
[edytuj | edytuj kod]- „Piosenki i satyry”, Kraków, nakładem K. Bartoszewicza, druk A. Koziańskiego; zeszyt 1 – 1888; zeszyt 2 – 1890; (Oba wydania pośmiertne i zawierające tylko teksty, bez nut. Dopiero następne wydania z nutami. Za najlepsze uchodziły: „Ciocia Salusia”, „Pana Marjanna”, „Departament niższej Sekwany”.)[6][3];
- „Goście” (farsa)[3];
- „Popas w Miłosnej” (farsa)[3];
- „Tydzień poleski, ustęp z życia myśliwskiego na Litwie.” (poemat), Kraków, nakładem autora, druk A. Koziańskiego, 1883[6][3].
Niewydana spuścizna rękopiśmienna po części pozostaje w posiadaniu rodziny jego żony – Wańkowiczów; po części zaginęła[3].
Rysunki
[edytuj | edytuj kod]- cykl „Album wileński” (Album de Vilna[2]; z własnymi karykaturami zawierający serię Kraków, nakładem K. Bartoszewicza, druk A. Koziańskiego, rysunków: „Łapigrosze”, „Pan Atanazy Skorupka”, „Pan Eugeniusz”), K. Wilczyński, 1858[3].
- Drama i komedie (1859)[2]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Karol Estreicher: Bibliografia Polska XIX stulecia. Lata 1881–1900. T. I (A-F). Kraków: Spółka Księgarzy Polskich, 1906, s. 76.
- Polski Słownik Biograficzny. T. tom 1. Kraków: Polska Akademia Nauk; Gebethner i Wolff, 1933, s. 310–311..
- Stanisław Mackiewicz: Dom Radziwiłłów. Czytelnik, 1990, s. 198–200.
- Jan Tomkowski: Słownik pisarzy polskich. Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media, 2002. ISBN 83-7311-294-4. (pol.).
- Artur Bartels [online], www.sejm-wielki.pl [dostęp 2024-11-23].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Artur Bartels – dzieła w bibliotece Polona