Banknoty Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej (1919–1923)
Banknoty Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej (1919–1923) – banknoty denominowane w markach polskich emitowane przez Polską Krajową Kasę Pożyczkową od stycznia 1919 r.[1][2][3][4]
Historia banknotów Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej po pozyskaniu niepodległości w 1918 r.[edytuj | edytuj kod]
Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. rząd polski zmuszony był przejąć i utrzymać działalność Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej jako tymczasowej instytucji bankowo-emisyjnej. Pierwszą emisją pieniądza papierowego, z datą 15 stycznia 1919 r., wprowadzoną do obiegu 11 lutego 1919 r., był banknot o nominale 500 marek polskich. Nie odbiegał on zasadniczo wzorem od niemieckich emisji Generalnego Gubernatorstwa Warszawskiego[5]. Bardzo mocno nawiązywał formą do not Kreisa, którego nazwiskiem określano popularnie banknoty okupacyjne[6]. Powodem tego była nie tylko pilna potrzeba druku polskich już pieniędzy papierowych, ale obawa, że zbyt duże różnice w wyglądzie nowych banknotów mogą spowodować ich niechętne przyjmowanie przez ludność. Jedynie w tekście zawarta była klauzula o odpowiedzialności Państwa Polskiego za wymianę banknotu na przyszłą polską walutę. Banknoty te wydrukowano w Warszawie, w Zakładach Graficznych B. Wierzbickiego[7].
Drugim wpuszczonym do obiegu banknotem, o oryginalnej szacie graficznej, była stumarkówka z datą emisji 15 lutego 1919. Projektantem tego znaku pieniężnego jak również czterech następnych (1, 5, 20 i 1000 marek emisji 17 maja 1919 r.) był grafik Adam Jerzy Półtawski. Na banknotach umieszczono portrety polskich bohaterów narodowych: Tadeusza Kościuszki i Wojciecha Bartosza Głowackiego. Były one drukowane zarówno w Zakładach Graficznych B. Wierzbickiego jak i wielu innych prywatnych drukarniach Warszawy[6].
W związku z dużym zapotrzebowaniem prywatne drukarnie nie nadążały z drukiem. Dodatkowo papiery projektu Półtawskiego okazały się bardzo łatwe do sfałszowania. Z tych powodów w sierpniu 1919 r. skierowano zamówienie do drukarni państwowej w Wiedniu (Wiener Staatsdruckerei), którą opuściły zaprojektowane tam i wydrukowane dwie emisje marek polskich, z datą 1919 i 1920, o nominałach od ½ do 5000 marek polskich[8]. Banknoty powtarzały drukowane wcześniej nominały, ale były w znacznie bezpieczniejszej a zarazem efektowniejszej i ujednoliconej formie graficznej[9]. Do ich zaprojektowania wykorzystano elementy z obiegowych banknotów austriackich. Polskim akcentem tych emisji, wykonanych w typowym stylu wiedeńskiej secesji, były medaliony z portretami królowej Jadwigi i Tadeusza Kościuszki. Wiedeński drukarz uzależnił druk banknotów od dostawy polskiego węgla i benzyny, które to życzenie zostało przez stronę polską spełnione[8].
W związku z nasilaniem się inflacji państwo wciąż pokrywało poważne niedobory budżetowe zwiększając emisję pieniądza. Nominały inflacyjne, całkowicie odbiegające graficznie od serii wiedeńskich, zaczęto wprowadzać w 1922 r. Pierwszym papierem z tej kategorii było 10 000 marek polskich emisji 11 marca 1922, a drugim 50 000 marek emisji 10 października tego samego roku. W 1923 r. inflacja przerodziła się w hiperinflację sięgając szczyt na początku 1924 r. Najwyższym nominałem inflacyjnym wprowadzonym pod koniec 1923 r. było 10 000 000 marek polskich[9], choć przygotowywano się również do wprowadzenia na początku 1924 r. banknotu o nominale 50 000 000 marek polskich[10].
Wszystkie banknoty Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej emitowane od początku 1919 r. wycofano 1 lipca 1924, po dwóch miesiącach od wejścia w życie reformy walutowej Władysława Grabskiego[11].
Emisja 15 stycznia 1919[12][11][edytuj | edytuj kod]
Banknot obiegowy[edytuj | edytuj kod]
Nominał | Awers banknotu | Rewers banknotu | Charakterystyka[13][14] |
---|---|---|---|
500 marek polskich |
Emisja: 15 stycznia 1919 |
Wzory[edytuj | edytuj kod]
Nominał | Awers banknotu | Rewers banknotu |
---|---|---|
500 marek polskich |
Emisja 15 lutego 1919[15][11][edytuj | edytuj kod]
Banknot obiegowy[edytuj | edytuj kod]
Nominał | Awers banknotu | Rewers banknotu | Charakterystyka[16][14] |
---|---|---|---|
100 marek polskich |
Emisja: 15 lutego 1919 |
Wzory[edytuj | edytuj kod]
Nominał | Awers banknotu | Rewers banknotu |
---|---|---|
100 marek polskich | ||
Emisja 17 maja 1919[17][11][edytuj | edytuj kod]
Banknoty obiegowe[edytuj | edytuj kod]
Nominał | Awers banknotu | Rewers banknotu | Charakterystyka[18][14] |
---|---|---|---|
1 marka polska |
Emisja: 17 maja 1919 | ||
5 marek polskich |
Emisja: 17 maja 1919 | ||
20 marek polskich |
Emisja: 17 maja 1919 | ||
1000 marek polskich |
Emisja: 17 maja 1919 |
Wzory[edytuj | edytuj kod]
Nominał | Awers banknotu | Rewers banknotu |
---|---|---|
1 marka polska | ||
5 marek polskich | ||
20 marek polskich | ||
1000 marek polskich |
Emisje wiedeńskie[edytuj | edytuj kod]
23 sierpnia 1919[19][11][edytuj | edytuj kod]
Banknoty obiegowe[edytuj | edytuj kod]
Nominał | Awers banknotu | Rewers banknotu | Charakterystyka[20][14] |
---|---|---|---|
1 marka polska |
Emisja: 23 sierpnia 1919 | ||
5 marek polskich |
Emisja: 23 sierpnia 1919 | ||
10 marek polskich |
Emisja: 23 sierpnia 1919 | ||
20 marek polskich |
Emisja: 23 sierpnia 1919 | ||
100 marek polskich |
Emisja: 23 sierpnia 1919 | ||
500 marek polskich |
Emisja: 23 sierpnia 1919 | ||
1000 marek polskich |
Emisja: 23 sierpnia 1919 |
Wzory[edytuj | edytuj kod]
Nominał | Awers banknotu | Rewers banknotu |
---|---|---|
1 marka polska | ||
5 marek polskich | ||
20 marek polskich | ||
100 marek polskich | ||
500 marek polskich | ||
1000 marek polskich | ||
7 lutego 1920[21][11][edytuj | edytuj kod]
Banknoty obiegowe[edytuj | edytuj kod]
Nominał | Awers banknotu | Rewers banknotu | Charakterystyka[22][14] |
---|---|---|---|
½ marki polskiej | |||
5000 marek polskich |
Emisja: 7 lutego 1920 |
Wzory[edytuj | edytuj kod]
Nominał | Awers banknotu | Rewers banknotu |
---|---|---|
½ marki polskiej | ||
5000 marek polskich |
Emisje inflacyjne[edytuj | edytuj kod]
11 marca 1922[23][11][edytuj | edytuj kod]
Banknot obiegowy[edytuj | edytuj kod]
Nominał | Awers banknotu | Rewers banknotu | Charakterystyka[24][14] |
---|---|---|---|
10 000 marek polskich |
Wzory[edytuj | edytuj kod]
Nominał | Awers banknotu | Rewers banknotu |
---|---|---|
10 000 marek polskich |
10 października 1922[25][11][edytuj | edytuj kod]
Banknot obiegowy[edytuj | edytuj kod]
Nominał | Awers banknotu | Rewers banknotu | Charakterystyka[26][14] |
---|---|---|---|
50 000 marek polskich |
Emisja: 10 października 1922 |
Wzory[edytuj | edytuj kod]
Nominał | Awers banknotu | Rewers banknotu |
---|---|---|
50 000 marek polskich |
25 kwietnia 1923[27][11][edytuj | edytuj kod]
Banknot obiegowy[edytuj | edytuj kod]
Nominał | Awers banknotu | Rewers banknotu | Charakterystyka[28][14] |
---|---|---|---|
250 000 marek polskich |
Emisja: 25 kwietnia 1923 |
Wzory[edytuj | edytuj kod]
Nominał | Awers banknotu | Rewers banknotu |
---|---|---|
250 000 marek polskich |
30 sierpnia 1923[29][11][edytuj | edytuj kod]
Banknoty obiegowe[edytuj | edytuj kod]
Nominał | Awers banknotu | Rewers banknotu | Charakterystyka[30][14] |
---|---|---|---|
100 000 marek polskich |
Emisja: 30 sierpnia 1923 | ||
500 000 marek polskich |
Emisja: 30 sierpnia 1923 | ||
1 000 000 marek polskich |
Emisja: 30 sierpnia 1923 |
Wzory[edytuj | edytuj kod]
Nominał | Awers banknotu | Rewers banknotu |
---|---|---|
100 000 marek polskich | ||
500 000 marek polskich | ||
1 000 000 marek polskich |
20 listopada 1923[31][11][edytuj | edytuj kod]
Banknoty obiegowe[edytuj | edytuj kod]
Nominał | Awers banknotu | Rewers banknotu | Charakterystyka[32][14] |
---|---|---|---|
5 000 000 marek polskich |
Emisja: 20 listopada 1923 | ||
10 000 000 marek polskich |
Emisja: 20 listopada 1923 |
Wzory[edytuj | edytuj kod]
Nominał | Awers banknotu | Rewers banknotu |
---|---|---|
5 000 000 marek polskich | ||
10 000 000 marek polskich |
Fałszerstwa[edytuj | edytuj kod]
-
Fałszerstwo dwudziestomarkówki 1919
-
Fałszerstwo stumarkówki 1919
-
Fałszerstwo pięćsetmarkówki 1919
-
Fałszerstwo tysiącmarkówki 1919
-
Fałszywe 50 000 marek polskich
-
Fałszywy 1 000 000 marek polskich
-
Fałszywe 10 000 000 marek polskich
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- banknoty Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej (1916–1917)
- przekazy Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej
- marka polska
- Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa
- banknoty polskie
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Kowalski 1981 ↓, s. 61–73.
- ↑ Paszkiewicz 2012 ↓, s. 206–208.
- ↑ Kokociński 1996 ↓, s. 80–97.
- ↑ Dylewski 2011 ↓, s. 264–265.
- ↑ Kokociński 1996 ↓, s. 80–84.
- ↑ a b Paszkiewicz 2012 ↓, s. 207.
- ↑ Kokociński 1996 ↓, s. 84.
- ↑ a b Kokociński 1996 ↓, s. 84–86.
- ↑ a b Dylewski 2011 ↓, s. 264.
- ↑ Kokociński 1996 ↓, s. 86.
- ↑ a b c d e f g h i j k Dylewski 2011 ↓, s. 265.
- ↑ Kowalski 1981 ↓, s. 61.
- ↑ Miłczak 2012 ↓, s. 192–197.
- ↑ a b c d e f g h i j Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 kwietnia 1924 r. o zmianie ustroju pieniężnego (Dz.U. z 1924 r. nr 34, poz. 351).
- ↑ Kowalski 1981 ↓, s. 61–62.
- ↑ Miłczak 2012 ↓, s. 198–207.
- ↑ Kowalski 1981 ↓, s. 62–64.
- ↑ Miłczak 2012 ↓, s. 208–229.
- ↑ Kowalski 1981 ↓, s. 64–67.
- ↑ Miłczak 2012 ↓, s. 230–261.
- ↑ Kowalski 1981 ↓, s. 68–69.
- ↑ Miłczak 2012 ↓, s. 262–267.
- ↑ Kowalski 1981 ↓, s. 69.
- ↑ Miłczak 2012 ↓, s. 268–269.
- ↑ Kowalski 1981 ↓, s. 69–70.
- ↑ Miłczak 2012 ↓, s. 270–273.
- ↑ Kowalski 1981 ↓, s. 70.
- ↑ Miłczak 2012 ↓, s. 274–277.
- ↑ Kowalski 1981 ↓, s. 70–72.
- ↑ Miłczak 2012 ↓, s. 278–291.
- ↑ Kowalski 1981 ↓, s. 72–73.
- ↑ Miłczak 2012 ↓, s. 292–299.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Adam Dylewski , Historia pieniądza na ziemiach polskich, Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, ISBN 978-83-7705-068-2 .
- Lech Kokociński , Pieniądz papierowy na ziemiach polskich, Warszawa: Rosikon Press, 1996, ISBN 83-903459-5-1 .
- Marian Kowalski , Ilustrowany katalog banknotów polskich 1794–1980, Wiesława Kawecka (red.), wyd. IV, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza RSW „Prasa-Książka-Ruch”, 1981 .
- Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, t. 1, 1794–1941, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, ISBN 978-83-913361-3-7 .
- Borys Paszkiewicz, Podobna jest moneta nasza do urodnej panny. Mała historia pieniądza polskiego, Warszawa: Warszawskie Centrum Numizmatyczne, 2012, ISBN 978-83-62939-00-8 .