Benedykt Koźmińczyk

Benedykt Koźmińczyk
Data i miejsce urodzenia	1497 ; Koźmin Wielki
Data śmierci	28 listopada 1559
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki

Benedykt Koźmińczyk z Koźmina, inne formy nazwiska: Benedictus Cosminensis, Czarny, Koźmińczyk, (ur. w 1497 w Koźminie Wielkim w Wielkopolsce, zm. 28 listopada 1559) – humanista, profesor Akademii Krakowskiej, poeta polsko-łaciński, kaznodzieja.

Życiorys

Urodził się w rodzinie mieszczańskiej. W półroczu letnim 1520 zapisał się na Akademię Krakowską. Po uzyskaniu w roku 1525 mistrzostwa sztuk wyzwolonych, wykładał jako docent od półrocza letniego 1525 do półrocza zimowego 1533/1534, komentując autorów starożytnych. Równocześnie od 17 września 1525 do 11 lutego 1534 kierował jako senior bursą Jerozolimską. W półroczu letnim 1534 został powołany do Kolegium Mniejszego, rok później do Kolegium Większego. W roku 1541 przeszedł z wydziału filozoficznego, którego w półroczu zimowym 1535/1536 był dziekanem, na wydział teologiczny. 4 lutego 1553 uzyskał doktorat teologii w obecności Zygmunta Augusta. W roku 1551 występował jako doradca teologiczny kapituły krakowskiej na synodzie w Piotrkowie. Od roku 1550 był kaznodzieją katedry wawelskiej. W 1552 został archidiakonem sandomierskim. Piastował stanowisko wicekanclerza uniwersytetu i godność kustosza kapituły św. Floriana. W testamencie wyznaczył stały fundusz ze swego majątku na zakup ważniejszych nowości wydawniczych w językach: greckim, hebrajskim i łacińskim, dla biblioteki Kolegium Wyższego.

Twórczość

Autor epigramów i wierszy okolicznościowych, a także epitalamium na ślub Jadwigi, córki Zygmunta Starego, z Joachimem księciem brandenburskim. Sławę zdobył jako znawca literatury antycznej (mówiono o nim „polski Erazm”) oraz mówca.

Ważniejsze utwory

Epithalamion... Joachimi marchionis Branderburgensis, Kraków 1535, drukarnia M. Szarffenberg
Observationes latini sermonis, (utwór nieznany, wiad. podał S. Starowolski Scriptorum Polonicorum Hekatontas, wyd. 2, Wenecja 1627)
Sermones sacrae, (utwór nieznany, wiad. podał S. Starowolski Scriptorum Polonicorum Hekatontas, wyd. 2, Wenecja 1627)
De vetere religione, (utwór nieznany, wiad. podał S. Starowolski Scriptorum Polonicorum Hekatontas, wyd. 2, Wenecja 1627)
wiersz łaciński Ad lectorem, przy: M. Szadek Judicium astrologicum, Kraków 1529, drukarnia H. Wietor
wiersz łaciński Ad lectorem, przy: M. Szadek Judicium astrologicum, Kraków 1531, drukarnia M. Szarffenberg
wiersz łaciński Ad lectorem, przy: M. Szadek Judicium et significatio cometae, Kraków 1531, drukarnia F. Ungler
wiersz łaciński na cześć hetmana Jana Tarnowskiego, przy: S. Sacharinus Descriptio duorum certaminum, 1531; Kraków, drukarnia H. Wietor

Wydania zbiorowe

Benedicti a Cosmin quae supersunt Carmina, wyd. J. Pawlikowski Spr. c. k. Gimn. Nowodworskiego, czyli Św. Anny w Krakowie za rok szkolny 1894, Kraków 1894

Prace edytorskie

M. T. Cicero Pro rege Deiotaro, Kraków 1531, drukarnia M. Szarffenberg (tu wiersz łacińskiego wydawcy)
M. Lucanus Pharsalia, Kraków 1533, drukarnia M. Szarffenberg
C. Nepos Vita G. Pomponii Attici, Kraków 1533, drukarnia F. Ungler
Plinius Secundus Caecilius Panegiricus Traiano Augusto dictus, Kraków 1536, drukarnia H. Wietor

Listy

Ekscerpt z listu do S. Hozjusza, dat. 19 lutego 1555, wyd. w: S. Hozjusz „Epistolae”, t. 2, cz. 1, Kraków 1886, Acta Historica Res Gestas Poloniae Illustrantia, t. 9, s. 515
M. Gallinius Prossoviensis Ad... M. Benedictum Cosminium epistola, Kraków 1535, drukarnia H. Wietor

Bibliografia

Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Warszawa 1968
Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t. 2 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964, s. 405-406

Literatura uzupełniająca

Henryk Barycz, w: Polski Słownik Biograficzny. T. 1. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1935, s. 425–426. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03484-0

Linki zewnętrzne

Dzieła Benedykta z Koźmina w bibliotece Polona