Brachygrafia

Brachygrafia (gr. brachýs „krótki”, grapho „pisać”) – jedna z nauk pomocniczych historii, będąca działem paleografii^[1]. Zajmuje się badaniem i rozszyfrowywaniem skrótów^[1]. Szczególnie istotna dla historyków mediewistów (w średniowiecznej łacinie i grece bardzo często używano skrótów w piśmie)^[1]. W szerszym znaczeniu brachygrafię można rozumieć jako naukę o skrótach, bądź zdolność do posługiwania się skrótami w piśmie^[1].

Abrewiatury

Osobny artykuł: Abrewiatura.

Łaciński system skrótów dzieli się na:

abbreviatio per suspensionem (suspensja) – skracanie przez ucięcie części wyrazu i pozostawieniu tylko początkowej części^[1];
abbreviatio per contractionem (kontrakcja) – skracanie przez ściągnięcie, usunięciu ulega środkowa część wyrazu, pozostaje początek i koniec wyrazu, czasem także jakaś środkowa litera^[1];
abbreviatio per signum abbreviationis – zastępowanie sylab specjalnymi znakami^[1].

Starożytność posługiwała się przede wszystkim suspensją, kontrakcja występuje rzadko, przy skrótach prawniczych (notae iuris)^[1]. Natomiast w średniowieczu najpopularniejszą metodą skracania była kontrakcja^[1].

Najważniejszym dziełem w zakresie skrótów używanych w pismach łacińskich jest Adriano Cappellego Dizionario di abbreviature latini ed italiani, wydany w Mediolanie w 1912.

Niektóre sygle w łacinie

A. – Anno (roku)
A.C. – Anno Currente (w roku bieżącym)
A.Ch.N. – Ante Christum Natum (przed narodzinami Chrystusa)
A.D. – Anno Domini (roku pańskiego)
A.M. – Ante Meridiem (przed południem)
A.M.D.G. – Ad Maiorem Dei Gloriam (ku większej chwale Bożej)
A.U.C. – Ab Urbe Condita (od założenia Miasta - czyli Rzymu)
B. – Beatus (Błogosławiony)
B.V.M. – Beata Virgo Maria (Błogosławiona Dziewica Maria)
CA – Circa (około)
CAP. – Caput (rozdział)
COS. – Consule (za konsulatu ...)
COSS. – Consulibus (za konsulatu konsulów ...)
C.T. – Cum Tempore (z dopuszczalnym czasem spóźnienia się)
CV – Curriculum Vitae (życiorys)
D. – Denarius (denar)
DEL. – Deletum (zniszczone, zepsute)
DEL. – Delineavit (narysował)
D.O.M. – Deo Optimo Maximo (Bogu największemu i najwyższemu)
DR Med. – Doctor Medicinae (doktor medycyny)
DR Phil. – Doctor Philosophiae (doktor filozofii)
D.V. – Deo Volente (z wolą boską)
E.G. – Exempli Gratia (na przykład)
EP. – Episcopus (biskup)
E.S.P. – Et Sic Porro (i tak dalej)
ETC. – Et Cetera (i tak dalej)
ET SEQ. – Et Sequentes (i następni)
EXC. – Excussit (wygrawerował, odlał)
F. – Fecit (wykonał)
F. – Femininum (rodzaj żeński)
F. – Fiat (niech się stanie)
HIST. – Historicus (historyk, historyczny)
H.S.T. – Hic Sepultus Est (został tu pochowany)
H.T. – Hoc Tempore (w tym czasie)
IB. – IBID. - Ibidem (tamże)
ID. – Idem (ten sam)
I.A.:Inter alia (między innymi)
I.E. – Id Est (to jest)
IHS – (skrót pochodzenia łacińskiego) Iesus Hominis Salvator (Jezus Zbawiciel Człowieka), wprowadzony przez Świętego Bernardyna ze Sieny
I.N.C. – In Nomine Christi (w imię Chrystusa)
I.N.D. – In Nomine Dei (w imię Boga)
I.N.R.I. – Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum (Jezus Nazareński, król żydowski)
INV. – Invenit (wynalazł, wykrył)
I.O.M. – Iovi Optimo Maximo (Jowiszowi najlepszemu, największemu)
I.Q. – Idem Quod (to samo, co)
IT. – Item (także)
I.U.D. – Iuris Utriusque Doctor (doktor obojga praw, tj. cywilnego i kanonicznego)
L. – Liber (księga)
L. – Libra (funt)
LAC. – Lacuna (luka, brak)
L.B.S. – Lectori Benevolo Salutem (pozdrowienia dla życzliwego czytelnika)
L.C. – Liber Citatus (księga cytowana)
L.C. – Loco Citato (w miejscu cytowanym)
LIM. – Limes (granica)
L.L.D. – Legum Doctor (doktor praw)
L.L.M. – Legum Magister (magister praw)
LOQ. – Loquitur (mówi)
L.S. – Lectori Salutem (pozdrowienia dla czytelnika)
M. – Mense (w miesiącu...)
M.A. – Magister Artium (stopień akademicki)
MARG. – Margo (margines)
M.D. – Medicinae Doctor (doktor medycyny)
M.D.S. – Misce, Da Signa (zmieszaj, podaj oznaczenie)
MEM. – Memento (pamiętaj)
MM – Manu (ręcznie)
MPP – M.Pr. - Manu Propria (własną ręką)
N.B. – Nota Bene! (zwróć uwagę)
NE. CON. – Nemine Contradicente (wobec braku sprzeciwu)
NEM. DIS. – Nemine Dissentiente (wobec braku sprzeciwu)
N.L – Non Liquet (nie jest jasne)
N.N. – Nomen Nescio (niewiadomego imienia)
N.N. – Non Notus (nieznany)
O.A.M.D.G. – Omnia Ad Maiorem Dei Gloriam (wszystko dla większej chwały Bożej)
OB. – Obiit (zmarł)
OB.S.P. – Obiit sine Prole (zmarł bezpotomnie)
OFF. – Offusum (niejasne, rozlane)
OM. – Omittit (pomija)
OP. CIT. – Opere Citato (w dziele cytowanym)
O.S.C. – Opus Super Cetera (dzieło ponad inne)
P.A. – Per Annum (rocznie)
PINX. – Pinxit (namalował)
P.M. – Pontifex Maximus (najwyższy kapłan)
P.M. – Post Meridiem (po południu)
P.M. – Post Mortem (po śmierci)
P.M. – Pro Memoria (dla pamięci)
PR.A. – Pro Anno (rocznie)
PRAEF. – Praefatio (przedmowa)
PROX. – Proximo (najbliżej)
P.S. – Post Scriptum (dopisek)
PXT. – Pinxit (namalował)
Q.B.F.F.F.S.P.R. – Quod Bonum, Felix, Faustum, Fortunatumque Sit Populo Romano (Oby to było dla szczęścia, dobra i pomyślności narodu rzymskiego)
Q.E.D. – Quod Erat Demonstrandum (co było do udowodnienia)
Q.L. – Quantum libet (do woli)
Q.P. – Quantum Placet (ile się podoba)
Q.S. – Quantum Satis (ile trzeba)
Q.S. – Quantum Sufficit (ile wystarczy)
Q.V. – Quantum Vis (ile chcesz)
Ras. – Rasura (wyskrobanie, wygładzenie)
R.(ET.I.) – Rex et Imperator (król i władca)
R.I.P. – Requiescat In Pace (niech odpoczywa w pokoju)
S. – Saeculum (wiek)
S. – Sanctus (święty)
S.A. – Sine Anno (bez oznaczenia roku)
S.C. – Senatus Consultum (postanowienie senatu)
SC., SCULP. – Sculpsit (rzeźbił, rytował)
S.D. – Salutem Dicit (pozdrawia)
S.E.E.O. – Salvo Errore Et Omissione (z możliwością błędu i przeoczenia)
S.O. – Sine Obligo (bez zobowiązań)
S.P.D. – Salutem Plurimam Dicit (wielce pozdrawia)
S.P.Q.R. – Senatus Populusque Romanus (Senat i Lud Rzymski)
SQ. – Sequens (następny)
SQQ. – Sequentes (następni)
S.T. – Sine Tempore (ściśle punktualnie)
S.T.P. – Sanctae Theologiae Professor (profesor świętej teologii)
S.V. – Sub Voce (pod nazwą)
SUP. – Supra (wyżej)
U.I – Ut Infra (jak niżej)
U.S. – Ut Supra (jak wyżej)
V. – Versus (wiersz)
V. – Versus (naprzeciw)
V. – Vide (zobacz)
V.S. – Veteris Stili (według starego stylu)
V.S.Pl. – Verte Si Placet (odwróć proszę)

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Semkowicz 2011 ↓, s. 39-41.

Bibliografia

WładysławW. Semkowicz WładysławW., Encyklopedia nauk pomocniczych historii, Warszawa: Universitas, 2011, ISBN 978-83-242-3000-6 .

[CITEREFSemkowicz201139-41-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Semkowicz 2011 ↓, s. 39-41.

[1]