Buszówka żółtorzytna
| Acanthiza chrysorrhoa[1] | |||
| (Quoy & Gaimard, 1830) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
buszówka żółtorzytna | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Buszówka żółtorzytna[3] (Acanthiza chrysorrhoa) – gatunek małego ptaka z rodziny buszówkowatych (Acanthizidae), podrodziny buszówek (Acanthizinae). Występuje w Australii i na Tasmanii. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Po raz pierwszy gatunek opisali Joseph Paul Gaimard i Jean René Constant Quoy w 1830[4]. Holotyp pochodził z King George Sound w Australii Zachodniej. Buszówka żółtorzytna otrzymała nazwę Saxicola chrysorrhoa[4][5]. Obecnie (2022) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) uznaje nazwę Acanthiza chrysorrhoa i wyróżnia 4 podgatunki[6], autorzy Handbook of the Birds of the World również. Proponowany podgatunek ferdinandi zdaje się obejmować ptaki będące wynikiem krzyżowania się innych podgatunków; sandlandi (centr.-płd. i płd.-wsch. wybrzeże Australii) i addenda (płn.-zach. stan Wiktoria) zsynonimizowano z leighi, natomiast pallida (pustynne części zach. Australii) i multi (wilgotne części płd.-zach. Australii Zachodniej) z podgatunkiem nominatywnym[5].
Podgatunki i zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
IOC wyróżnia następujące podgatunki[6]:
- A. c. normantoni (Mathews, 1913) – środkowa Australia oraz w głębi lądu w północno-wschodniej Australii
- A. c. leighi Ogilvie-Grant, 1909 – południowo-wschodnia Australia
- A. c. leachi Mathews, 1912 – północna i wschodnia[5] Tasmania
- A. c. chrysorrhoa (Quoy & Gaimard, 1830) – południowo-zachodnia i południowo-centralna Australia
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała wynosi około 9,5–12 cm, masa ciała 9 g[5]. Charakterystyczną cechą buszówki żółtorzytnej jest jej jaskrawy, żółty kuper. Z wierzchu upierzenie przybiera barwy od szarooliwkowych po szarobrązowe. Spód ciała kremowy. Na czarnym wierzchu głowy można dostrzec białe plamki, zaś nad okiem przebiega ciemna brew. Sterówki czarne z białymi plamami na końcu każdej[7]. Tęczówka brązowa, nogi i stopy czarne[7].
| Długość | ||||
|---|---|---|---|---|
| Skrzydło | Ogon | Dziób (górna krawędź) |
Skok | |
| A. c. chrysorrhoa (n=31) | 58–62 | 36–42 | 9–11 | 16–17 |
| A. c. leachi (n=5) | 58–61 | 38–44 | 9–11 | 16–17 |
| A. c. leighi jako nieuznawane z osobna A. c. sandlandi i A. c. addenda (n=17+14) |
57–62 | 36–43 | 9–10 | 16–17,5 |
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Często buszówka żółtorzytna przebywa na ziemi na otwartych terenach – w zadrzewieniach, zaroślach i obszarach trawiastych z porozrzucanymi drzewami. Pospolicie spotykana również na obszarach rolniczych, wzdłuż cieków, dróg, w parkach i ogrodach oraz przybrzeżnych zaroślach. Głównie owadożerna, zjada również nasiona. Żeruje głównie na ziemi, okazjonalnie w krzewach i na drzewach. Może przebywać w stadach mieszanych z innymi buszówkami oraz na przykład pustkowikami plamkowanymi (Pyrrholaemus sagittatus) i krótkodziobkiem (Smicrornis brevirostris)[7].
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
Gniazduje przez cały rok, jednak głównie od lipca od grudnia. Gniazdo to duża, niestarannie zbudowana struktura z trawy i kory. Składa się z dwóch części; górna jest imitacją pustego gniazda w kształcie kubeczka, zaś w dolnej znajduje się zabudowane prawdziwe gniazdo z zasłoniętym wejściem. W zniesieniu od dwóch do pięciu jaj (zwykle 3–4). Inkubacja trwa około 17 dni, wysiaduje samica. Młode pozostają w gnieździe przez około 19 dni. Niekiedy występuje gniazdowanie kooperatywne i w opiece nad młodymi, prócz samca, pomagają ptaki spoza pary[7]. Na Tasmanii pasożytem lęgowym buszówki żółtorzytnej jest kukułeczka brązowa (Chalcites basalis)[9].
Status i zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
IUCN uznaje buszówkę żółtorzytną za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2021)[2]. Ma ona duży zasięg występowania, obejmujący 4,61 mln km²[10]. Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako dość pospolity. BirdLife International ze względu na niszczenie i degradację środowiska uznaje trend populacji gatunku za spadkowy[11].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Acanthiza chrysorrhoa, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Acanthiza chrysorrhoa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Acanthizinae Bonaparte, 1854 - buszówki (wersja: 2018-05-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-12-09].
- ↑ a b Quoy, J.R.C. & Gaimard, J.P.: Voyage de découvertes de l'Astrolabe exécuté par ordre du Roi, pendant les anneés 1826-1827-1828-1829, sous le commandement de M.J. Dumont-d'Urville. T. 1: Zoologie. Paris: J. Tastu, 1830, s. 198. (fr.).
- ↑ a b c d Gregory, P.: Yellow-rumped Thornbill (Acanthiza chrysorrhoa). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.) (2014). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2007. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-08-31)].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.1). [dostęp 2022-02-03]. (ang.).
- ↑ a b c d Acanthiza chrysorrhoa. Threatened Species Profile. Department for Environment and Heritage, 11 stycznia 2012.
- ↑ George Mack. Systematic Revision of the Australian Thornbills. „Memoirs of the National Museum Victoria”. 10, s. 114–118, 1936.
- ↑ A. H. S. Lucas & W. H. Dudley: A handbook of the birds of Tasmania and its dependencies. 1910, s. 85.
- ↑ Species factsheet: Acanthiza chrysorrhoa. BirdLife International, 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
- ↑ Species factsheet: Acanthiza chrysorrhoa. BirdLife International, 2022. [dostęp 2022-02-03]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).