Turzyca rozsunięta

Turzyca rozsunięta
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	wiechlinowce
Rodzina	ciborowate
Rodzaj	turzyca
Gatunek	turzyca rozsunięta
	Nazwa systematyczna
	Carex divulsa Stokes; W. Withering, Bot. arr. Brit. pl. ed. 2, 2:1035. 1787
Synonimy
	Carex muricata var. leersii Kneuck.; Carex polyphylla Kar. & Kir.;
	Carex muricata var. leersii Kneuck.; Carex polyphylla Kar. & Kir.;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Turzyca rozsunięta (Carex divulsa Stokes) – gatunek byliny z rodziny ciborowatych. Występuje na obszarach od północno-zachodnich obrzeży Afryki, poprzez niemal całą Europę po środkową Azję^[3]. W Polsce gatunek ma bardzo rozproszone, pojedyncze stanowiska. Brak go na południowym zachodzie i południowym wschodzie^[4].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Roślina trwała, kępkowa, wysokości do 1 m.
Łodyga: Łodyga cienka, dłuższa od liści, wzniesiona lub przewisająca.
Liście: Liście o szerokości 2-3 mm. Ujście pochwy naprzeciw blaszki liściowej prosto ucięte, na brzegu zgrubiałe.
Kwiaty: Zebrane w kłosy, przy czym kwiaty pręcikowe (męskie) znajdują się u ich szczytu, kwiaty słupkowe (żeńskie) znajdują się poniżej. W każdym kwiatostanie 6–8 kłosków zajmujących w sumie 5–8 cm długości łodygi, przy czym dolne kłoski są od siebie wyraźnie oddalone. Kwiaty wyrastają w kątach białawych przysadek. Kwiaty żeńskie ze słupkiem zakończonym dwoma znamionami. Kwitnie w maju i czerwcu.
Owoce: Orzeszek otoczony pęcherzykiem. Pęcherzyk zielony, gładki (bez widocznych nerwów), o 3,5–4 mm długości, zakończony wyraźnym, na szczycie dwuzębnym dzióbkiem. Z przodu wypukły, z tyłu płaski.

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Występuje w lasach liściastych.

Zmienność[edytuj | edytuj kod]

Wyróżniane są dwa podgatunki^[3]:

Carex divulsa subsp. divulsa – podgatunek typowy, występuje w całym zasięgu gatunku,
Carex divulsa Stokes subsp. leersii (Kneuck.) W. Koch Mitt. Bad. Landesvereins Naturk. Naturschutz Freiburg 11:259. 1923 – występuje w Europie środkowej, od Francji na zachodzie, po południową Norwegię na północy, Litwę i zachodnią Ukrainę na wschodzie i sięga po północną Grecję na południu.

Prawdopodobnie tworzy mieszańce z turzycą rzadkokłosą (Carex remota), zajęczą (C. leporina) i ściśnioną (C. spicata).

Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

Gatunek w Polsce zagrożony z powodu bardzo nielicznego występowania i przekształcania siedlisk. Objęty prawną ochroną gatunkową od 2004 r.^[5]^[6] Umieszczony na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006) w kategorii R (rzadki - potencjalnie zagrożony)^[7]. W wydaniu z 2016 roku otrzymał kategorię VU (narażony)^[8].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-14] (ang.).
↑ ^a ^b Carex divulsa. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2009-05-05]. (ang.).
↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 125, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin
↑ Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

W. Szafer, S. Kulczyński, B. Pawłowski: Rośliny Polskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-14] (ang.).

[grin-3] Carex divulsa. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2009-05-05]. (ang.).

[4] Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 125, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .

[rozp2014-5] Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin

[rozp2004-6] Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną

[7] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[8] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]