Cerkiew Przemienienia Pańskiego w Podhorcach
| cerkiew parafialna | |||||||||||||||
 Dzwonnica cerkiewna z XVIII w. | |||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||
| Diecezja | |||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Cerkiew Przemienienia Pańskiego – unicka, następnie prawosławna cerkiew w Podhorcach, w ostatnich latach istnienia użytkowana jako kościół rzymskokatolicki. Wzniesiona prawdopodobnie w XVIII w., spłonęła w 1951.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Cerkiew prawosławna wzmiankowana jest w Podhorcach na r. 1531[1]. Od przejścia prawosławnej eparchii chełmskiej do Kościoła unickiego (w momencie podpisania aktu unii brzeskiej) do likwidacji unickiej diecezji chełmskiej w 1875 była to świątynia unicka[1]. Nie wiadomo, jak długo istniała najstarsza z podhoreckich świątyń; na jej miejscu w 1749 Stanisław Góźdź ufundował nową drewnianą budowlę sakralną[1]. Świątynię zamknięto w 1915, w momencie, gdy prawosławne duchowieństwo wraz z wiernymi zostało ewakuowane w głąb Rosji[2]. Powracająca ludność ubiegała się o ponowne otwarcie cerkwi od drugiej połowy lat 20. XX wieku[2]. W 1929 o otwarcie cerkwi w Podhorcach osobiście zabiegał w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego metropolita warszawski i całej Polski Dionizy[3]. Równocześnie przez całe lata 20. XX wieku o budynek zabiegała miejscowa ludność rzymskokatolicka[4], stanowiąca zdecydowaną mniejszość mieszkańców wsi[5]. Świątynia została faktycznie otwarta jako jedyna ze wskazywanych przez metropolitę nieczynnych cerkwi w województwie lubelskim[6]. Liczbę wiernych uczęszczających do obiektu szacowano na 2050 osób[7]. Latem 1938, podczas akcji polonizacyjno-rewindykacyjnej, katolicy w Podhorcach ponownie bezskutecznie starali się o przejęcie budynku[4]. Ostatecznie cerkiew w Podhorcach została przejęta przez Kościół rzymskokatolicki po II wojnie światowej i wywiezieniu ze wsi ludności ukraińskiej wyznania prawosławnego, w czerwcu 1945[1][8]. W 1951 spłonęła wskutek uderzenia pioruna[1]. Na jej miejsce przeniesiono ze Starego Sioła nowy kościół rzymskokatolicki św. Stanisława Biskupa Męczennika[1]. Zachowała się natomiast XVIII-wieczna dzwonnica przycerkiewna, pełniąca obecnie funkcję salki katechetycznej[1].
W sąsiedztwie świątyni znajdował się cmentarz przycerkiewny, użytkowany do II poł. XIX w., gdy zastąpiła go nowa nekropolia prawosławna[1]. Innym śladem po funkcjonowaniu w Podhorcach parafii prawosławnej są dwa przydrożne krzyże wotywne zachowane na terenie wsi[8].
-
Grób małżonki i dzieci miejscowego unickiego proboszcza Antoniego Lebiedyńskiego, pierwotnie położony w sąsiedztwie cerkwi -
Prawosławny krzyż w centrum wsi -
Krzyż prawosławny na prywatnej posesji w Podhorcach
.jpg)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h D. Kawałko, Cmentarze województwa zamojskiego, Państwowa Służba Ochrony Zabytków, Zamość 1994, s. 280.
- ↑ a b Grzesiak K.: Diecezja lubelska wobec prawosławia w latach 1918-1939. Wydawnictwo Archidiecezjalne GAUDIUM, 2010, s. 58. ISBN 978-83-7548-003-0.
- ↑ Grzesiak K.: Diecezja lubelska wobec prawosławia w latach 1918-1939. Wydawnictwo Archidiecezjalne GAUDIUM, 2010, s. 61. ISBN 978-83-7548-003-0.
- ↑ a b Grzesiak K.: Diecezja lubelska wobec prawosławia w latach 1918-1939. Wydawnictwo Archidiecezjalne GAUDIUM, 2010, s. 146. ISBN 978-83-7548-003-0.
- ↑ Słownik historyczny miejscowości województwa zamojskiego
- ↑ Grzesiak K.: Diecezja lubelska wobec prawosławia w latach 1918-1939. Wydawnictwo Archidiecezjalne GAUDIUM, 2010, s. 62. ISBN 978-83-7548-003-0.
- ↑ Grzesiak K.: Diecezja lubelska wobec prawosławia w latach 1918-1939. Wydawnictwo Archidiecezjalne GAUDIUM, 2010, s. 66. ISBN 978-83-7548-003-0.
- ↑ a b Gozdów parafia pw. Miłosierdzia Bożego [online], www.diecezja.zamojskolubaczowska.pl [dostęp 2016-05-03].