Cierniak mały
| Phacellodomus sibilatrix[1] | |
| P. L. Sclater, 1879 | |
 Ptak sfotografowany w Argentynie | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
cierniak mały |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
| Zasięg występowania | |
| |
Cierniak mały[3] (Phacellodomus sibilatrix) – gatunek małego ptaka z rodziny garncarzowatych (Furnariidae), podrodziny ogończyków. Występuje w Ameryce Południowej. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Po raz pierwszy gatunek opisał Philip Lutley Sclater w 1879. Nie podał lokalizacji odłowienia holotypu; prawdopodobnie była to Córdoba (Argentyna). Przydzielił nowemu gatunkowi nazwę Phacellodomus sibilatrix[4], akceptowaną obecnie (2020) przez Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny[5]. Według niektórych autorów cierniak mały tworzy nadgatunek z cierniakiem rdzawoczelnym (P. rufifrons), jednak oba gatunki różnią się rozmiarami i strukturą budowy gniazda[4]. Cierniak mały jest gatunkiem monotypowym[4][5].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała wynosi 13–14 cm, masa ciała – 14 do 16 g[4]. Sclater (1888) podał identyczną długość skrzydła i ogona wynoszącą 2,2 cala, czyli blisko 56 mm. Wierzch ciała matowy, oliwkowobrązowy, jaśniejszy po bokach głowy. Pokrywy skrzydłowe mniejsze rdzawobrązowe. Lotki mają barwę czarniawą, można dostrzec oliwkowobrązowe krawędzie. Sterówki jasnoszkasztanowe; środkowa para oraz chorągiewki wewnętrzne dwóch następnych par brązowe, w kolorze podobne do grzbietu. Spód ciała brudnobiały, nieco ziemistobrązowy; po bokach występuje ochrowy odcień. Pokrywy podskrzydłowe jaskrawe, cynamonowe[6]. Tęczówka może przybrać barwę od szarozielonawej po ciemnobrązową, nie jest znana przyczyna tej zmienności. Górna szczęka czarna po ciemnoszarą, żuchwa szara (lub jasnoszara), nogi i stopy szare po różowoszare[4].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Cierniak mały zasiedla skrajnie południową część Boliwii, zachodni Paragwaj, północną Argentynę (na południe po wschodnią prowincję La Rioja, północną p. San Luis, centralną p. Córdoba i północną p. Buenos Aires) i południowo-zachodni Urugwaj[4].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Środowiskiem życia cierniaka małego może być wiecznie zielony wilgotny las równikowy, Gran Chaco lub zakrzewienia. Obserwowany od poziomu morza po 2000 m n.p.m. Żywi się bezkręgowcami, zjada m.in. chrząszcze, pajęczaki, prostoskrzydłe, mrówkowate. Obserwowany w parach lub grupach (przypuszczalnie pomocników lęgowych), niekiedy wielogatunkowych stadach. Żeruje od poziomu gruntu po środkowe warstwy lasu[4].
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
W Argentynie jaja stwierdzano od sierpnia do lutego, a pisklęta w październiku. Prawdopodobnie monogamiczny. Gniazdo cierniaka małego ma kształt stożka wysokiego na 25 do 40 cm i osiągającego u podstawy średnicę 40–45 cm. Budulec stanowią patyki, przeważnie cierniste. Do komory lęgowej o średnicy 9 do 15 cm wiedzie tunel mierzący blisko 35 cm długości. Komorę wyściełają puch roślinny, listowie, włosie, mech, porosty, wężowe skóry, pajęczyny i pióra. Często występują dodatkowe, małe komory (najwyżej 3), połączone ze sobą, ale nie z główną komorą. Taka konstrukcja zawieszona jest 1 do 5 metrów nad ziemią, zwykle na samotnym drzewie lub rosnącym w grupie, a jej ciężar niekiedy zgina gałąź. Zniesienie liczy 1 do 4 jaj. Niekiedy gniazdo przejmują inne gatunki ptaków[4].
Status zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
Według IUCN gatunek najmniejszej troski nieprzerwanie od 1988 (stan w 2021). Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako dość pospolity. BirdLife International uznaje trend populacji za spadkowy ze względu na utratę siedlisk[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Phacellodomus sibilatrix, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Phacellodomus sibilatrix, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Synallaxinae de Selys-Longchamps, 1839 (1836) - ogończyki (Wersja: 2020-01-11). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-05-28].
- ↑ a b c d e f g h J. del Hoyo, A. Elliot, D.A. Christie: Handbook of the Birds of the World. T. 8. Broadbills to Tapaculos. Lynx Edicions, 2003, s. 313. ISBN 84-87334-50-4.
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Ovenbirds, woodcreepers. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-05-28]. (ang.).
- ↑ Philip Lutley Sclater: Argentine ornithology. T. 1. 1888, s. 192–193.
- ↑ Species factsheet: Phacellodomus sibilatrix. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-11-01]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i materiały multimedialne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2020-05-26]. (ang.).
- Zdjęcia gatunku, w tym stożkowatego gniazda