Cierniogonek białobrewy
| Leptasthenura xenothorax[1] | |||
| Chapman, 1921 | |||
 Cierniogonek białobrewy (Abra Malaga, Cuzco w Peru) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
cierniogonek białobrewy | ||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Cierniogonek białobrewy[3][4] (Leptasthenura xenothorax) – gatunek małego ptaka z rodziny garncarzowatych (Furnariidae). Występuje jedynie na niewielu stanowiskach w lasach Polylepis[a] w południowo-środkowej części Peru. Jest gatunkiem endemicznym, ściśle powiązanym z występowaniem drzew i krzewów Polylepis. Jest uznawany za gatunek zagrożony[5][6].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał Frank Michler Chapman, nadając mu nazwę Leptasthenura xenothorax[7]. Opis ukazał się w 1921 roku w artykule Descriptions of proposed new birds from Colombia, Ecuador, Peru, and Brazil w czasopiśmie „American Museum novitates”[7][8]. Holotyp (dorosły samiec) został odłowiony w maju 1915 roku[8]. Autor jako miejsce typowe wskazał Torontoy w świętej Dolinie Inków (Urubamba Valley) w Peru[7]. IOC nie wyróżnia podgatunków[9].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Leptasthenura: gr. λεπτος leptos „cienki”; ασθενης asthenes „słaby”; ουρα oura „ogon”[10].
- xenothorax: gr. ξενος xenos „dziwny”, „inny”, gr. θωραξ thōrax „napierśnik”[11].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Nieduży ptak ze stosunkowo długim i lekko zakrzywionym dziobem, którego górna część jest barwy od stalowej do ciemnoszarej, a dolna jaśniejsza u nasady. Tęczówki czarne. Nogi szare. Pióra czoła i górnej części głowy tworzą charakterystyczną jasnoczerwoną czapeczkę, która kontrastuje z matowym szarobrązowym karkiem. Gardło, szyja, górna część piersi oraz głowa bez tylnej części w czarno-białe plamki układające się we wzór szachownicy. Od nasady dzioba, biały cienki pasek brwiowy. Górna pokrywy skrzydeł są ciemnobrązowe z matowym rdzawym obramowaniem i jasnopłową plamą na lotkach. Ogon długi, wyraźnie stopniowany, środkowe sterówki najdłuższe, zewnętrzne krótkie, wszystkie w kolorze ciemnobrązowym do czarnego. Obie płcie wyglądają tak samo. Młode osobniki są bardzo podobne do dorosłych. Długość ciała z ogonem 16–18 cm, masa ciała 13 g[5].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Cierniogonek białobrewy jest spotykany tylko na kilku stanowisk w regionach Cuzco i Apurímac w Peru. Spotykany jest na wysokości od 3700 do 4550 m n.p.m., czasami także w obszarach niżej położonych, ale zawsze w pobliżu wysokich drzew z rodzaju Polylepis[2][12][5].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Cierniogonek białobrewy jest gatunkiem endemicznym, ściśle powiązanym z występowaniem drzew z rodzaju Polylepis. Jego głównym habitatem są wysokogórskie lasy, na terenach położonych niżej spotykany jest w półwilgotnych górskich zaroślach. Jest gatunkiem owadożernym, zjada też inne stawonogi, ale brak szczegółowych informacji o jego diecie. Występuje zazwyczaj w parach lub niewielkich grupach rodzinnych, ale spotykany jest także w stadach mieszanych. Żeruje głównie na wysokościach powyżej 4,8 m w środkowych i górnych partiach drzew, zbierając pokarm z gałęzi i często zwisając głową w dół[5].
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Rozmnaża się w zależności od stanowiska w okresie października–listopada. Znany jest jeden przypadek zaobserwowania gniazda. Znajdowało się ono w naturalnej szczelinie w pniu drzewa gatunku Polylepis racemosa, na wysokości około 2,2 m (drzewo mierzyło około 7 m wysokości). Szczelina miała wymiary 16,3 na 6,1 cm i głębokość 20,8 cm. W umieszczonym w niej gnieździe znajdowały się dwa jasne jaja. Wewnętrzna miseczka wyścielona była mchem, porostami i włóknami z kory drzew Polylepis. W budowie gniazda i wychowaniu młodych uczestniczą zarówno samica, jak i samiec. Brak bardziej szczegółowych informacji[5].
Status[edytuj | edytuj kod]
Od 1988 roku cierniogonek białobrewy wpisany jest do Czerwonej księgi gatunków zagrożonych IUCN. Pierwotnie był uznany za gatunek zagrożony (Threatened). Od 1994 roku klasyfikowano go jako gatunek krytycznie zagrożony, a od 2000 roku jako gatunek zagrożony (EN – Endangered). Zasięg występowania cierniogonka białobrewego według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje tylko około 7,6 tys. km²[13]. Liczebność populacji szacowana jest na 250–999 dorosłych osobników. BirdLife International uznaje trend liczebności populacji za spadkowy. Główne zagrożenia dla gatunku to wycinka lasów, pożary oraz intensywny wypas zwierząt uniemożliwiający regenerację lasów Polylepis[2][13]. BirdLife International wymienia 5 ostoi ptaków IBA, w których ten gatunek występuje, wszystkie w Peru m.in.: Runtacocha-Morococha, Santuario histórico de Machu Picchu i Abra Málaga-Vilcanota[13].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Lasy Polylepis są to formacje leśne, których górna granicy występowania przewyższa 5000 m n.p.m., znacznie powyżej naturalnego poziomu występowania innych lasów. Składają się głównie z drzew rodzaju Polylepis, krzewów i traw. Drzewa Polylepis są sękate i mają zazwyczaj niewielką wysokość (chociaż pewne gatunki osiągają wysokość przekraczającą 10 m), szorstką i grubą wielowarstwową korę. Tworzą zarówno gęste skupiska jak i niewielkie kępy drzew.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Leptasthenura xenothorax, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c Leptasthenura xenothorax, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 193, 1999.
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: FURNARIIDAE Gray,GR, 1840 - GARNCARZOWATE - HORNEROS, FOLIAGE-GLEANERS AND SPINETAILS (Wersja: 2021-01-03). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-04-15].
- ↑ a b c d e Huw Lloyd: White-browed Tit-Spinetail Leptasthenura xenothorax, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. T.S. Schulenberg) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2022-06-16]. (ang.).
- ↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 6 [online], grudzień 2021 [dostęp 2022-06-16].
- ↑ a b c Denis Lepage: White-browed Tit-Spinetail Leptasthenura xenothorax (Chapman, 1921). Avibase. [dostęp 2022-06-16]. (ang.).
- ↑ a b Frank M. Chapman, Descriptions of proposed new birds from Colombia, Ecuador, Peru, and Brazil, „American Museum novitates”, 18, Nowy Jork: Trustees of The American Museum of Natural History, 1921, s. 8 (ang.).
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Ovenbirds, woodcreepers. IOC World Bird List (v12.1). [dostęp 2022-04-15]. (ang.).
- ↑ Leptasthenura, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-06-16] (ang.).
- ↑ xenothorax, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-06-16] (ang.).
- ↑ Josep del Hoyo, Andrew Elliott & Jordi Sargatal (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 8: Broadbills to Tapaculos. Barcelona: Lynx Edicions, 2003, s. 266–267. ISBN 84-87334-50-4. (ang.).
- ↑ a b c White-browed Tit-spinetail Leptasthenura xenothorax, Data table and detailed info. BirdLife International, 2022. [dostęp 2022-06-16]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].