Cis krótkolistny

Cis krótkolistny
	; Igły cisu krótkolistnego
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	nagonasienne
Klasa	iglaste
Rząd	cyprysowce
Rodzina	cisowate
Rodzaj	cis
Gatunek	cis krótkolistny
	Nazwa systematyczna
	Taxus brevifolia Nutt.; N. Amer. Sylv. 3:86, t. 108. 1849
Synonimy
	Taxus bourcieri Carrière; Taxus boursieri Carrière; Taxus lindleyana A.Murray bis; Taxus occidentalis Nutt.;
	Taxus bourcieri Carrière; Taxus boursieri Carrière; Taxus lindleyana A.Murray bis; Taxus occidentalis Nutt.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; bliski zagrożenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Cis krótkolistny (Taxus brevifolia Nutt.) – gatunek drzewa iglastego należący do rodziny cisowatych. Występuje w Ameryce Północnej, na zachodzie Kanady i Stanów Zjednoczonych, w pasie od Alaski po Kalifornię^[3].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Stożkowy, szeroki^[6]. Dorasta do 25 m wysokości^[7]. Drzewo najczęściej niewielkie lub średnie. Konary giętkie i dość cienkie, zwykle poziomo odstające^[8].
Pień: Smukły, często o obwodzie nie większym niż 0,5 m. Kora czerwonobrązowa, papierzasta^[8], łuszcząca się, podobna do tej u cisa pospolitego.
Liście: Igły z wierzchu ciemnozielone, pod spodem jaśniejsze z dwoma białawymi paskami szparek, u nasady nieco żółtawe. Osadzone są naprzemianlegle na cieńszych pędach, skrętolegle na starszych. Osiągają zwykle do 1,6 cm^[8], rzadziej do 2,5 cm długości^[6]. Zwężają się na obu końcach, są skórzaste, dość grube i często nieco sierpowato wygięte^[8].
Kwiaty: Roślina dwupienna. Kwiaty męskie zebrane w kulistawe strobile, liczące po 6–14 mikrosporangiów. Kwiaty żeńskie pojedyncze^[8].
Nasiona: Jajowate, kanciaste, do 6,5 mm długości. Dojrzewają późnym latem. Rozwijają się wewnątrz czerwonej, mięsistej osnówki, z czasem ciemniejącej^[7].

Pokrój
Osnówki z nasionami
Kora

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Cis krótkolistny jest endemitem występującym w lasach zachodniego wybrzeża Ameryki Północnej. Często rośnie w cieniu większych drzew, na brzegach rzek i strumieni^[6].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Drewno jest twarde i wytrzymałe, a jednocześnie łatwe w obróbce. Często służy więc przy wykonywaniu drobnych elementów zdobniczych^[7].

W 1962 r. amerykański botanik Arthur Barclay zebrał próbki kory cisa krótkolistnego do testów antyrakowych. Okazało się, że kora tego gatunku zawiera taksol, przydatny w leczeniu niektórych rodzajów chorób nowotworowych. Do wyprodukowania 1 g czystego materiału potrzeba jednak aż 200 kg kory, zaś ze stuletniego drzewa można otrzymać zaledwie ok. 3 kg kory^[9]. Gatunek jest więc coraz częściej eksploatowany lub pada ofiarą rabunkowego wyrębu, co jest dla niego istotnym zagrożeniem^[7].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
↑ ^a ^b Taxus brevifolia. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2012-02-25]. (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2012-02-25].
↑ P.P. Thomas P.P., Taxus brevifolia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2012-02-25] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Tony Russel, Catherine Cutler, Martin Walters: Ilustrowana encyklopedia Drzewa Świata. Kraków: Universitas, 2008, s. 103. ISBN 97883242-0842-5.
↑ ^a ^b ^c ^d Flora of North America: Taxus brevifolia. [dostęp 2012-02-25]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e John Silba: Encyclopedia coniferae. Corvallis, Oregon, USA: Harold N. Moldenkeand, Alma L. Moldenke, 1986, s. 105, seria: Phytologia Memoirs.
↑ Zwijacz Tadeusz: Trucizna i lekarstwo. Cis pospolity (cz. 2), w "Tatry" zima 2017, nr 59, s. 55

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[christenhusz2011-2] M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).

[grin-3] Taxus brevifolia. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2012-02-25]. (ang.).

[TPL-4] The Plant List. [dostęp 2012-02-25].

[iucn-5] P.P. Thomas P.P., Taxus brevifolia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2012-02-25] (ang.).

[Drzewa_Świata-6] Tony Russel, Catherine Cutler, Martin Walters: Ilustrowana encyklopedia Drzewa Świata. Kraków: Universitas, 2008, s. 103. ISBN 97883242-0842-5.

[NA-7] Flora of North America: Taxus brevifolia. [dostęp 2012-02-25]. (ang.).

[silba-8] John Silba: Encyclopedia coniferae. Corvallis, Oregon, USA: Harold N. Moldenkeand, Alma L. Moldenke, 1986, s. 105, seria: Phytologia Memoirs.

[9] Zwijacz Tadeusz: Trucizna i lekarstwo. Cis pospolity (cz. 2), w "Tatry" zima 2017, nr 59, s. 55

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]