Cytwar (roślina)

Cytwar
	; Kaempferia rotunda
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	imbirowce
Rodzina	imbirowate
Rodzaj	cytwar
	Nazwa systematyczna
	Kaempferia Linnaeus; Sp. Pl. 2. 1 Mai 1753
	Typ nomenklatoryczny
	K. galanga L
	Multimedia w Wikimedia Commons

Cytwar, cytwarnica (Kaempferia) – rodzaj bylin z rodziny imbirowatych (Zingiberaceae). Obejmuje 29^[4] do około 50^[5] gatunków występujących w tropikalnej części Azji^[5]. W przeszłości uważana za roślinę leczniczą, chroniącą m.in. przed dżumą^[6].

Morfologia

Pokrój: Byliny z bulwiastym i mięsistym kłączem, często także z niewielkimi bulwami na korzeniach. Z kłącza wyrastają nieliczne liście, nierzadko pojedyncze. Nibyłodygi tworzonej z pochew liściowych brak lub jest krótka. Ogonek liściowy jest krótki, a blaszka o różnym kształcie od zaokrąglonej do nitkowatej, nierzadko pstra lub czerwono nabiegła^[5].
Kwiaty: Zebrane po kilka lub wiele w główkowate kwiatostany, rozwijające się na szczycie nibyłodyg lub wyrastające wprost z kłącza. Kwiaty wsparte przysadkami. Kielich rurkowaty, rozcięty z jednej strony, na szczycie z dwoma lub trzema ząbkami. Korona podobnej długości lub znacznie dłuższa i okazała. Jej listki lancetowate, równej długości. Boczne prątniczki podobne do listków okwiatu. Okazała warżka (labellum) zwykle jest biała lub liliowa, u nasady silniej wybarwiona. Płodny pręcik na krótkiej nitce lub siedzący. Słupek pojedynczy z zalążnią trójkomorową^[5].
Owoc: Torebka kulista lub elipsoidalna. Nasiona często z poszarpaną osnówką^[5].

Systematyka

Pozycja i podział według APWeb (aktualizowany system APG III z 2009)

Rodzaj należący do plemienia Zingibereae w podrodzinie Zingiberoideae, rodziny imbirowatych (Zingiberaceae) będącej kladem siostrzanym rodziny kostowcowatych Costaceae. Wraz z nią należy do rzędu imbirowców (Zingiberales) należącego do jednoliściennych (monocots) w obrębie roślin okrytonasiennych^[2].

Wykaz gatunków^[4]

Kaempferia alboviolacea Ridl.
Kaempferia angustifolia Roscoe
Kaempferia candida Wall.
Kaempferia chayanii Koonterm
Kaempferia cuneata Gagnep.
Kaempferia elegans (Wall.) Baker
Kaempferia evansii Blatt.
Kaempferia fallax Gagnep.
Kaempferia filifolia K.Larsen
Kaempferia fissa Gagnep.
Kaempferia galanga L.
Kaempferia gilbertii W.Bull
Kaempferia glauca Ridl.
Kaempferia grandifolia Saensouk & Jenjitt.
Kaempferia harmandiana Gagnep.
Kaempferia laotica Gagnep.
Kaempferia larsenii Sirirugsa
Kaempferia marginata Carey ex Roscoe
Kaempferia ovalifolia Roxb.
Kaempferia parviflora Wall. ex Baker
Kaempferia philippinensis Merr.
Kaempferia purpurea J.König
Kaempferia roscoeana Wall.
Kaempferia rotunda L.
Kaempferia scaposa (Nimmo) Benth.
Kaempferia siamensis Sirirugsa
Kaempferia simaoensis Y.Y.Qian
Kaempferia spoliata Sirirugsa
Kaempferia undulata Teijsm. & Binn.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2013-09-23] (ang.).
↑ ^a ^b Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian Institution. [dostęp 2013-09-23].
↑ ^a ^b Kaempferia. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-09-23].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Kaempferia. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-09-23]. (ang.).
↑ Wódkę samą lub z sadłem topionem, [w:] AgnieszkaA. Bukowczan-Rzeszut AgnieszkaA., Od powietrza, głodu, ognia..., Medycyna Praktyczna, 30 kwietnia 2020, s. 2 [dostęp 2020-05-02] (pol.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2013-09-23] (ang.).

[ing-3] Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian Institution. [dostęp 2013-09-23].

[tpl-4] Kaempferia. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-09-23].

[china-5] Kaempferia. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-09-23]. (ang.).

[6] Wódkę samą lub z sadłem topionem, [w:] AgnieszkaA. Bukowczan-Rzeszut AgnieszkaA., Od powietrza, głodu, ognia..., Medycyna Praktyczna, 30 kwietnia 2020, s. 2 [dostęp 2020-05-02] (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]