Imbirowate

Imbirowate
	; Alpinia lekarska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	imbirowce
Rodzina	imbirowate
	Nazwa systematyczna
	Zingiberaceae Lindl.; Key Bot.: 69. 15-30 Sep 1835, nom. cons. Lindl., 1835
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Imbirowate (Zingiberaceae Lindl.) – rodzina roślin wieloletnich z rzędu imbirowców. Liczy 56 rodzajów w obrębie których wyróżnia się ok. 1100–1600 gatunków^[2]. Rośliny te występują w strefie tropikalnej na wszystkich kontynentach, sięgając strefy subtropikalnej i umiarkowanej w Japonii, Himalajach i w południowej Afryce. W Ameryce Południowej i Środkowej występuje tylko jeden rodzaj – Renealmia^[3]. Imbirowate rosną głównie w lasach, na glebach próchnicznych, w miejscach cienistych i w półcieniu^[4]. Zgrubiałe kłącza zazwyczaj obfitują w olejki eteryczne i skrobię^[4]. Nadziemne części roślin też zwykle są aromatyczne. Liczne gatunki wykorzystywane są jako rośliny przyprawowe, lecznicze, jadalne i ozdobne^[3].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Rośliny kłączowe. Z kłącza wyrastają nibyłodygi z pochew liściowych.
Liście: O pochwiastej nasadzie i języczku, całobrzegie.
Kwiaty: Zwykle duże i efektowne, grzbieciste, o zielonkawym, zrosłodziałkowym kielichu i barwnej koronie z trzema łatkami. Z sześciu pręcików funkcjonuje tylko jeden, dwa inne pręciki wewnętrznego okółka wykształcają się płatkowato i są zrośnięte w warżkę (labellum). Słupek jeden, dolny.
Owoc: Torebka lub jagoda.

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pozycja i podział rodziny według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Klad okrytonasienne, klad jednoliścienne (monocots), rząd imbirowce (Zingiberales), rodzina imbirowate (Zingiberaceae). Rodzina stanowi klad siostrzany rodziny kostowcowatych (Costaceae)^[2]:

imbirowce

bananowate Musaceae

helikoniowate Heliconiaceae

	strelicjowate Streliziaceae

	Lowiaceae

	paciorecznikowate Cannaceae

	marantowate Marantaceae

	imbirowate Zingiberaceae

	kostowcowate Costaceae

W obrębie rodziny wyróżnia się cztery podrodziny:

imbirowate

Siphonochiloideae

Tamijioideae

	Alpinioideae

	Zingiberoideae

Podział i wykaz rodzajów^[2]^[5]^[6]:

Podrodzina Siphonochiloideae W. J. Kress
- Siphonochilus J. M. Wood et M. Franks
- Aulotandra Gagnep.
Podrodzina Tamijioideae W. J. Kress
- Tamijia S.Sakai & Nagam.
Podrodzina Alpinioideae Link (syn. Alpiniaceae Rudolphi, Amomaceae Jaume Saint-Hilaire) – obejmuje 21 rodzajów (grupowanych w dwóch plemionach: Alpinieae i Riedelieae) występujących w tropikach południowo-wschodniej Azji i Australii, w jednym wypadku (rodzaj Renealmia) także w Afryce i Ameryce Południowej. Rodzaje najliczniejsze w gatunki: Alpinia (200), Amomum (150), Renealmia (75), Etlingera (70), Riedelia (60), Aframomum (50), Hornstedia (50).
- Plemię Alpinieae:
  - Aframomum K.Schum. – aframon
  - Alpinia Roxb. – alpinia
  - Amomum Roxb. – amomek
  - Cyphostigma Bentham
  - Elettaria Maton
  - Elettariopsis Baker
  - Etlingera Giseke
  - Geocharis (K.Schum.) Ridl.
  - Hornstedtia Retz.
  - Leptosolena C.Presl
  - Plagiostachys Ridl.
  - Renealmia L.f.
  - Siliquamomum Baillon
  - Vanoverberghia Merr.
- Plemię Riedelieae:
  - Burbigdea Hook.f.
  - Pleuranthodium (K.Schum.) R.M.Sm.
  - Riedelia Oliv.
Podrodzina Zingiberoideae Hasskarl – należy tu 29 rodzajów, których zasięg obejmuje południowo-wschodnią Azję i Australię. Najliczniejsze w gatunki są rodzaje: Globba (100), Zingiber (100), Boesenbergia (60), Hedychium (50).
- Plemię Globbeae:
  - Globba L. – globba, truchlin
  - Gagnepainia K.Schum.
  - Hemiorchis Kurz
- Plemię Zingibereae
  - Boesenbergia Kuntze
  - Camptandra Ridl.
  - Caulokaempferia K.Larsen
  - Cautleya (Bentham) Hook.f.
  - Curcuma L. – ostryż
  - Curcumorpha A.S.Rao & D.M.Verma
  - Haniffia Holttum
  - Haplochorema K.Schum.
  - Hedychium J.Konig – wianecznik, hedychium
  - Hitchenia Wall.
  - Kaempferia L. – cytwar, cytwarnica
  - Nanochilus K.Schum.
  - Paracautleya R.M.Sm.
  - Parakaempferia A.S.Rao & D.M.Verma
  - Pommereschea Wittm.
  - Rhynchanthus Hook.f.
  - Roscoea Sm. – roskea
  - Scaphochlamys Baker
  - Stadiochilus R.M.Sm.
  - Stahlianthus Kuntze
  - Zingiber Boehm. – imbir

Pozycja w systemie Reveala (1994–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa imbirowe (Zingiberidae Cronquist), nadrząd Zingiberanae Takht. ex Reveal, rząd imbirowce (Zingiberales Griseb.), rodzina imbirowate (Zingiberaceae Lindl.)^[7].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-02-28] (ang.).
↑ ^a ^b Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 191-193. ISBN 978-1-84246-634-6.
↑ ^a ^b Wielka encyklopedia przyrody. Rośliny kwiatowe 2. Warszawa: Muza S.A., 1998, s. 439-445. ISBN 83-7079-779-2.
↑ List of Genera in Zingiberaceae, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2009-06-18] (ang.).
↑ David J. Harris, Mark F. Newman, Michelle L. Hollingsworth, Michael Möller, Alexandra Clark. The phylogenetic position of Aulotandra (Zingiberaceae). „Nordic Journal of Botany”. 23, 6, s. 725–734, 2003. DOI: 10.1111/j.1756-1051.2003.tb00451.x.
↑ Crescent Bloom: Zingiberaceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-06-18]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-02-28] (ang.).

[maarten-3] Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 191-193. ISBN 978-1-84246-634-6.

[encyk-4] Wielka encyklopedia przyrody. Rośliny kwiatowe 2. Warszawa: Muza S.A., 1998, s. 439-445. ISBN 83-7079-779-2.

[5] List of Genera in Zingiberaceae, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2009-06-18] (ang.).

[6] David J. Harris, Mark F. Newman, Michelle L. Hollingsworth, Michael Möller, Alexandra Clark. The phylogenetic position of Aulotandra (Zingiberaceae). „Nordic Journal of Botany”. 23, 6, s. 725–734, 2003. DOI: 10.1111/j.1756-1051.2003.tb00451.x.

[A-7] Crescent Bloom: Zingiberaceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-06-18]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]