Demodex nanus
Demodex nanus | |
Hirst, 1918 | |
Systematyka | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Typ | |
Podtyp | |
Gromada | |
Podgromada | |
Rząd | |
Podrząd | |
Nadrodzina | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
Demodex nanus |
Demodex nanus – gatunek roztocza z rodziny nużeńcowatych. Występuje w mieszkach włosowych szczura wędrownego i szczura śniadego.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1918 roku przez Arthura Stanley’a Hirsta na łamach „The Annals and magazine of natural history”[1]. Epitet gatunkowy oznacza po łacinie „karzeł”[2]. Współczesnej redeskrypcji gatunku dokonał w 1987 roku Clifford E. Desch Jr na łamach „Journal of Medical Entomology”[3].
Morfologia i rozwój
[edytuj | edytuj kod]Osobniki dorosłe
[edytuj | edytuj kod]Samice osiągają od 111 do 146 μm długości i od 26 do 39 μm szerokości, zaś samce od 77 do 99 μm długości i od 25 do 35 μm szerokości ciała[3][4]. Trapezowata, krótsza niż u nasady szeroka gnatosoma[3] ma na grzbietowej stronie parę drobnych, kikutowatych, skierowane dozewnętrznie, wyrastających z zewnętrznej krawędzi kolców nadbiodrowych[3][4]. Nogogłaszczki budują trzy człony, z których ostatni zaopatrzony jest w trzy małe kolce. Nabrzmiałość gardzieli jest podkowiasta i ma parę drobnych szczecinek subgnatosomalnych po bokach krawędzi przedniej[3]. Na spodzie podosomy leżą cztery pary płytek epimeralnych; u samicy płytki danej pary stykają się brzegami pośrodkowymi, a ostatnia ich para wręcz zlewa się ze sobą, u samca natomiast płytki są oddzielone, a ich brzegi dośrodkowe są faliście ząbkowane. Odnóża występują w liczbie czterech par i składają się z sześciu członów[3][4], z których ostatni ma parę rozdwojonych pazurków ze skierowanymi ku tyłowi ostrogami. Ponadto pierwsza i druga para odnóży ma pojedynczy solenidion umieszczony przednio-grzbietowo względem pazurków. Na wierzchu podosomy samca znajdują się dwie pary guzków grzbietowych, pierwsza na wysokości otworu płciowego, druga zaś na wysokości tylnej krawędzi odnóży drugiej pary[3], oraz edeagus o długości od 7 do 14 μm, leżący na wysokości pierwszej i drugiej pary płytek epimeralnych. U samicy wulwa leży za tylną krawędzią ostatniej pary płytek epimeralnych[4] i ma postać podłużnej szczeliny o długości od 3,4 do 4,4 μm[3]. Opistosoma jest wydłużona, najszersza u podstawy i mocno zwężająca się ku tępemu wierzchołkowi[3][4], bardzo niewyraźnie rowkowana poprzecznie[3], pozbawiona narządu opistosomalnego[3][4].
Stadia rozwojowe
[edytuj | edytuj kod]Jaja są owalne[3][4] z przednim końcem nieco bardziej zaokrąglonym niż tylnym[3]. Mają od 40 do 60 μm długości i od 20 do 30 μm szerokości[4].
Z jaj klują się larwy o wymiarach od 41 μm długości i od 17 μm szerokości, te zaś przekształcają się w protonimfy, osiągające maksymalnie 99 μm długości i 31 μm szerokości. Oba te stadia mają trapezowatą gnatosomę, trzy pary nieczłonowanych, grubych, zwieńczonych trójzębnymi pazurkami odnóży oraz parę półksiężycowatych tarczek brzusznych pomiędzy drugą a trzecią parą tychże odnóży[3].
Nimfy osiągają od 84 do 133 μm długości i od 25 do 39 μm szerokości. Od larw i protonimf różnią się głównie obecnością już czterech par odnóży i tyluż par tarczek brzusznych[3].
Ekologia i występowanie
[edytuj | edytuj kod]Roztocz ten jest komensalem[5] lub pasożytem szczura wędrownego i szczura śniadego[1][4][6]. Bytuje w mieszkach włosowych, głównie na skórze okolic genitaliów i odbytu[4], ale spotykany jest też na skórze brzucha i pachwin[7]. W obrębie jednostki włosowo-łojowej żeruje w części gruczołowej, będąc w niej zanurzony całkowicie lub tylko aparatem gębowym. Nie schodzi poniżej kanalików łojowych[3]. Nie stwierdzono wywoływania przez żerowanie tego nużeńca zmian skórnych. Nie powoduje on uszkadzania mieszków, wypadania włosów czy stanów zapalnych[3][4].
Do parazytofauny szczura wędrownego należą również cztery inne gatunki nużeńców: D. norvegicus, D. ponderosus, D. ratti oraz D. ratticola[8][4][6]. Spośród nich w okolicy genitaliów i odbytu żyje również D. norvegicus[8][4], ma on jednak różne od D. nanus preferencje co do warstwy tkanki i struktury skóry[4]. Ze względu na specjalizację topograficzną wszystkie cztery gatunki mogą współwystępować na pojedynczym osobniku żywiciela[8][4].
Gatunek podawany m.in. z Polski[7][8][6], Wielkiej Brytanii, Rosji[6] i Nowej Zelandii[3][6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Stanley Hirst. On four new species of genus Demodex Owen. „The Annals and magazine of natural history, Series 9”. 2, s. 145–146, 1918.
- ↑ Józef Korpanty: Słownik łacińsko-polski. Tom II. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne PWN, 2003, s. 299. ISBN 978-83-7195-472-6.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Clifford E. Desch Jr. Redescription of Demodex nanus (Acari: Demodicidae) from Rattus norvegicus and R. rattus (Rodentia). „Journal of Medical Entomology”. 24 (1), s. 19–23, 1987. DOI: 10.1093/jmedent/24.1.19.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Joanna N. Izdebska, Leszek Rolbiecki. New Species of Demodex (Acari: Demodecidae) With Data on Parasitism and Occurrence of Other Demodecids of Rattus norvegicus (Rodentia: Muridae). „Annals of the Entomological Society of America”. 107 (4), s. 740–747, 2014. Entomological Society of America. DOI: 10.1603/AN13123.
- ↑ Aida Corina Badescu , Luminita Smaranda Iancu , Laura Statescu , Demodex: commensal or pathogen?, „Revista Medico-Chirurgicala a Societatii De Medici Si Naturalisti Din Iasi”, 117 (1), 2013, s. 189–193, ISSN 0048-7848, PMID: 24505913 [dostęp 2017-08-12] .
- ↑ a b c d e Joanna N. Izdebska, Leszek Rolbiecki. The biodiversity of demodecid mites (Acariformes: Prostigmata), specific parasites of mammals with a global checklist and a new finding for Demodex sciurinus. „Diversity”. 12, s. 261–299, 2020. DOI: 10.3390/d12070261.
- ↑ a b Joanna N. Izdebska. Demodex spp. (Acari: Demodecidae) in brown rat (Rodentia: Muridae) in Poland. „Wiadomości Parazytologiczne”. 50 (2), s. 333–335, 2004.
- ↑ a b c d Joanna N. Izdebska, Leszek Rolbiecki. Demodectic mites of the brown rat Rattus norvegicus (Berkenhout, 1769) (Rodentia, Muridae) with a new finding of Demodex ratticola Bukva, 1995 (Acari, Demodecidae). „Annals of Parasitology”. 58 (2), s. 71–74, 2012.