Płatności bezpośrednie
Płatności bezpośrednie – rodzaj płatności przyznawanych bezpośrednio rolnikom w Unii Europejskiej w ramach Wspólnej Polityki Rolnej.
System przyznawania[edytuj | edytuj kod]
Przyznawanie pomocy oparte jest na systemie ewidencji IACS.
System przyznawania subwencji jest poddany ostrej krytyce. Oponenci wskazują, że pomoc trafia do największych właścicieli ziemi, a nie do rolników (np. dużym beneficjentem pomocy jest koncern Nestle). Według raportu Komisji Europejskiej 80% środków trafia do 20% uprawnionych. W czerwcu 2006 roku zaproponowano ustanowienie limitu dopłat na 300 tys. euro rocznie – zgodnie z wyliczeniami straciłoby na tym tylko ok. 2 tysiące podmiotów w całej unii, ale projekt nie przeszedł.
Drugim zarzutem było utajnienie listy osób korzystających z pomocy. Unia nie ujawniała listy beneficjentów, nie robiła tego też większość państw. Na mocy porozumienia osiągniętego w 2006 roku oraz rozporządzenia Komisji Europejskiej nr 259/2008 od dnia 30 kwietnia 2009 pełne listy beneficjentów są ujawniane przez poszczególne Państwa Członkowskie[1].
Trzecim zarzutem jest nierówność traktowania rolników w różnych krajach – inne wysokości dopłat przyznane są w krajach tzw. „starej Unii” a inne w krajach nowych.
Sama idea dopłat krytykowana jest jako bariera o charakterze interwencjonizmu państwa, która jest sprzeczna z ideą wolności gospodarczej i uderza szczególnie w producentów rolnych z krajów rozwijających się. Znane są przypadki, kiedy tanie płody rolne powodowały konkurencję niszczącą rolnictwo krajów afrykańskich lub południowoamerykańskich, przyczyniając się do wzrostu ubóstwa, a w skrajnych przypadkach do głodu[2].
Kolejnym krytykowanym nonsensem są tak małe dopłaty, gdzie koszty administrowania są wyższe niż wysokość dopłaty.
Płatności bezpośrednie w Polsce[edytuj | edytuj kod]
W Polsce systemem IACS zarządza Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
Polscy rolnicy otrzymywali mniej, niż rolnicy w krajach „starej Unii”. Polska uzyskuje z budżetu unijnego dopłaty w wysokości 25% pełnego, należnego poziomu (Polska stosuje również płatności uzupełniające z budżetu krajowego, co stanowi łącznie poziom 55%) w 2004, 30% (wraz z płatnością krajową łącznie 60%) w 2005, 35% (wraz z płatnością krajową łącznie 65%) w 2006, 40% (wraz z płatnością krajową łącznie 70%) w 2007, 50% (wraz z płatnością krajową łącznie 80%) w 2008, 60% (wraz z płatnością krajową łącznie 90%) w 2009, 70% (plus płatność krajowa maksymalnie 30%, jednak łącznie nie więcej niż 100%) w 2010, 80% (plus płatność krajowa maksymalnie 20%, jednak łącznie nie więcej niż 100%) w 2011, 90% w (plus płatność krajowa maksymalnie 10%, jednak łącznie nie więcej niż 100%) w 2012 oraz poziom płatności stosowany w krajach „starej Unii” w 2013 r.
W Polsce lista beneficjentów dopłat do gruntów oraz płatności cukrowych jest jawna od 2008 roku[3].
W 2015 r. Polska znajdowała się w grupie 16 państw członkowskich, w których kwota płatności na 1 ha była niższa niż średnia dla UE (266 euro)[4].
Katalog płatności bezpośrednich w 2021[5][edytuj | edytuj kod]
- Płatność z tytułu praktyk rolniczych korzystnych dla klimatu i środowiska (tzw. płatność za zazielenienie)
- Płatność dla młodych rolników
- Płatność dodatkowa (redystrybucyjna)
- Płatności związane z produkcją
a) Płatności związane do powierzchni upraw
- płatność do powierzchni buraków cukrowych
- płatność do powierzchni uprawy ziemniaków skrobiowych
- płatność do powierzchni upraw truskawek
- płatność do powierzchni upraw chmielu
- płatność do powierzchni upraw strączkowych na ziarno
- płatność do powierzchni upraw roślin pastewnych
- płatność do powierzchni uprawy pomidorów
- płatność do powierzchni uprawy lnu
- płatność do powierzchni uprawy konopi włóknistych
b) Płatności związane do zwierząt
- płatność do bydła
- płatność do krów
- płatność do owiec
- płatność do kóz
- Płatności w ramach przejściowego wsparcia krajowego (płatność niezwiązana do tytoniu)
- System dla małych gospodarstw
Kalendarium[edytuj | edytuj kod]
- 1957 podpisanie Traktatów rzymskich
- 1997 Agenda 2000
- 2002 Premier Leszek Miller wynegocjował możliwość podniesienia dopłat dla polskich rolników sumami bezpośrednio z polskiego budżetu
- 2005 Centrum Monitoringu Wolności Prasy wystąpiło do ARiMR o ujawnienie listy i otrzymało odmowę.
- 2006 W czerwcu – zaproponowano ustalenie limitu dopłat na 300 tys. euro rocznie, na czym stracić mogło tylko 2 tys. najbogatszych właścicieli latyfundiów. Projekt upadł.
- 2006 18 października Unia zdecydowała się ujawnić listę beneficjentów pomocy, ale dopiero od 2009 roku.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jawne listy beneficjentów. Rzeczpospolita, 29 kwietnia 2009.
- ↑ Nakarmimy Świat (film dokumentalny, reż. Ervin Wagenhofer.
- ↑ Wykaz rolników, którym przyznano płatności do gruntów rolnych lub płatność cukrową w roku 2007.
- ↑ CAP explained. Direct payments for farmers 2015-2020. [w:] European Comission [on-line]. ec.europa.eu, May 2017. [dostęp 2017-10-17].
- ↑ Płatności bezpośrednie w roku 2021. [dostęp 2021-06-21].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Aleksander Piński, Krzysztof Trębski: Jałmużna dla obszarnika. Wprost, 29 października 2006.
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 1307/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiające przepisy dotyczące płatności bezpośrednich dla rolników na podstawie systemów wsparcia w ramach wspólnej polityki rolnej oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 637/2008 i rozporządzenie Rady (WE) nr 73/2009 (CELEX: 32013R1307)