Drewnica czernica
| Lithophane consocia | |||
| (Borkhausen, 1792) | |||
 Samiec | |||
 Samica | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Podplemię | |||
| Rodzaj | |||
| Podrodzaj |
Lithophane (Lithophane) | ||
| Gatunek |
drewnica czernica | ||
| Synonimy | |||
| |||
Drewnica czernica[1][2] (Lithophane consocia) – gatunek motyla z rodziny sówkowatych. Zamieszkuje Europę i Daleki Wschód Azji. Gąsienice żerują na drzewach liściastych, najchętniej na olszach.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1792 roku przez Moritza Balthasara Borkhausena pod nazwą Phalaena (Noctua) consocia. Jako miejsce typowe autor wskazał Frankfurt. W jego obrębie wyróżnia się dwa podgatunki[3]:
- Lithophane consocia consocia (Borkhausen, 1792)
- Lithophane consocia grisea (Graeser, 1889)
Ten drugi opisany został w 1889 roku przez Ludwiga C.F. Graesera jako odmiana pod nazwą Xylina ingrica var. grisea. Jako miejsce typowe wskazano Błagowieszczeńsk[3].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Motyl ten osiąga od 43 do 48 mm rozpiętości skrzydeł[2]. Ma stosunkowo dużą głowę z dobrze wykształconą ssawką, dużymi oczami złożonymi i dość szerokim czołem porośniętym włosowatymi łuskami. Wierzch tułowia porastają włosowate i łopatowate łuski, spiętrzające się na przedzie w podłużny czub. Skrzydło przednie jest długie i wąskie, długości od 19 do 21 mm. Tło jego jest szaroczarne. W nasadowej części skrzydła między jego przednią krawędzią a pręgą nasadową rozciąga się zielonkawobiałe rozjaśnienie. Ubarwienie plamki okrągłej i nerkowatej jest znacznie jaśniejsze niż tła skrzydła. Brzeg zewnętrzny skrzydła jest w sposób wyraźny ciemno obrzeżony. Duże i lekko na zewnętrznym brzegu powycinane skrzydło tylne ma żółtawoszarą stronę spodnią. Włoskowate łuski na odwłoku tworzą ciemno zabarwioną, wyraźnie odstającą kępkę[4]. Ubarwienie podgatunku L. c. grisea jest ogólnie ciemniejsze niż nominatywnego[5].
Ubarwienie gąsienicy przed ostatnią wylinką jest żółtozielone z podłużnymi białymi paskami oraz białym nakrapianiem. Gąsienica stadium ostatniego może być szarozielona w czarne i białe plamki lub fioletowa w plamki czarne i białożółte[1][2].
Ekologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Owad ten zasiedla lasy liściaste i mieszane, także w górach[2], przy czym preferuje olsy[4]. Owady dorosłe pojawiają się w sierpniu lub wrześniu i pozostają aktywne do późnej jesieni. Są stadium zimującym. Wybudzają się wczesną wiosną i przeżywają do maja. Żerowanie gąsienic odbywa się od maja do lipca[4][2][1]. Są foliofagami preferującymi olsze[4], ale żerującymi też na leszczynach[2][1] i brzozach[2]. Prowadzą skryty tryb życia. Żerują przebywając na spodnie stronie liści. Przepoczwarczają się w słabej konstrukcji kokonie na powierzchni gleby lub pod nią[2][1].
Gatunek palearktyczny o dysjunktywnym zasięgu[3]. Podgatunek nominatywny w Europie znany jest z Wielkiej Brytanii, Francji, Niemiec, Szwajcarii, Liechtensteinu, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Rumunii, Mołdawii oraz europejskiej części Rosji[6]. W Polsce jest spotykany bardzo rzadko, w górach i na północnym wschodzie kraju[1]. Na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” umieszczony został ze statusem gatunku narażonego na wymarcie (VU)[7]. Podgatunek L. c. grisea zamieszkuje południowo-wschodnią Syberię, Rosyjski Daleki Wschód, Koreę i Japonię[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Jerzy Heintze: Motyle Polski (wyd. II). Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1990.
- ↑ a b c d e f g h Krzysztof Jonko: Lithophane (Lithophane) consocia. [w:] Lepidoptera Mundi [on-line]. [dostęp 2021-06-04].
- ↑ a b c d Markku Savela: Lithophane Hübner, [1821]. [w:] Funet.fi [on-line]. [dostęp 2021-06-04].
- ↑ a b c d Andrzej Samuel Kostrowicki: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyt 53a. Sówki – Noctuidae. Wstęp i podrodzina Cuculliinae. Warszawa: PWN, Polski Związek Entomologiczny, 1956.
- ↑ A. Seitz: Gross-Schmetterlinge des palaearktischen Faunengebietes. Band 3: Die eulenartigen Nachtfalter. Stuttgart: Alfred Kernen Verlag, 1914.
- ↑ Lithophane (Lithophane) consocia. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2021-06-04].
- ↑ Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates.. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.