Droździk
| Turdus iliacus[1] | |
| Linnaeus, 1758 | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
droździk |
| Synonimy | |
| |
| Podgatunki | |
| |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |
 | |
| Zasięg występowania | |
 w sezonie lęgowym przeloty zimowiska | |
Droździk[4], drozd rdzawoboczny (Turdus iliacus) – gatunek średniej wielkości wędrownego ptaka z rodziny drozdowatych (Turdidae). Występuje w Eurazji i w północnej Afryce (podczas zimowania). Bliski zagrożenia.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Po raz pierwszy gatunek opisał Karol Linneusz w 1758 (dawniej podawano też błędną datę 1766). Holotyp pochodził ze Szwecji. Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Turdus iliacus[2]. Obecnie (2020) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) podtrzymuje tę nazwę. Wyróżnia 2 podgatunki[5].
Podgatunki i zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Droździk zamieszkuje północną Europę i Azję (po okolice dolnego biegu Kołymy i góry Ałtaj), skrajnie nielicznie także południowo-wschodnią Grenlandię[2]. Skandynawia i północna Rosja to obszary, gdzie ptaki te występują najliczniej. To ptak wędrowny lub częściowo wędrowny na niewielkie i średnie odległości – przylatuje w marcu lub kwietniu, a odlatuje od września do grudnia. Migruje w licznych grupach i głównie nocą, zatrzymując się na polach, łąkach i w lasach. Na zimę przylatuje do zachodniej, środkowej i południowej Europy, zatrzymując się tam w tych samych środowiskach co drozd śpiewak. Populacje z Islandii i wysp północnego Atlantyku kierują się do Szkocji, Irlandii, Francji i na Półwysep Iberyjski. Osobniki euroazjatyckie zimą spotyka się w Europie Zachodniej i w basenie Morza Śródziemnego, Czarnego i Kaspijskiego.
IOC wyróżnia 2 podgatunki T. iliacus[5]:
- Turdus iliacus coburni – Islandia i Wyspy Owcze, skrajnie nielicznie także południowo-wschodnia Grenlandia; poza sezonem lęgowym zachodnia Europa[2]
- Turdus iliacus iliacus – północna i wschodnia Europa na wschód przez Syberię po okolice dolnego biegu Kołymy i Ałtaj; poza sezonem lęgowym zachodnia i południowa Europa, północna Afryka, baseny Morza Czarnego i Kaspijskiego oraz przyległe obszary południowo-zachodniej Azji[2]
Przez Polskę przebiega południowo-zachodnia granica zasięgu gniazdowania droździków. Gniazdują w północno-wschodniej Polsce, bardzo nielicznie, ale regularnie, m.in. w Puszczy Białowieskiej i na Bagnach Biebrzańskich[6]. Sporadycznie pary spotyka się w innych regionach Polski[7]. Można go obserwować w Polsce od października do kwietnia[8]. W latach 2004–2012 liczebność droździka na terenie kraju szacowano na zaledwie 50–150 par lęgowych[9], te same wartości podano dla lat 2013–2018[10].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała wynosi 20–24 cm; masa ciała 46–80 g[2]. Ogon mierzy około 87 mm długości[11]. Długość czaszki wynosi 45–47 mm, w tym 21–23 przypada na dziób[11].
W upierzeniu dymorfizm płciowy nie występuje[7]. Droździki są nieco mniejsze od śpiewaków (Turdus philomelos). Do charakterystycznych cech tych drozdów należą śmietankowobiała brew i wąsy, czerwonawe boki i spody skrzydeł, brązowy wierzch ciała i białawy spód z ciemnobrązowym kreskowaniem[8]. Pierzenie trwa od połowy czerwca do połowy września[11].
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Droździki gniazdują w lasach iglastych strefy borealnej[6], w Polsce na skrajach podmokłych łęgów i olsów. Podczas przelotów pojawiają się na łąkach i skrajach lasów[7], nierzadko w towarzystwie szpaków (Sturnus vulgaris) lub kwiczołów (Turdus pilaris). Zjada owady, dżdżownice, drobne ślimaki[6] i inne drobne bezkręgowce, a jesienią i zimą także nasiona i jagody[12].
W czasie nocnych przelotów lub przy odlocie wydaje przeciągłe okrzyki. Jest to przenikliwe cij, podczas gdy odgłosy drozdów śpiewaków to wysokie, krótkie cip[8]. Świergocąca melodia zawiera liczne powtórzenia i krótkie, opadające frazy. Najczęściej słychać je w nocy.
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
W ciągu roku wyprowadzane są 1 lub 2 lęgi, pierwszy na przełomie kwietnia i maja, a drugi w czerwcu[7].
Gniazdo umieszczone zazwyczaj ok. 1,5 metra nad ziemią, zatem dość nisko, nad drzewem i krzewem przy pniu i bocznych gałęziach młodych roślin drzewiastych, np. świerków[7]. W optymalnych warunkach droździki mogą gniazdować w małych koloniach[6]. Gniazdo ma kształt czarki, w której można wyodrębnić trzy warstwy. Środkową stanowi muł. Zewnętrzna warstwa utworzona może być z trawy, włosia końskiego, fragmentów liści paproci i innych roślin, kory brzozowej, liści drzew albo z małych gałązek, mchów i porostów (dane dotyczą ptaków z Finlandii). Wyściółkę stanowią głównie delikatne trawy[13]. W zniesieniu znajduje się 5–6 jaj (w powtarzanym lęgu 4)[7].
Wysiadywanie trwa 10–14 dni, zwykle 12[13]. Czas gniazdowego rozwoju piskląt i okres karmienia ich przez rodziców po opuszczeniu gniazda trwa około 14 dni. Droździki bronią piskląt w gnieździe przez symulowanie ataków, również wobec człowieka[7].
Status[edytuj | edytuj kod]
Od 1988 Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznawała droździka za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). W 2015 klasyfikację zmieniono na gatunek bliski zagrożenia (NT, Near Threatened). Liczebność światowej populacji, obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy z 2015 roku, mieści się w przedziale 98–151 milionów dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[3]. Wahania w liczebności spowodowane są występowaniem na przemian srogich i łagodnych zim. W basenie Morza Śródziemnego nielegalnie odławia się te ptaki[12].
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[14]. Na Czerwonej liście ptaków Polski został sklasyfikowany jako gatunek zagrożony (EN – Endangered)[15]. Przyczyną zmniejszania liczebności są m.in. koty i zderzenia np. z samochodami, szybami, liniami energetycznymi, które ptakom pojawiającym się w osiedlach ludzkich podczas przelotów są nieznane[7].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Turdus iliacus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b c d e f Collar, N., de Juana, E. & Sharpe, C.J.: Redwing (Turdus iliacus). W: del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-07)].
- ↑ a b BirdLife International, Turdus iliacus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016 [online], wersja 2015-4 [dostęp 2016-04-27] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Turdinae Rafinesque, 1815 - drozdy (wersja: 2020-02-28). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-05-07].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Thrushes (ang.). IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-04-18].
- ↑ a b c d Dominik Marchowski: Ptaki Polski. Kompletna lista 450 stwierdzonych gatunków. Wyd. 1. Warszawa: SBM, 2015, s. 417. ISBN 978-83-7845-983-5.
- ↑ a b c d e f g h Andrzej G. Kruszewicz: Ptaki Polski. Encyklopedia ilustrowana. Warszawa: MULTICO, 2007, s. 207. ISBN 978-83-7073-474-9.
- ↑ a b c Klaus Richarz & Anne Puchta: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: Muza, 2009, s. 298. ISBN 978-83-7495-018-3.
- ↑ T. Chodkiewicz i inni. Ocena liczebności populacji ptaków lęgowych w Polsce w latach 2008–2012. „Ornis Polonica”. 56, s. 149–189, 2015.
- ↑ Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.
- ↑ a b c Roy Brown, John Ferguson, Michael Lawrence, David Lees: Tropy i ślady ptaków. Muza SA, 2006, s. 204, 278. ISBN 83-7319-860-1.
- ↑ a b Species factsheet: Turdus iliacus (ang.). BirdLife International. [dostęp 2020-05-07].
- ↑ a b Heikki Tyrväinen. The breeding biology of the Redwing (Turdus iliacus L.). „Annales Zoologici Fennici”. 6 (1), s. 1–46, 1969.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
- ↑ Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Pavel Vasak: Ptaki leśne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-28-X.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, krótkie filmy i nagrania audio (ang.). W: eBird [on-line].