Dwór Starościński

Dwór Starościński

nr rej. A-747
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Miejscowość	Leżajsk
Adres	ul. Adama Mickiewicza 20a
Typ budynku	dwór
Właściciel	Muzeum Ziemi Leżajskiej
Położenie na mapie Polski Dwór Starościński
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Dwór Starościński
Położenie na mapie powiatu leżajskiego Dwór Starościński
Położenie na mapie Leżajska Dwór Starościński
50°15′17,99″N 22°25′20,52″E

Zespół Dworu Starościńskiego mieści się w centrum królewskiego miasta Leżajska. Obecnie znajduje się w nim siedziba Muzeum Ziemi Leżajskiej.

Zespół dworu starościńskiego wpisany jest do rejestru zabytków pod nr rej.: A-747 z 12.12.1992: i obejmuje, - dwór starościński, - 4 oficyny

Historia

Historia Dworu Starościńskiego sięga pierwszej połowy XVI wieku. Wówczas to król Zygmunt I Stary dokonał ponownej lokacji miasta, a ówczesny starosta Krzysztof Szydłowiecki wzniósł okazałą rezydencję.

Pierwotny dwór składał się z domu starosty, odrębnego domu dla służby, zabudowań gospodarczych: piekarni, browaru, słodowni, stajni, piwnic. Były tu także łazienki i więzienie starościńskie. Całość otoczono wałami ziemnymi, na których postawiono parkan pokryty gontem. W obwodzie obwarowań znajdowała się drewniana, trzypiętrowa wieża, pełniąca zarówno funkcje obronne, jak i gospodarcze, była też brama i cztery furty. Starosta szydłowiecki wyposażył budynki dworskie m.in. w piece kaflowe i szklane okna.

W 1609 roku Leżajsk i Dwór złupił warchoł – Stanisław Stadnicki, zwany Diabłem Łańcuckim. Najechał on miasto w czasie toczonej latami, wyniszczającej prywatnej wojny ze Starostą Leżajska – Łukaszem Opalińskim. W połowie XVII wieku Dwór Starościński został zniszczony przez Kozaków i wojska Księcia Siedmiogrodu Jerzego II Rakoczego. Najazd tatarski w 1672 roku i przemarsze wojsk w czasie trzeciej wojny północnej na początku XVIII wieku również przyczyniły się do popadania dworu w ruinę, zwłaszcza, że kolejni starostowie z rodziny Potockich (od 1655 roku) nie mieszkali tam, wybierając pobliski Tarnawiec. W latach 1760–1770 Potoccy, na miejscu zniszczonej siedziby starościńskiej, zbudowali parterowy murowany dwór, który istnieje do dziś.

W 1918 roku Dwór Starościński stanowiący część ordynacji łańcuckiej został wynajęty od Potockich na potrzeby utworzonego w 1912 roku Miejskiego Gimnazjum Realnego, które od 1922 roku nosiło nazwę Gimnazjum Państwowe, a w 1926 roku otrzymało imię Bolesława Chrobrego. W latach 1932–1933 władze miasta sfinalizowały odkupienie dworu i przebudowały do potrzeb szkoły. W czasach II wojny światowej i okupacji zespół Dworu Starościńskiego pełnił funkcję koszar dla wojsk niemieckich. Po wyzwoleniu zespół Dworu Starościńskiego pełnił funkcje szkoły – mieściło się tutaj Liceum Ogólnokształcące i Szkoła Podstawowa nr 4.