Dywan Pazyryk

„Dywan Pazyryk” w zbiorach Ermitażu

Dywan Pazyryk – najstarszy znany zachowany dywan na świecie, prawdopodobnie wytworzony na terenach pozostających pod wpływem starożytnej Persji w III wieku p.n.e. Znajduje się w Państwowym Muzeum Ermitażu w Sankt Petersburgu w Rosji^[1].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Dywan został znaleziony pod koniec lat 40. XX w. podczas prac archeologicznych, prowadzonych przez rosyjskich naukowców pod kierunkiem Siergieja Rudenki (1885–1969)^[2] w jednym z kurhanów scytyjskich w dolinie Pazyryk w Ałtaju – stąd jego nazwa „dywan Pazyryk”^[1].

Czynnikiem konserwującym, pozwalającym zachować dywan w dobrym stanie było wytworzenie się wiecznej zmarzliny pod nasypami kurhanów^[3]. Zmarzlina uchroniła również częściowo kurhany przed doszczętnym rabunkiem – groby zostały obrabowane jeszcze w starożytności^[3]. W celu wydobycia przedmiotów zgromadzonych w kurhanach, archeolodzy polewali komory wiadrami gorącej wody, by roztopić lód^[3]. W grobowcach odkryto także zmumifikowane zwłoki ludzkie ze skórą pokrytą tatuażami, szkielety koni z bogatymi uprzężami, zawierającymi wędzidła, uździenice, czapraki, napierśniki i najstarsze znane siodła, odzież z kolorowymi aplikacjami, wojłokowe i wełniane kobierce, tkaniny, instrumenty muzyczne (harfa, tamburyny), zwierciadła, naczynia, a także sprzęty domowe^[2].

Opis[edytuj | edytuj kod]

„Dywan Pazyryk” – detal

Wełniany dywan ma wymiary 183 × 198 cm^[1], jego gęstość tkania wynosi ok. 3600 węzłów typu giordi na decymetr kwadratowy^[4], a grubość włosia – 2 mm^[5].

Analiza wzoru wskazuje na pochodzenie dywanu z terenów znajdujących się pod wpływem starożytnej Persji^[2]^[5], przy czym datowanie radiowęglowe wskazuje datę powstania dywanu na wiek III p.n.e.^[1]^[a].

Wzór[edytuj | edytuj kod]

Replika „dywanu Pazyryk” w Muzeum Dywanu Iranu

W części środkowej znajduje się gwiaździsty motyw powtórzony w czterech kolumnach po sześć elementów^[1]. Gwiaździsty wzór tworzą dwa różnokolorowe krzyże, nałożone na siebie pod kątem 45 stopni^[1]. Prostokątną cześć środkową otacza pięć obramowań oddzielonych od siebie sześcioma węższymi obramowaniami z kolorowymi blokami w sekwencji czarny-biały-czerwony-biały^[1].

Patrząc od środka, pierwsze obramowanie zawiera powtarzający się 42 razy motyw medalionu z przedstawieniem stworzenia przypominającego gryfa, ukazanego podobnie jak gryf asyryjski^[1]. Medalion otaczają serie białych i czarnych kropek – wzór ten, znany z okresu Achemenidów, był później charakterystyczny dla okresu Sasanidów (224–651)^[1]. Drugie obramowanie przedstawia 24 zwierzęta przypominające jelenie – najprawdopodobniej łosie lub renifery^[1]. Niektórzy badacze wskazywali na podobieństwo tych przedstawień do obrazów z pałaców Achemenidów^[1]. Trzecie obramowanie zawiera 69 gwiaździstych symboli, podobnych do tych w części środkowej, a czwarte – 28 przedstawień figur ludzkich na koniach lub idących obok koni^[1]. Wszystkie konie są podobnej budowy, przedstawione z zaplecionymi ogonami, w uzdach i z derkami o indywidualnych wzorach^[1]. Ostatnie, piąte obramowanie powtarza 94 razy motyw medalionu z przedstawieniem stworzenia przypominającego gryfa^[1].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Inne źródła podają IV wiek p.n.e., np. Potts, ale Hanna Bonani et al. (2000) podaje 383–332 p.n.e. z prawdopodobieństwem 25% i 328–200 p.n.e. z prawdopodobieństwem 75%.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Michael Hann: Symbol, Pattern and Symmetry: The Cultural Significance of Structure. A&C Black, 2013, s. 99–102. ISBN 978-1-4725-3900-7. [dostęp 2014-10-29]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Sergeĭ Ivanovich Rudenko: Frozen Tombs of Siberia: The Pazyryk Burials of Iron Age Horsemen. University of California Press, 1970, s. 302. ISBN 978-0-520-01395-7. [dostęp 2014-11-02]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c E. J. W. Barber: Prehistoric Textiles: The Development of Cloth in the Neolithic and Bronze Ages with Special Reference to the Aegean. Princeton University Press, 1991, s. 199–200. ISBN 978-0-691-00224-8. [dostęp 2014-11-02]. (ang.).
↑ D. T. Potts: A Companion to the Archaeology of the Ancient Near East. John Wiley & Sons, 2012, s. 339. ISBN 978-1-4443-6076-9. [dostęp 2014-10-29]. (ang.).
↑ ^a ^b E. J. W. Barber: Prehistoric Textiles: The Development of Cloth in the Neolithic and Bronze Ages with Special Reference to the Aegean. Princeton University Press, 1991, s. 202. ISBN 978-0-691-00224-8. [dostęp 2014-11-02]. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

The State Hermitage Museum: Pile Carpet. [dostęp 2014-11-02]. (ang.).
The State Hermitage Museum: Opening of the permanent exposition after reconstruction: Old Siberia. The Fifth Pazyryk Barrow. [dostęp 2014-11-02]. (ang.).

[6] Inne źródła podają IV wiek p.n.e., np. Potts, ale Hanna Bonani et al. (2000) podaje 383–332 p.n.e. z prawdopodobieństwem 25% i 328–200 p.n.e. z prawdopodobieństwem 75%.

[Hann99-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Michael Hann: Symbol, Pattern and Symmetry: The Cultural Significance of Structure. A&C Black, 2013, s. 99–102. ISBN 978-1-4725-3900-7. [dostęp 2014-10-29]. (ang.).

[Rudenko-2] Sergeĭ Ivanovich Rudenko: Frozen Tombs of Siberia: The Pazyryk Burials of Iron Age Horsemen. University of California Press, 1970, s. 302. ISBN 978-0-520-01395-7. [dostęp 2014-11-02]. (ang.).

[Barber199–200-3] E. J. W. Barber: Prehistoric Textiles: The Development of Cloth in the Neolithic and Bronze Ages with Special Reference to the Aegean. Princeton University Press, 1991, s. 199–200. ISBN 978-0-691-00224-8. [dostęp 2014-11-02]. (ang.).

[Potts339-4] D. T. Potts: A Companion to the Archaeology of the Ancient Near East. John Wiley & Sons, 2012, s. 339. ISBN 978-1-4443-6076-9. [dostęp 2014-10-29]. (ang.).

[Barber202-5] E. J. W. Barber: Prehistoric Textiles: The Development of Cloth in the Neolithic and Bronze Ages with Special Reference to the Aegean. Princeton University Press, 1991, s. 202. ISBN 978-0-691-00224-8. [dostęp 2014-11-02]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[a]