Winobluszcz

Winobluszcz
	; Winobluszcz pięciolistkowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	winoroślowce
Rodzina	winoroślowate
Rodzaj	winobluszcz
	Nazwa systematyczna
	Parthenocissus Planch.; Monogr. Phan. 5: 447. Oct 1887
	Typ nomenklatoryczny
	Parthenocissus quinquefolia (L.) Planch
Synonimy
	Landukia Planch.; Psedera Neck. ex Greene; Quinaria Raf.;
	Landukia Planch.; Psedera Neck. ex Greene; Quinaria Raf.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Winobluszcz, dzikie wino (Parthenocissus Planch.) – rodzaj silnie rosnących pnączy należących do rodziny winoroślowatych (Vitaceae). Obejmuje 13^[4]^[5]–15^[6] gatunków. Większość (10 z nich) występuje w Azji wschodniej i południowej od Pakistanu po Japonię^[4] z centrum zróżnicowania w Chinach, gdzie obecnych jest 9, z czego 6 gatunków jest endemitami tego kraju^[5]. W Ameryce Północnej występują trzy gatunki rodzime^[6]. Rośliny te występują na terenach skalistych i w lasach, wspinając się w nich wysoko na drzewa^[7].

Kilka gatunków wykorzystywanych jest jako pnące rośliny ozdobne^[8], w wielu krajach dziczejąc, m.in. poza zasięgiem rodzaju w południowej i środkowej Europie oraz północno-zachodniej Afryce^[4]. W Polsce występują w uprawie i jako zdziczałe: winobluszcz trójklapowy P. tricuspidata, winobluszcz pięciolistkowy P. quinquefolia i wyodrębniany z niego czasem winobluszcz zaroślowy P. inserta^[9].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Drewniejące pnącza osiągające do 20 m wysokości^[7] z rozgałęzionymi wąsami czepnymi zakończonymi zwykle przylgami, wyrastającymi z węzłów naprzeciw liści^[5]^[8].
Liście: Sezonowe^[7], pojedyncze, zwykle klapowane, lub złożone – trójlistkowe, lub dłoniastozłożone z 5, rzadziej 7 listków^[5]^[8].
Kwiaty: Drobne, skupione są w wierzchotkach wyrastających naprzeciw liści lub w wiechach wyrastających na końcach pędów. Kwiaty są obupłciowe, 5-krotne. Kielich jest 5-ząbkowy, korona składa się z 5 wolnych płatków, pręcików jest 5. Dysk miodnikowy jest niepozorny, rzadko z 5 miodnikami. Pojedynczy słupek jest okazały^[5]^[8].
Owoce: Kuliste jagody, zwykle czarne lub fioletowe^[7], zawierające od 1 do 4 nasion^[5]^[8].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Jeden z 14 rodzajów w obrębie podrodziny Viticoideae Eaton w rodzinie winoroślowatych (Vitaceae)^[2].

Wykaz gatunków^[4]

Parthenocissus dalzielii Gagnep.
Parthenocissus feddei (H.Lév.) C.L.Li
Parthenocissus henryana (Hemsl.) Graebn. ex Diels & Gilg
Parthenocissus heptaphylla (Planch.) Britton
Parthenocissus laetevirens Rehder
Parthenocissus quinquefolia (L.) Planch. – winobluszcz pięciolistkowy
Parthenocissus renukae Anto & Pradeep
Parthenocissus semicordata (Wall.) Planch.
Parthenocissus sichuanensis Y.F.Deng
Parthenocissus suberosa Hand.-Mazz.
Parthenocissus tricuspidata (Siebold & Zucc.) Planch. – winobluszcz trójklapowy, w. japoński
Parthenocissus vicaryana (Kurz) H.B.Naithani
Parthenocissus vitacea (Knerr) Hitchc.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2012-02-01] (ang.).
↑ ^a ^b Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2012-02-01]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Parthenocissus Planch.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-30].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Zhiduan Chen, Jun Wen: Parthenocissus Planchon. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-01-30].
↑ ^a ^b Parthenocissus Planchon. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-01-30].
↑ ^a ^b ^c ^d Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 345. ISBN 0-333-73003-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Włodzimierz Seneta, Jakub Dolatowski: Dendrologia. Warszawa: Wydawnictwa Naukowe PWN, 1997. ISBN 83-01-12099-1.
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 127, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2012-02-01] (ang.).

[ing-3] Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2012-02-01]. (ang.).

[powo-4] Parthenocissus Planch.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-30].

[china-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Zhiduan Chen, Jun Wen: Parthenocissus Planchon. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-01-30].

[america-6] Parthenocissus Planchon. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-01-30].

[philips-7] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 345. ISBN 0-333-73003-8.

[seneta-8] Włodzimierz Seneta, Jakub Dolatowski: Dendrologia. Warszawa: Wydawnictwa Naukowe PWN, 1997. ISBN 83-01-12099-1.

[checklist-9] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 127, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]