Fatma Aliye Topuz
.png)
| |
| Data i miejsce urodzenia |
8 października 1862 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
13 lipca 1936 |
| Narodowość |
turecka |
| Język |
turecki |
| Dziedzina sztuki |
literatura |
| Odznaczenia | |
| |
Fatma Aliye Topuz właśc. Fatma Aliye (ur. 8 października 1862 w Stambule, zm. 13 lipca 1936 w tamże[1]) – turecka pisarka i publicystka.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Była drugim dzieckiem osmańskiego urzędnika i historyka Ahmeta Cevdeta Paszy (1822-1895) i jego żony Adviye Rabia Hanım[1]. W czasie, kiedy jej ojciec sprawował urząd gubernatora (walego) Egiptu i Grecji, Fatma mieszkała w Alepp, a w 1875 w greckiej Janinie. W 1878 mieszkała wraz z rodziną w Damaszku. Nie uczyła się w szkole, podobnie jak inne kobiety w osmańskiej Turcji, była samoukiem, interesowała się filozofią[2]. W 1879 zawarła zaaranżowane przez jej ojca małżeństwo z Mehmetem Faik Bejem, dworzaninem sułtana Abdulhamida II[3]. Z tego związku przyszły na świat cztery córki.
W 1889, za zgodą męża opublikowała tłumaczenie francuskiej powieści Volonté, Georgesa Ohneta (jako tłumaczka występowała pod pseudonimem Bir Hanım)[2]. Jej tłumaczenie przykuło uwagę redakcji czasopisma Tercüman-ı Hakikat, w którym publikowała tłumaczenia i swoje własne teksty pod pseudonimem Mütercime-i Meram. W 1884 napisała pierwszą powieść Hayal ve Hakikat (Marzenie i prawda), wspólnie z Ahmetem Mithatem Efendim[2]. W 1892 ukazała się pierwsza samodzielna powieść Muhazarat, pod jej własnym imieniem[2]. Była to pierwsza powieść napisana przez kobietę w historii Imperium Osmańskiego[3]. W kolejnych powieściach przedstawiała problemy nieudanych związków małżeńskich, wypowiadając się przeciwko małżeństwom aranżowanym. Bohaterki powieści Fatmy Aliye Topuz walczyły o samodzielność finansową, starając się utrzymać bez pomocy mężczyzny[3]. W 1893 Ahmet Mithat opublikował książkę Bir Muharrire-i Osmaniye'nin Neşeti (Narodziny osmańskiej pisarki), na podstawie listów Fatmy, przedstawiając jej postać i pragnienie ciągłej nauki[1].
W wydanej w 1914 książce Ahmed Cevdet Paşa ve Zamanı (Ahmet Cevdet Pasza i jego czasy) broniła swojego ojca przed politycznymi atakami jego wrogów[1]. W latach 1895-1908 pisała regularnie do magazynu Hanımlara Mahsus Gazete, głównie na temat praw kobiet. Była zaangażowana w działalność charytatywną. Po wojnie grecko-tureckiej w 1897 założyła stowarzyszenie Nisvan-ı Osmaniye İmdat Cemiyeti, pomagające rodzinom żołnierzy (była to jedna z pierwszych w historii Imperium Osmańskiego organizacji stworzonych przez kobiety)[1]. Za swoją działalność charytatywną została uhonorowana w 1899 Orderem Dobroczynności przez sułtana Abdülhamida II[1]. Była pierwszą w Turcji kobietą działającą w organizacji Czerwonego Półksiężyca. W czasie wojny włosko-tureckiej działała w organizacji Müdafaa-i Milliye Osmanlı Kadınlar Heyeti (Komitet Kobiet Osmańskich na rzecz Obrony Narodowej)[1].
Ostatnie lata życia[edytuj | edytuj kod]
W 1926 jedna z córek Fatmy przeszła na katolicyzm, opuściła Turcję i wstąpiła do zakonu. Fatma wielokrotnie podróżowała do Francji próbując spotkać się z córką. W 1928 została wdową. Po reformie nazwisk w Turcji Fatma przyjęła nazwisko Topuz[1]. Ostatnie lata życia spędziła w ubóstwie, cierpiąc z powodu choroby[3]. Zmarła w lipcu 1936 w Stambule, została pochowana na cmentarzu Feriköy[1].
Pamięć[edytuj | edytuj kod]
Portret Fatmy Aliye Topuz znalazł się na wydanym w 2009 banknocie 50 lirów[1].
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
Powieści[edytuj | edytuj kod]
- 1892: Muhazarat
- 1894: Hayal ve Hakikat
- 1898: Raf'et
- 1899: Udi
- 1910: Enin
Eseje[edytuj | edytuj kod]
- 1895: Namdaran-ı Zenan-ı İslamıyan
- 1895: Osmanlıda Kadın: "Cariyelik, Çokeşlilik, Moda"
- 1896: Nisvan-ı İslam (Kobieta w islamie)
- 1909: Teracim-i Ahval-ı Felasife
- 1914: Ahmed Cevdet Paşa ve Zamanı (Amet Cevdet Pasza i jego czasy)
- 1915: Kosova Zaferi / Ankara Hezimeti: Tarih-i Osmaninin Bir Devre-i Mühimmesi
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Fatma Aliye Topuz [online], ustatlar.com, 2021 (tur.).